Skąd pochodzi ból?

Ból towarzyszy nam od zawsze, jest zjawiskiem nieodłącznie związanym z życiem człowieka. Przyczyn dolegliwości bólowych  może być wiele, tak samo jak wiele może być rejonów których ból dotyczy. Ból jest odczuciem bardzo powszechnym – każdy z nas czasem się na niego skarży, ból głowy, brzucha, ból gardła.

W dużej mierze dolegliwości bólowe dotykają obszaru mięśniowo – szkieletowego, kto z nas nie narzekał na ból kręgosłupa lędźwiowego czy kolana. Ból pochodzenia mięśniowo-szkieletowego jest powszechnym zjawiskiem w populacji. Prawie wszyscy dorośli doświadczyli jednego lub więcej epizodów bólu mięśniowo-szkieletowego będących wynikiem urazu lub przeciążenia Dolegliwości bólowe wiążące się z aparatem ruchu to poważny problem często ignorowany lub źle diagnozowany przez lekarzy specjalistów.

Czym jest ból, jakie są jego rodzaje, i z jakimi doznaniami się wiąże?

To, że pacjent odczuwa ból w konkretnym rejonie ciała, wcale nie musi oznaczać , że właśnie to miejsce jest źródłem dolegliwości bólowych.

Ból może być odczuwany za pośrednictwem każdego zakończenia nerwowego licznie reprezentowanego w obrębie całego ciała. To zakończenie nerwowe nazywane jest nocyceptywnym, i możemy je znaleźć w kościach, w chrząstce stawowej, kaletkach maziowych, w więzadłach, powięziach oraz strukturach nerwowych. Pobudzanie tych zakończeń nerwowych będzie powodowało powstawanie dolegliwości bólowych odczuwanych zupełnie indywidualnie przez daną osobę. Zakończenia nerwowe, mogą być pobudzane przez substancje chemiczne takie jak: jony potasu, histamina, kinina, 5-hydoxytryptofan czy prostoglandyny, uwalniane z uszkodzonej tkanki., lub być spowodowane uszkodzeniem mechaniczny.

W większości przypadków urazów mięśniowo-szkieletowych stymulowane są zakończenia nerwowe znajdujące w obrębie kilku równych struktur. Im uraz poważniejszy, tym jest większe prawdopodobieństwo uszkodzenia wielu różnych struktur. Zaś dłużej trwający uraz zwiększa prawdopodobieństwo zaburzenia wzorca ruchowego, prowadząc przy tym do powstania mechanizmów kompensacyjnych prowadzących do uszkodzenia innych struktur wywołujących kolejne dolegliwości bólowe. Z tego powodu objawy bólowe odczuwane i opisywane przez pacjentów stanowią sumę pobudzenia wszystkich stymulowanych zakończeń nerwowych.

Trzy główne struktury powodujące bóle mięśniowo-szkieletowe:

• Stawy
• Mięśnie
• Struktury nerwowe

Ból odczuwany przez pacjenta może pochodzi zarówno z jednej, jak i ze wszystkich trzech struktur. Przykładem może być pacjent, u którego wystąpił ból dolnego odcinka lędźwiowego. Początkowo ból mógł być spowodowany niewielkim uszkodzeniem pierścienia włóknistego. Zakończenia nerwowe w tym pierścieniu mogły zostać pobudzone w wyniku uszkodzenia oraz przez substancje chemiczne, które były uwalniane podczas procesu tworzącego stan zapalny. Odpowiedzią na miejscowe dolegliwości bólowe i wspomniany stan zapalny zwiększa się napięcie mięśniowe i może dojść do bezpośredniej stymulacji zakończeń nerwowych w mięśniach. W miarę trwania dolegliwości bólowych, stanu zapalnego oraz zwiększonego napięcia mięśniowego możliwe jest pojawienie się niewielkich obszarów zwłóknień w obrębie mięśni, blizny i zlepień co będzie prowadziło do dalszej stymulacji zakończeń nerwowych, oraz do zaburzeń mechanicznych w obrębie tkanek miękkich – mięśni, ścięgien i powięzi.

W momencie, w którym pacjent zgłasza się do lekarza lub terapeuty, czynnikami przyczyniającymi się do odczuwania bólu mogą być stawy, mięśnie lub struktury nerwowe. W celu skutecznego wyeliminowania dolegliwości bólowych a co za tym idzie poprawy funkcjonowania pacjenta, istotnym celem jest znalezienie przyczyny powodującej te dysfunkcję a nie działanie objawowe. Należy zbadać wszystkie 3 struktury – stawy, mięśnie i układ nerwowy, i upewnić się że wszystkie wykryte nieprawidłowości są skutecznie leczone. Głównym problemem braku skuteczności w leczenie dolegliwości bólowych w obrębie mięśniowo – szkieletowym jest nieprawidłowe rozpoznanie wieloczynnikowej natury problemu.

W jaki sposób dochodzi do uszkodzeń stawów, mięśni lub struktur nerwowych?

Wszystkie stawy człowieka są bardzo bogato unerwione. Zakończenia nerwowe mogą być stymulowane przez związki chemiczne powstałe podczas stanu zapalnego, lub przez czynnik rozciągania, które towarzyszą przy hipermobilności, przykurczach mięśniowych lub nieprawidłowego wzorca ruchowego. Przywrócenie prawidłowej ruchomości w stawie to ważna część terapii przy urazach mięśniowo-szkieletowych.

Również mięśnie, ścięgna i powięzie, są bogato zaopatrzone w nocyceptywne zakończenia nerwowe. Struktury te mogą ulec uszkodzeniu w wyniku ostrego urazu. Do nadmiernego, często ochronnego napięcia tych struktur dochodzi w celu zabezpieczenia uszkodzonych stawów. Jeśli ból oraz stan zapalny utrzymują się dłużej, także nadmierne napięcie mięśniowe będzie utrzymywała się dłużej, co nadal będzie prowadziło do stymulacji zakończeń nerwowych.

Długotrwałe napięcie mięśniowe, prowadzące do nieprawidłowego wzorca ruchowego może prowadzić do miejscowego zgrubienia w obrębie mięśnia. Miejscowe badanie palpacyjne może wykazać zwiększoną tkliwość. Punkty te nazywane są punktami spustowymi.

Tak jak w przypadku innych struktur, elementy układu nerwowego posiadają nocyceptywne zakończenia nerwowe, które mogą być pobudzane przez miejscowy stan zapalny lub przez uraz bezpośredni bądź nagłe lub długotrwałe rozciąganie tej struktur.

Ból rzutowany

Pacjenci zazwyczaj zgłaszają konkretny obszar objęty bólem, jednak rejon odczuwalnych przez nich dolegliwości nie musi odpowiadać miejscu jego pochodzenia. Ból może pochodzić ze struktur lokalnych ale także może być rzutowany do tego miejsca ze struktur znajdujących się w pewnej odległości. Dobrym przykładem mogą być tutaj osoby po amputacjach kończyn, które mogą odczuwać tzw. ból fantomowy, w amputowanej kończynie, lub pacjenci odczuwający ból w okolicy szyi lub barku mający problemy z układem wieńcowym.

Istnieją dwa typu bólu rzutowanego:

• Ból korzeniowy,
• Ból somatyczny.

Ból korzeniowy spowodowany jest kompresją – uciskiem na nerw, cechują go charakterystyczne nagłe, przeszywające bóle odczuwane w stosunkowo wąskim paśmie. Najlepszy, przykładem bólu rzutowanego typu korzeniowego są pacjenci zgłaszający przeszywający ból pośladka oraz tylnej okolicy uda, z bólem pochodzącym z odcinka lędźwiowego często diagnozowanym jako „rwa kulszowa”. Powodem jest ucisk korzenia nerwowego przez przepuklinę jądra miażdżystego w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Ból somatyczny jest bólem powstałym w jednym obszarze a odczuwalnym w zupełnie innym rejonie. Może on pochodzić np. z wcześniej wspomnianych punktów spustowych. Ma charakter stały, tępy, trudny w lokalizacji. Przykładem mogą być pacjenci zgłaszający ból w okolicy lewej łopatki, z brakiem dysfunkcyjnym tej okolicy, a problemem wynikającym z nadmiernego napięcia i przeciążenia mięśni obręczy barkowej.

Uważa się, że odczuwanie bólu w miejscu odległym od jego źródła, jest wynikiem niewłaściwego interpretowani bodźca bólowego przez mózg.

Dolegliwości bólowe mają często charakter wieloczynnikowy. Ból odczuwany przez pacjenta może pochodzić z wielu różnych struktur czy to znajdujących się w miejscu występowania problemu, czy też zlokalizowanych bardziej odlegle i odpowiedzialnych za ból rzutowany . Powstawanie dolegliwości bólowych może być wynikiem dysfunkcji w rejonie stawów, mięśni lub struktur nerwowych. Dolegliwością bólowym może towarzyszy ograniczenie ruchomości. Wszystkie nieprawidłowości przyczyniające się do powstawania dolegliwości bólowych odczuwanych przez pacjenta wymajają oceny oraz odpowiedniego leczenia. Przywrócenie prawidłowej funkcjonalności oraz pełnego zakresu ruchów niezmiennie prowadzi do zlikwidowania dolegliwości bólowych. Jednak aby terapia była skuteczna, najważniejsze jest zalezienie i wyeliminowanie przyczyny powodującej dolegliwości bólowe a nie stosowanie leczenie objawowego.

Zawsze istnieje powód występowania dolegliwości bólowych. Jeśli wzorzec bólowy nie pasuje do stwierdzonej diagnozy, nie jest to wyznacznikiem że ból nie istnieje, a problem z którym przychodzi pacjent jest wymyślony. Bardziej prawdopodobne, będzie niezrozumienie istniejącego problemu przez lekarza lub terapeutę , lub brak umiejętności zdiagnozowania, co jest pierwszym i najważniejszym krokiem do wyeliminowania problemu.

The post Skąd pochodzi ból? appeared first on Blog dla pacjentów.