Co może boleć w kolanie i dlaczego?

Kolano to największy staw człowieka, jest ruchomym połączeniem kości udowej, piszczelowej oraz rzepki.  Nie jest tylko prostym zawiasem ruszającym się do przodu i do tyłu. To skomplikowana konstrukcja umożliwiająca ruchy we wszystkich płaszczyznach – ograniczone przez odpowiednie więzadła.

Obciążenia przenoszone przez ten staw są ogromne nie tylko w czasie sportu lub innych większych aktywności, ale również przy najprostszych czynnościach dnia codziennego, takich jak wstawanie z fotela lub chodzenie po schodach.

Pojawienie się dolegliwości okolicy kolana może wynikać z urazu, do którego może dojść w czasie sportu lub innych aktywności życia codziennego. Bóle tej okolicy mogą pojawiać się jednak także w wyniku systematycznego sumowania się drobnych obciążeń i obrażeń prowadzących do powolnego rozwoju uszkodzeń, a następnie zmian zwyrodnieniowych. Mogą także wystąpić bez jakiegokolwiek uszkodzenia – tylko z powodu nieprawidłowych obciążeń stawu.

– Uraz kolana dotyczy najczęściej osób aktywnych, bez względu na wiek. Zazwyczaj Pacjent wie jak i kiedy doszło do zdarzenia – mówi dr n. med. Paweł Ambroziak z Centrum Medycznego Gamma. –  Towarzyszy temu ból, problemy ruszaniem lub obciążaniem kończyny oraz obrzęk – dodaje.

W wyniku urazu bezpośredniego lub skrętnego może dojść do uszkodzenia łąkotek, więzadła krzyżowego przedniego lub innych więzadeł, chrząstki lub innych tkanek tworzących staw.

– Każde tego typu zdarzenie wymaga badania lekarskiego, odpowiedniej diagnostyki i leczenia – mówi dr n. med. Paweł Ambroziak, specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu oraz specjalista medycyny sportowej z Centrum Medycznego Gamma. –  Każde przeoczone lub zaniedbane, niewyleczone kontuzje prowadzą do rozwoju dalszych uszkodzeń w stawie w późniejszym czasie – np. uszkodzeń łąkotek w wyniku przewlekłej niestabilności lub uszkodzeń chrząstki, które są w późniejszym okresie dużo trudniejsze do leczenia – dodaje dr n. med. Paweł Ambroziak.

Przeciążenie kolana.

W wyniku narzucenia na kolano obciążeń zbyt dużych, niż te do których jesteśmy przystosowani – może dojść do pojawienia się bólu nawet bez ewidentnego uszkodzenia tkanek stawu. Dodatkowymi czynnikami sprzyjającymi pojawianiu się dolegliwości w tym mechanizmie jest m.in. zbyt duża masa ciała lub nieprawidłowości w budowie anatomicznej kończyny np. nieprawidłowa oś kończyny lub niewłaściwa budowa anatomiczna samego kolana.

– Ból może dotyczyć różnych miejsc i obszarów stawu oraz jego okolicy, w zależności od tego, których tkanek dotyczy przeciążenie – mówi dr n. med. Paweł Ambroziak.

Przykładami dolegliwości, które pojawiają się m.in. z tego powodu są bóle w przednim przedziale stawu. Bóle mogą pojawić się także w okolicy bocznej (przeciążenie pasma biodrowo-piszczelowego – kolano biegacza). Mogą wiązać się również z przeciążeniem więzadła rzepki (kolano skoczka). Dolegliwości okolicy przyśrodkowej stawu związane z przeciążeniem ścięgien zginaczy kolana nazywamy z kolei „zapaleniem gęsiej stopki” (kolano kinomana)

Bóle przedniej części kolana.

Dolegliwości okolicy przedniej kolana są jednym z najczęstszych powodów zgłaszania się Pacjentów do lekarza. Mogą być spowodowane wieloma czynnikami, dlatego zawsze wymagają precyzyjnej oceny lekarskiej oraz ewentualnej dalszej diagnostyki w celu precyzyjnego zdefiniowania powodu bólu.

Częstym powodem dolegliwości może być nieprawidłowa budowa anatomiczna kolana (tak zwana dysplazja stawu rzepkowo-udowego), następstwa wcześniejszych urazów jak np. zwichnięcie rzepki.

– Ból może także pojawiać się w wyniku nieprawidłowych obciążeń kolana z powodu braku odpowiedniej aktywności fizycznej i nieodpowiedniego trybu życia, w tym mechanizmie braku przygotowania stawu do obciążeń – mówi dr n. med. Paweł Ambroziak.

Bóle kolana u dzieci.

Odrębnym zagadnieniem są bóle okolicy kolana u dzieci. Urazy u dzieci aktywnych są dużym problemem i w żadnym wypadku nie należy ich lekceważyć – wymagają szybkiego postawienia diagnozy oraz podjęcia skutecznego leczenia.

Diagnostyka dolegliwości niezwiązanych z urazem jest trudniejszym zagadnieniem. Często powody mogą być zbliżone do tych, które stwierdzamy u dorosłych: przeciążenie lub zbyt szybkie narzucenie dużych obciążeń.

Jest też grupa schorzeń charakterystycznych dla wieku dziecięcego. Taki przykładem może być choroba Osgood-Schlattera, – jałowa martwica chrzęstno-kostna (łąkotka tarczowata). Spotkać się także można z określeniem tak zwanych bólów wzrostowych.

– Problem ten wynika najczęściej z szybkiego tempa wzrostu kości w wieku dziecięcym i okresie pokwitania. Szybkie wydłużanie kości prowadzi do zmian w geometrii i sposobie obciążania stawów oraz tkanek okołostawowych – mówi dr n. med. Paweł Ambroziak – Dodatkowo mięśnie często „nie nadążają” za tempem wzrostu kości, przez co pogarsza się kontrola nad kończyną –dodaje.

Problem ten jednak wymaga zawsze wyjaśnienia i oceny po wykonaniu odpowiedniej diagnostyki, aby nie przeoczyć chorób, które mogą wymagać pilnego leczenia.

Rola diagnostyki – kiedy warto zrobić dane badanie i dlaczego.

RTG – Pierwszym, podstawowym badaniem w diagnostyce kolana są zdjęcia Rentgenowskie wykonane w odpowiednich projekcjach w obciążeniu (stojąc) (AP, BOK, Merchant). Na podstawie obrazów RTG specjalista jest wstanie ocenić budowę i geometrię kolana, ustawienie elementów stawu względem siebie i uzyskać jeszcze wiele innych użytecznych informacji.

– Badanie RTG nie powinno być nigdy pomijane, przed postawieniem jakiejkolwiek diagnozy – podkreśla dr n. med. Paweł Ambroziak, specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu oraz specjalista medycyny sportowej z Centrum Medycznego Gamma.

USG – badanie USG kolana jest doskonałym narzędziem do oceny stawu. W rękach doświadczonego lekarza badanie to umożliwia uzyskanie wielu wartościowych informacji, ale ma określone ograniczenia.

– Niektóre obszary stawu mogą być w tym badaniu trudno dostępne lub niewidoczne. Do uzyskania kompletu informacji potrzebny jest też pełny zakres ruchu kolana – co w sytuacjach po urazie, gdy kolano boli, nie zawsze jest możliwe – mówi dr n. med. Paweł Ambroziak, ortopeda Centrum Medyczne Gamma. – Dlatego przed wykonaniem takiego badania specjalista oceni, czy jest w stanie przy jego pomocy uzyskać odpowiedź na postawione pytania – dodaje.

MRI – jest bardzo precyzyjnym badaniem zapewniającym możliwość dokładnej oceny tkanek stawu. Jednak nie każdemu Pacjentowi takie badanie jest potrzebne. Warto by decyzję o dalszych potrzebnych badaniach podjął specjalista po konsultacji medycznej z Pacjentem i ocenie problemu.

Tomografia komputerowa  (CT) – jest badaniem bardzo często wykorzystywanym w diagnostyce ortopedycznej, szczególne w precyzyjnej ocenie kości np. po złamaniu. Nigdy jednak nie powinno zastępować klasycznego badania RTG. Jest badaniem wykorzystującym promieniowanie rentgenowskie, dlatego decyzja o jego wykonaniu powinna być podjęta przez specjalistę po ocenie pacjenta.