Stenoza kanału kręgowego

Kanał kręgowy jest swego rodzaju tubą wytworzoną z połączenia kręgów kręgosłupa począwszy od odcinka szyjnego na kości krzyżowej skończywszy. Tworzą go głównie kości kręgów, ale pomiędzy kręgami ściany kanału tworzone są przez więzadła i przestrzenie międzytrzonowe, zwane po-tocznie „dyskami”. W kanale kręgowym przebiegają struktury nerwowe łączące mózg z resztą ciała. Strukturami tymi jest rdzeń kręgowy znajdujący się w kanale kręgowym w odcinku szyjnym i piersiowym kręgosłupa oraz korzenie nerwowe odchodzące od rdzenia kręgowego i wychodzące z kanału kręgowego przez otwory międzykręgowe na każdym poziomie kręgosłupa. W odcinku lędźwiowym kręgosłupa nie ma rdzenia kręgowego jedynie wiązka korzeni nerwowych zwana ogonem końskim. Rdzeń kręgowy oraz korzenia nerwowe w kanale kręgowym są otoczone tak zwanymi oponami, z których najważniejsza jest opona twarda tworząca worek oponowy wypełniny płynem mózgowo rdzeniowym oraz wyżej wymienionymi strukturami nerwowymi.

Najprościej ujmując przez stenozę kanału kręgowego rozumiemy jego zwężenie. Do oceny stopnia stenozy, czyli zwężenia kanału kręgowego, używa się różnej gradacji zaczynając od umiarkowanej, na bezwzględnej czy też krytycznej kończąc. Zwężenie kanału kręgowego oceniamy w badaniach radiologicznych takich jak rezonans magnetyczny (MRI) ewentualnie dodatkowo w badaniu tomografii komputerowej (CT, TK). Należy pamiętać, że nie widać stenozy kanału kręgowego w badaniach RTG, można ją jedynie podejrzewać, a wówczas konieczne jest wykonanie badania rezonansem magentycznym.

Stenoza kanału kręgowego nie jest chorobą samą w sobie, jest natomiast objawem i skutkiem chorób dotyczących kręgosłupa. Różne mogą być przyczyny zwężenia kanału kręgowego, jak również różne mogą być objawy stenozy. Najczęstszą przyczyną zwężenia kanału kręgowego są postępujące zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Już sama przepuklina jądra miażdżystego, czyli dysku może być przyczyną stenozy. Jeżeli przepuklina jest duża, może powodować znaczne lub nawet krytyczne zwężenie kanału kręgowego i poważne objawy neurologiczne. W trakcie starzenia się naszego kręgosłupa pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe zarówno dysków, więzadeł jak i kości kręgosłupa, często związane z ich rozbudową, przerostem. Postępujące zmiany zwyrodnieniowe mogą stopniowo zwężać kanał kręgowy prowadząc do jego stenozy i związanych z nią objawów bólowych czy też neurologicznych. W wielu przypadkach jedną z przyczyn szybszego postępu zmian zwyrodnieniowych i wtórnie stenozy jest niestabilnośc odcinkowa kręgosłupa, czyli jego nadmierna ruchomość kręgosłupa, która pobudza dodatkowo przerost stawów międzykręgowych oraz więzadeł kręgosłupa, przyspieszając powstanie stenozy. Jednym z rodzajów niestabilności jest kręgozmyk, czyli przesunięcie się kręgów względem siebie, co już samo może powodować zwężenie kanału kręgowego. Również w przypadku złamań kręgosłupa dochodzi często do powstania stenozy kanału kregowego w związku z przemieszczeniem się kręgów lub ich fragmentów. Poruszając temat stenozy kanału kręgowego nie możemy zapominać o nowotworach. Nowotworach rosnących w kanale kręgowym, z których większość jest nowotworami łagodnymi, wolnorosnącymi, ale poprzez ich wzrost powodującymi stenozę. Ale również o nowotworach kręgosłupa, z których większość jest zmianami o charkterze przerzutów z nowotworów innych narządów.

Ponieważ stenoza kanału kręgowego może mieć różną przyczynę, może też mieć różny przebieg w czasie. Czasami powstaje wolno, jak w przypadku zmian zwyrodnieniowych czy łagodnych nowotworów, ale może dojśc do stenozy szybko lub nawet nagle jak w przypadku złamań kregosłupa, złośliwych nowotworów czy niektórych przypadków przepuklin dysków, np. po dźwignięciu dużego ciężaru. Zależnie od lokalizacji stenozy różne będą jej objawy. Mogą to być objawy bólowe kręgosłupa i kończyn spowodowane uciskiem worka oponowego i korzeni nerwowych. Niestety dolegliwościom bólowym często towarzyszą zaburzenia neurologiczne. Upraszczając, stenoza kanału kręgowego może spowodować objawy bólowe i neurologiczne w miejscu jej wystąpienia i poniżej. Jeżeli powstanie stenoza kanału kręgowego w odcinku szyjnym kręgosłupa, moga jej towarzyszyć objawy bólowe karku i głowy jak również objawy bólowe o typie korzenowym promieniujące od kończyn górnych (tzw. rwa barkowa, ramienna). Jeżeli steoza jest znaczna, mogą pojawić się zaburzenia neurologiczne pod postacią uszkodzenia korzeni nerwowych i związanych z nim niedowładów części kończyn górnych, czyli osłabienia siły mięśni zależnie od poziomu stenozy. W przypadku ucisku rdzenia kręgowego może pojawić się niedowład w skutek uszkodzenia rdzenia kręgowego (mielopatia), czyli potocznie mówiąc częściowy paraliż w kończynach górnych i dolnych (odcinek szyjny) jalbo tylko dolnych (odcinek piersiowy). W skrajnych przypadkach może pojawić się pełne uszkodzenie rdzenia kręgowego z porażeniem czterokończynowym (odcinek szyjny) lub dwukończynowym (odcinek piersiowy). W przypadku stenozy kanału kręgowego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa (pamiętamy, że nie ma tam rdzenia kręgowego, tylko ogon koński) objawy bólowe będą miały charakter korzeniowy (tzw. rwa udowa, kulszowa). Objawy neurologiczne również przebiegają z niedowładem części jednej lub obu kończyn dolnych. Częstym objawem stenozy kanału kręgowego na podłożu zmian zwyrodnieniowych odcinka lędźwiowo-krzyżowego jest tzw. chromanie neurogenne, czyli narastający ból lub uczucie słabmięcia kończyn dolnych wraz z przebytym dystansem podczas chodzenia. Wówczas krótkotrwały odpoczynek pozwala na kontynuację marszu na kolejnym dystansie. W skrajnych przypadkach stenozy kanału kregowego może dojść do porażenia, czyli paraliżu kończyn dolnych oraz zaburzenia funkcji fizjologicznych oddawania moczu i stolca.

Przed podjęciem leczenia najważniejsze jest postawienie prawidłowego rozpoznania i znalezienie przyczyny objawów. Konieczne do tego jest wykonanie badania MRI kręgosłupa (odcinek kręgosłupa zależny od objawów), jeśli jest potrzebne również CT. Na badania takie powienie skierować lekarz neurolog, ortopeda lub rehabilitant. Bez postawienia ropoznania, bez badania MRI nie należy pochopnie podejmować decyzji o rehabilitacji ponieważ w niektórych chorobach rehabilitacja ma ograniczenia lub wręcz jest przeciwskazana (choroby nowotworowe, złamania).

Po postawieniu rozpoznania i stwierdzeniu przyczyny stenozy lekarz specjalista powienien leczyć pacjenta przeciwbólowo, kierować na rehabilitację lub do chirurga specjalizującego się w chorobach kręgosłupa (w Polsce częściej neurochirurdzy, rzadziej ortopedzi). Wiekszość pacjentów dobrze reaguje na leczenie rehabilitacyjne, oparte na kinezyterapii, czyli ćwiczeniach. W przypadku braku poprawy po rehabilitacji, lub narastania objawów bólowych, a przede wszystkim neurologicznych, jak również w przypadku nowotworów nie należy zwlekać z konsultacją u neurochirurga i podjąć decyzję o leczeniu operacyjnym.

W aspekcie leczenia operacyjnego stenoza kanału kręgowego, poza niektórymi przypadkami przepuklin dysków, bez względu na odcinek kręgosłupa, wymaga rozległego odbarczenia struktur nerwowych kanału kregowego (usunięcie nadmiaru kości, więzadeł, przepuklin) ze stabilizacją kręgosłupa z użyciem implantów.