Rentgen (RTG) jamy brzusznej - jak przebiega, jak się przygotować

RTG jamy brzusznej pozwala szybko zobaczyć, co złego dzieje się m. in. w układzie pokarmowym czy moczowym. Jest to badanie dość niedrogie i powszechnie dostępne.

„Rentgen jamy brzusznej”, „RTG przeglądowe jamy brzusznej”, czasem „zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej” albo po prostu „prześwietlenie brzucha”… Nazw jest wiele, a badanie - jedno. W każdym przypadku chodzi o klasyczną procedurę diagnostyczną, która dzięki wykorzystaniu promieni rentgenowskich pozwala zobaczyć struktury znajdujące się wewnątrz ciała, a dokładnie: pomiędzy przeponą a spojeniem łonowym. W poniższym artykule zebraliśmy najważniejsze informacje na jej temat.

Z tekstu dowiesz się m. in.:

• na czym polega rentgen jamy brzusznej,
• jaka jest cena RTG jamy brzusznej - i gdzie zrobić to badanie,
• jakie są przeciwwskazania do RTG brzucha,
• czy prześwietlenie jamy brzusznej może być groźne dla zdrowia,
• jak przebiega badanie rentgenowskie jamy brzusznej,
• jak długo czeka się na wyniki RTG brzucha,
• na czym polega prześwietlenie brzucha z kontrastem,
• na czym polegają przygotowania do RTG jamy brzusznej,
• kiedy wykonuje się zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej - i co można na nim zobaczyć.

Jak działa rentgen

Promieniowanie rentgenowskie, odkryte na przełomie XIX i XX wieku, jest zasadniczo pochłaniane przez ludzki organizm. Różne rodzaje tkanek pochłaniają je jednak w różnym stopniu. Np. skóra i tłuszcz niemal wcale go nie zatrzymują, kości natomiast - wręcz przeciwnie. Dzięki temu jeśli wiązka promieni zostanie przepuszczona przez ciało i trafi na specjalną kliszę lub cyfrowy detektor, powstanie swoisty obraz struktur wewnętrznych. Będą one ukazane na zasadzie negatywu: obszary odpowiadające skórze i tkance tłuszczowej pozostaną ciemne, podczas gdy elementy układu kostnego uwidocznią się jako białe, a poszczególne narządy - w rozmaitych odcieniach szarości. Zob. też: RTG (rentgen) - na czym polega badanie.

Gdzie można zrobić RTG jamy brzusznej - i ile to kosztuje

Ów obraz, zwany rentgenogramem, powstaje w zaledwie kilka sekund, i to nawet jeśli prześwietlić trzeba dość spory obszar, taki właśnie jak cała jama brzuszna. Jest to jedna z największych zalet RTG - obok jego dużej dostępności i stosunkowo niskiej ceny. Za rentgen brzucha zapłacić trzeba z reguły od 20 zł do 85 zł, zależnie od konkretnej placówki. Listę ośrodków diagnostycznych wykonujących zdjęcia przeglądowe jamy brzusznej, wraz z podziałem na poszczególne miejscowości i możliwością umówienia się od razu na badanie, znajdziesz pod adresem RTG jamy brzusznej.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Czy rentgen brzucha jest bezpieczny dla zdrowia

Kolejnym plusem prześwietleń rentgenowskich jest fakt, że przebiegają zupełnie bezboleśnie, a ewentualny dyskomfort podczas badania wiąże się tylko z nieco obniżoną temperaturą powietrza w pracowni rentgenowskiej oraz koniecznością zetknięcia skóry z chłodną płytą detektora. Nie oznacza to jednak, że procedura jest całkowicie obojętna dla organizmu - używane w niej promieniowanie jonizujące ma bowiem szkodliwy wpływ na DNA komórek. Zwłaszcza w dużych dawkach może prowadzić m. in. do bezpłodności, rozwoju nowotworów czy przedwczesnego starzenia.

Dawka promieniowania, na jaką eksponuje się pacjenta podczas RTG jamy brzusznej, nie jest wysoka. Niemniej, badania nie wolno wykonywać zbyt często, szczególnie u dzieci i osób starszych, najlepiej to zaś robić wyłącznie w dobrze uzasadnionych przypadkach. Dlatego właśnie rentgen - w przeciwieństwie np. do rezonansu magnetycznego czy USG brzucha - zawsze wymaga skierowania od lekarza (nawet w prywatnych placówkach) i musi zostać odnotowany w książeczce zdrowia dziecka.

Nie należy ponadto prześwietleniom poddawać ciężarnych, jako że mogłoby to doprowadzić do zaburzeń rozwoju płodu (bezpieczną alternatywą bywa tu rezonans jamy brzusznej, który niestety zabiera więcej czasu i jest znacznie droższy). Kobiety w wieku rozrodczym na wszelki wypadek powinny natomiast zgłaszać się na RTG w pierwszej części cyklu, tak aby wykluczyć ryzyko, iż doszło w międzyczasie do niepotwierdzonego jeszcze zapłodnienia.

Przebieg RTG jamy brzusznej

Dodatkowo tuż przed badaniem pacjent może zostać poproszony o założenie specjalnej, nieprzepuszczającej promieniowania osłony na szyję (w celu ochrony szczególnie wrażliwej na to promieniowanie tarczycy), a jeśli obrazowana ma być przede wszystkim górna część jamy brzusznej - także na biodra (w celu ochrony narządów rozrodczych). Badany obszar należy do prześwietlenia odsłonić, usuwając z niego zwłaszcza metalowe elementy, takie jak biżuteria, guziki, sprzączki czy fiszbiny biustonosza. Na zdjęciach rentgenowskich wychodzą one bowiem tak wyraźnie, że przesłaniają interesujące lekarza struktury.

Nadzorujący całą procedurę radiolog udziela wskazówek dotyczących przyjęcia odpowiedniej pozycji (zazwyczaj stojącej, rzadziej leżącej) i przechodzi do innego pomieszczenia, skąd jednak nadal komunikuje się z pacjentem. Może np. poprosić o chwilowe wstrzymanie oddechu - na dosłownie kilka sekund, bo samo prześwietlenie zajmuje ledwie moment. Każdy ruch może natomiast doprowadzić do zamazania uzyskiwanego obrazu, obniżając wartość diagnostyczną badania. Obraz ten jest gotowy praktycznie od ręki, wymaga jeszcze tylko sporządzenia opisu, dlatego wyniki - czyli zdjęcie z opisem zapisane na płycie CD/DVD bądź nośniku pamięci USB - mogą być gotowe do odbioru dopiero następnego dnia.

RTG przeglądowe jamy brzusznej z kontrastem

Czasami przed RTG jamy brzusznej pacjentowi podaje się tzw. kontrast (inaczej: środek cieniujący), czyli specjalną substancję bazującą na związkach barytu lub jodu, dzięki której uzyskuje się wyraźniejszy obraz. W zależności od wskazań kontrast można zaaplikować:

• doustnie - w postaci papki barytowej, którą należy wypić niewielkimi łykami, a która wyostrza na rentgenogramie kontury przewodu pokarmowego, lepiej uwidaczniając m. in. wrzody, guzki, nadżerki czy żylaki przełyku, a także ewentualną niedrożność czy perforację; pozwala też precyzyjniej ocenić perystaltykę jelit;
• dojelitowo - w postaci mieszaniny gazu i środka cieniującego (tzw. badanie dwukontrastowe, inaczej: enterokliza), którą wprowadza się bezpośrednio do jelita cienkiego przez zgłębnik, czyli specjalną cienką rurkę;
• dożylnie - przez założony na początku badania wenflon; okazuje się to szczególnie pomocne w diagnostyce stanów zapalnych i nowotworowych;
• doodbytniczo - jeśli zobrazowany ma zostać zwłaszcza dolny odcinek przewodu pokarmowego.

Podanie kontrastu istotnie wydłuża całą procedurę, a w dodatku po jej zakończeniu pacjent powinien pozostać jeszcze przez mniej więcej godzinę na terenie placówki medycznej. Chodzi o to, by jej pracownicy mogli sprawnie interweniować w razie pojawienia się rzadkiej, ale dość groźnej reakcji alergicznej na środek cieniujący. Co więcej, jego aplikacja może wymagać wcześniejszych przygotowań, takich jak odstawienie niektórych leków czy wykonanie badań laboratoryjnych (z próbki moczu lub krwi).

Jak się przygotować do RTG jamy brzusznej

Do RTG jamy brzusznej warto się zresztą dobrze przygotować niezależnie od tego, czy kontrast ma być podany, czy nie. Pozwoli to zmaksymalizować skuteczność badania, które może okazać się mniej dokładne, jeśli np. w przewodzie pokarmowym będą zalegać gazy czy resztki pokarmu. Zalecenia obejmują zazwyczaj:

• przyjście na badanie na czczo, tj. spożywszy ostatni posiłek nie później niż na 6-8 godzin przed prześwietleniem;
• lekkostrawną, najlepiej półpłynną dietę wykluczającą owoce, warzywa (zwłaszcza strączkowe i kapustne), słodycze, ciemne pieczywo, jogurty, kefiry, soki i napoje gazowane na 1-2 dni przed badaniem;
• niepalenie papierosów, nieżucie gumy i niepicie kawy w dniu badania;
• stosowanie dostępnych bez recepty środków przeciw wzdęciom w dniu badania oraz dzień wcześniej;
• wypróżnienie przed badaniem - w razie konieczności zastosować należy środki przeczyszczające.

Przyjmowane na stałe leki można zażyć zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego, popijając je niewielką ilością niegazowanej wody. Trzeba o nich tylko poinformować osobę nadzorującą badanie (zwłaszcza gdy zawierają bizmut). Należy ponadto przynieść ze sobą dowód tożsamości i dokumentację medyczną dotyczącą zgłaszanych przez pacjenta dolegliwości - zwłaszcza wyniki poprzednich badań obrazowych. Ułatwią one interpretację zdjęcia przeglądowego jamy brzusznej, które ma zostać wykonane.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Wskazania do RTG jamy brzusznej

Do RTG można się przygotować w powyższy sposób oczywiście jedynie wtedy, gdy jest ono planowane. Ale rentgen brzucha często robi się w nagłych przypadkach, np. gdy pacjent trafia na szpitalny oddział ratunkowy (SOR) czy izbę przyjęć po urazie, z podejrzeniem perforacji bądź niedrożności układu pokarmowego. Z uwagi na możliwość błyskawicznego otrzymania kompleksowego, bo obejmującego całą jamę brzuszną obrazu jest to wówczas standardowa procedura.

Konieczność jej zastosowania sugerują szczególnie ostre bóle brzucha. Wskazania do wykonania RTG jamy brzusznej planowo, w trybie ambulatoryjnym, to z kolei m. in. bóle przewlekłe lub nawracające i takież nudności czy wymioty. Badanie pomaga ustalić ich przyczyny, wykrywając takie problemy jak:

• wspomniana perforacja, czyli otwór powstały w którymś odcinku przewodu pokarmowego (zwykle w żołądku lub jelicie), np. w związku z rozwijającym się nowotworem lub stanem zapalnym lub wykonanym uprzednio zabiegiem chirurgicznym; jej objawem jest np. widoczna w RTG obecność gazu pod przeponą;
• rozdęcie jelita grubego, skutkujące jego niedrożnością;
• zwężenie (inaczej: stenoza) powstałe w wyniku włóknienia lub bliznowacenia fragmentu przewodu pokarmowego, mogące prowadzić do niedrożności;
• wrzody żołądka, dwunastnicy czy jelit;
• choroba Leśniowskiego-Crohna (przewlekłe, nieswoiste zapalenie jelit - w badaniu ukazują się charakterystyczne głębokie owrzodzenia określane jako „kamienie brukowe” lub „kolce róży”);
• rozdęcie okrężnicy, będące groźnym powikłaniem zapalenia jelit;
• połknięte lub umieszczone w jamie brzusznej w inny sposób ciała obce;
• nieprawidłowa obecność płynów w jamie brzusznej;
• kamienie żółciowe i niedrożność stentów założonych w drogach żółciowych;
• kamienie nerkowe.

Bo trzeba pamiętać, że zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej ukazuje nie tylko układ pokarmowy, ale też układ moczowy. Pozwala zaobserwować m. in. powstałe tam zwapnienia czy obecność gazu wskazującą na patologiczne połączenie obu układów. RTG brzucha stanowi niekiedy też wstęp do urografii, czyli kontrastowego badania nerek i dróg moczowych, albo do wykorzystującego podobną technikę, jednak znacznie dokładniejszego badania, jakim jest tomografia komputerowej jamy brzusznej.