Badania genetyczne w diagnostyce poronień

W swojej pracy zawodowej często spotykam się z wątpliwościami dotyczącymi zasadności wykonywania badań genetycznych jako diagnostyki poronień: „Skoro w naszej rodzinie nie było u nikogo wad czy problemów z ciążami…” lub „Jeśli my z żoną/mężem jesteśmy zdrowi…” czy „Przecież mamy już zdrowe dziecko/dzieci to jak przyczyną naszych problemów może być choroba genetyczna?”

Takie wątpliwości są oczywiście zrozumiałe, jednak z medycznego punktu żadna z tych sytuacji nie wyklucza genetycznych powodów poronienia czy nawet wystąpienia wad wrodzonych. Wytłumaczenie tego oraz wykazanie zasadności przeprowadzania badań genetycznych po poronieniu jest właśnie celem tego artykułu.

Co należy wiedzieć o diagnostyce poronień?

Poronieniem samoistnym, najczęściej w pierwszym trymestrze ciąży, kończy się aż 10-15% rozpoznanych ciąż. Przyczyn może oczywiście być wiele, jednak jak wykazują liczne badania, ok. 60% poronionych samoistnie zarodków/płodów ma nieprawidłowość genetyczną, określaną jako aberracja chromosomowa, czyli zaburzenie dotyczące prawidłowej struktury lub liczby chromosomów (prawidłowo liczba ta wynosi 46 i obejmuje m.in. 2 chromosomy płciowe, których identyfikacja jest równoznaczna z określeniem płci płodu).

20-30% poronionych samoistnie zarodków/płodów ma nieprawidłowość dotyczącą liczby chromosomów – zwykle jest obecność dodatkowego chromosomu, co określa się jako trisomia. Może wystąpić również brak któregoś z chromosomów, co z kolei nosi nazwę monosomia, dla przykładu 10-18% poronień to monosomia chromosomu X. Dość często obserwuje się ponadto zwielokrotnienie całkowitej liczby chromosomów (ploidia), bo w ok. 10% przypadków.

Rozpoznanie wymieniowych zaburzeń jest możliwe jedynie na podstawie badanie genetycznego materiału po poronieniu, które daje nam informację o liczbie chromosomów, a nawet – w zależności od techniki badania – ich strukturze. Takie badanie w diagnostyce poronienia jest bardzo ważne, niestety wiele pacjentek nie jest informowanych o możliwości jego wykonania, a ponadto – jak dotychczas – nie jest refundowane przez NFZ, co tym bardziej zmniejsza ilość tych analiz. Badanie materiału z poronienia może być wykonane pod kątem jedynie wybranych (np. tych najczęstszych aberracji chromosomowych) lub dotyczyć oceny liczby i struktury wszystkich 46 chromosomów. Oczywiście im badanie jest dokładniejsze tym lepiej, bo zwiększa to prawdopodobieństwo potwierdzenia genetycznego podłoża poronienia.

W takiej sytuacji, tj. gdy kariotyp płodu nie był analizowany, pozostaje nam diagnostyka genetyczna u rodziców (obojga partnerów). To badanie, czyli kariotyp (lub badanie cytogenetyczne) wykonuje się z próbki krwi i może być przeprowadzone w ramach refundacji przez NFZ o ile wystąpiło 2 lub więcej poronień. W przypadku gdy badanie genetyczne materiału po poronieniu było wykonane (uzyskano wynik), analiza kariotypu rodziców daje nam natomiast informację czy stwierdzona u dziecka nieprawidłowość chromosomowa ma charakter rodzinny ( może się powtórzyć w kolejnych ciążach) czy dotyczy tylko dziecka, tzn. powstała de novo i ryzyko powtórzenia jest niskie.

Badanie kariotypu partnerów po poronieniach u 3-6% z nich ujawnia, że u jednego występuje aberracja chromosomowa (najczęściej translokacja), która niestety wiąże się ze zwiększeniem ryzyka niepowodzeń w każdej ciąży! Osoba taka jest zdrowa i nie ma żadnych objawów, które mogłyby na nosicielstwo wskazywać. Jedynie mogą to być problemy z ciążami, które wynikają z faktu posiadania nieprawidłowej ilości materiału genetycznego w komórkach rozrodczych.

Jak jasno widać z powyższego, większość aberracji chromosomowych to przypadek, który ma związek z nieprawidłowościami dotyczącymi wczesnych etapów rozwoju zarodka podziału lub procesów powstawania i dojrzewania komórek rozrodczych.

Wracając do pytań cytowanych powyżej „Skąd zatem te poronienia, jeśli my z żoną/mężem jesteśmy zdrowi” należy odpowiedzieć pytaniem „Czy oznacza to zdrowie w sensie braku aberracji chromosomowej?”. Pamiętajmy, że to może być stwierdzone jedynie po przeprowadzonym badaniu cytogenetycznym!

Co daje rodzicom/partnerom wiedza o swoim kariotypie?

Aberracji chromosomowych u ich nosicieli niestety nie można „wyleczyć”. Nie przekreślają one jednak szans na posiadanie zdrowego potomstwa! Ważne jest więc, aby w razie wytępienia poronienia, a tym bardziej kilku, wykonać badanie genetyczne materiału z poronienia oraz analizę kariotypu obojga partnerów, co daje nam możliwość świadomego decydowania i postępowania w związku z planowanymi ciążami na podstawie wiedzy czy aberracja u dziecka miała charakter przypadkowy czy dziedziczny. Uzyskane dzięki temu informacje, a zwłaszcza identyfikacja nosicielstwa aberracji chromosomowej, pozwolą nam m.in. na:

• określenie szans prawidłową ciążę i urodzenie zdrowego dziecka,
• ustalenie zakresu badań prenatalnych,
• ewentualnie na uzyskanie informacji na temat możliwości i zasad diagnostyki preimplantacyjnej (PGD).