Zaburzenia psychiczne u Polaków

To może dotyczyć każdego z nas Tak, jak każda część naszego ciała, tak również umysł człowieka może zachorować​. Choroby, zaburzenia psychiczne to poważny problem ludzi na całym świecie. Zaburzenia psychiczne mogą powstać m.in. na skutek trudnych życiowych sytuacji i przeżyć oraz tego, jak dajemy sobie z nimi radę. Różne traumatyczne doświadczenia​, np. utrata bądź mobbing w pracy, rozstanie z bliską osobą bądź jej śmierć, toksyczna relacja… skutkują stresem​, co może powodować zaburzenia. W ostatnich latach zauważalny jest wzrost​rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych. W latach 2001–2003, w ramach międzynarodowego projektu badawczego koordynowanego przez WHO, przeprowadzono badanie epidemiologiczne, którym objęto łącznie blisko 10 000 respondentów. Stwierdzono, że 57,4% ankietowanych doświadczyło w przeszłości zaburzeń psychicznych, oraz że 32,4% cierpiało z ich powodu w ciągu roku poprzedzającego badanie. Oceniono, że rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych w ciągu całego życia u kobiet jest nieco niższe niż u mężczyzn i wynosi 56,5% w grupie kobiet i 58,4% w grupie mężczyzn.

A jak sytuacja zaburzeń psychicznych wygląda w Polsce?

Podobne wyniki uzyskano w badaniu „Epidemiologia zaburzeń psychiatrycznych i dostępność psychiatrycznej opieki zdrowotnej. EZOP – Polska”, przeprowadzonego w latach 2010-2011. Otrzymane dane wskazały, że występowanie przynajmniej jednego zaburzenia psychicznego w ciągu ostatnich 12 miesięcy rozpoznano u 23,4% osób w Polsce (6 mln osób). To pierwszy w naszym kraju projekt zrealizowany na próbie 10 000 respondentów, który miał na celu oszacowanie rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych w Polsce. Z badań EZOP wynika, że co czwarty Polak w wieku produkcyjnym doświadczał w swoim życiu zaburzeń psychicznych. Przynajmniej jedno zaburzenie można było rozpoznać u 23,4% osób (6 mln. osób), co czwarty Polak doświadczył więcej niż jednego z badanych zaburzeń, a co dwudziesty piąty – trzech i więcej.

Najczęstsze zaburzenia psychiczne w Polsce

Do najczęstszych zaburzeń należały te związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych (12,8%)​, w tym nadużywanie i uzależnienie od alkoholu (11,9%) oraz nadużywanie i uzależnienie od narkotyków (1,4%). Blisko 10% mieszkańców Polski (2,5 mln) cierpiało na zaburzenia nerwicowe​, w tym fobie specyficzne, a prawie milion na poważne zaburzenia afektywne​takie jak: depresja, dystymia, mania. Znaczna część Polaków ujawnia, że w przeszłości doświadczała już zaburzeń psychicznych, przy czym do najczęstszych należały zaburzenia afektywne – 30,9% (obniżenie nastroju i aktywności), fobie – 30,6%, zaburzenia lękowe – 23,9%.

Zaburzenia psychiczne a funkcjonowanie w życiu

Badanie EZOP pokazało, że problemy ze zdrowiem psychicznym rzutują na różne dziedziny życia. Trudności z codziennym funkcjonowaniem (poznawczym, ruchowym, indywidualnym czy społecznym) doświadcza z takiego powodu ok. 19% populacji (prawie 5 mln osób), co przekłada się na ograniczenia zdolności do wykonywania pracy lub codziennych czynności (18%), obniżenia jakości wykonywanej pracy (16%) lub wkładania w jej wykonywanie większego wysiłku (14%). Wnioski z analiz tych badań mówią o częstym występowaniu nawet kilku zaburzeń (dwóch lub więcej) u jednej osoby. Podkreśla się też fakt, iż większość osób, które spełniają kryteria rozpoznania zaburzeń psychicznych, nie korzysta z profesjonalnej pomocy medycznej.

Skorzystaj z profesjonalnej pomocy

W Polsce blisko 2 mln osób rocznie poddawanych jest hospitalizacji psychiatrycznej. Jednak rzeczywista liczba osób wymagających opieki psychiatrycznej jest znacznie większa. Osoby z tego typu schorzeniami z różnych powodów, często przez wiele lat nie podejmują leczenia​. Tymczasem zaburzenia upośledzają funkcje umysłowe, wpływają na myślenie, uczucia i zachowanie, powodując cierpienie psychiczne​człowieka i często też osób w jego otoczeniu. Ok. 23% Polaków deklaruje doświadczenie osobistego kontaktu z osobą chorą psychicznie, to większość ma na temat takich osób, a także na temat chorób psychicznych i instytucji psychiatrycznych dość zdecydowaną opinię o cechach niechętnego stereotypu, powodującego dystans i ostrożność. Warto wiedzieć, że jeśli chory stanowi zagrożenie dla siebie lub otoczenia, może być przyjęty do szpitala wbrew jego woli ​(reguluje to „Ustawa o zdrowiu psychicznym”). Istnieje również procedura zobowiązania do leczenia odwykowego, ​którą wdraża się wobec osób uzależnionych od alkoholu, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich czy systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny (reguluje to ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi).

Kiedy udać się po pomoc?

Warto pamiętać, że istnieją określone symptomy, które mogą świadczyć o zaburzeniach psychicznych. Możemy podejrzewać problem, gdy sposób zachowania człowieka zaczyna się mocno różnić od tego, co jest normalne dla danej osoby (np.: niepokojące zmiany w rytmie dnia czy odżywiania) lub gdy znacznie wykracza poza to, co jest powszechnie akceptowane. Warto być czujnym, kiedy obserwujemy takie objawy jak np.: długotrwały smutek, impulsywność, agresję, utratę wiary w siebie, nadpobudliwość, spadek samopoczucia, rozdrażnienie, lęk, niepokój, przygnębienie, bezradność, długotrwałe zmęczenie, drażliwość czy obniżenie nastroju. ​Często wymienione stany stają się wyjątkowo skrajne albo trwają na tyle długo, że utrudniają codzienne życie. Najlepiej jak najszybciej zgłosić się po pomoc do specjalisty: psychologa/ psychiatry/ psychoterapeuty​czy w przypadku problemu z nadużywaniem alkoholu, leków, narkotyków, uprawianiem hazardu, gier komputerowych itp. – do psychologa-specjalisty psychoterapii uzależnień.

Autorka: Agata Czaja-Michaud jest od 15 lat psychologiem pracującym w podejściu terapii krótkoterminowej skoncentrowanej na rozwiązaniach, certyfikowanym specjalistą psychoterapii uzależnień, certyfikowanym specjalistą przeciwdziałania przemocy w rodzinie, na co dzień pracuje w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie przy ul. Sobieskiego.