Zdrowie psychiczne u osób po 60. roku życia

W Polsce i na świecie przybywa ludzi po 60. roku życia – w tym z problemami psychicznymi. Wraz z postępem medycyny życie ludzkie wydłuża się. W 2000 roku ponad jedna piąta Polaków przekroczyła wiek 60. lat, za 5 lat seniorem będzie co czwarty Polak. Starzenie się to proces nieodwracalny i nieuchronny, tak samo jak narodziny i śmierć. Musimy go zaakceptować, ale równocześnie tworzyć system wsparcia środowiskowego, leczniczego dla seniorów, który jest ciągle niedostatecznie rozwinięty.

Osoby w wieku 60+ często zmagają się z wieloma problemami. Zmienia się ich ciało i psychika. Następuje utrata zdrowia, sprawności fizycznej, urody, potencji seksualnej, które wpływają na zmianę obrazu własnego ciała. Ciało nie tylko przestaje być atrakcyjne, ale staje się źródłem kłopotów, odmawia posłuszeństwa. Zmiany fizyczne są szybciej zauważalne niż zmiany psychiki i stan ducha, które bywają bardziej uciążliwe dla seniora i jego najbliższego otoczenia. Chory nie zawsze zdaje sobie sprawę z zachodzących zmian psychicznych – jeśli tak jest, to może być podwójnie nieszczęśliwy. To bowiem wiara w swoją siłę wewnętrzną i umysł czyni człowieka szczęśliwym.

Należy przygotować się do wielu zmian

Z wiekiem następuje ograniczenie zdolności intelektualnych, co jest przykrą i nieodwracalną zmianą. Przy zmniejszonych zdolnościach adaptacyjnych, gdy występują nowe zadania i sytuacje wymagające przystosowania, seniorzy potrzebują więcej czasu na wykonanie danych czynności, często nie radzą sobie z nimi, np. z obsługą telefonu komórkowego, automatu do zakupu biletu. Potrzebują więcej czasu na zrozumienie, zapamiętanie nowinek technologicznych.

W tym okresie życia dokonuje się przepracowania swojego stosunku do śmierci, bilansu życia, akceptacji pozytywnych dokonań w jednych dziedzinach oraz braku sukcesów w innych. Jest to okres, w którym doświadcza się wielu utrat: kończy się aktywność zawodowa, wypada się z różnych ról społecznych, dzieci się usamodzielniły i odeszły we własne życie, odchodzą bliscy krewni, przyjaciele, współmałżonek. W skali stresu śmierć współmałżonka jest umieszczona na pierwszym miejscu. Owdowiały małżonek jest narażony w pierwszym roku żałoby na ryzyko śmierci lub poważnej choroby. Szczególnie niekorzystny wpływ na funkcjonowanie psychiczne osób 60+ mają wydarzenia przewlekłe (np. wieloletnia choroba współmałżonka), a także nagłe zmiany sytuacji życiowej (np. zamieszkanie wraz z rodziną dorosłego dziecka). Bardzo obciążająca jest także śmierć własnego, dorosłego dziecka.

Równowaga psychiczna może zostać również zaburzona pozytywnymi wydarzeniami, jak: urodzenie wnuka, niespodziewany, atrakcyjny wyjazd. Wszystkie wyżej wymienione wydarzenia mogą być odbierane przez osoby dojrzałe jako stresujące, jeśli senior nie ma wsparcia ze strony rodziny i bliskich mu osób. W konsekwencji osoby 60+ mogą radzić sobie z tymi trudnościami poprzez: całkowite wycofanie się z kontaktów społecznych, zaprzeczanie starzeniu się, krytyczną postawę wobec młodych, wyciąganie korzyści z faktu starości np. ”musisz mi pomóc, ja już się na tym nie znam”. Taki człowiek popada w reakcje depresyjne, zaburzenia psychiczne, typu: lęki, fobie, nerwice, choroby psychosomatyczne, uzależnienia czy też w choroby psychiczne.

Depresja u osób straszych

Szacuje się, że na depresję cierpi do 50. proc. populacji, osób w wieku powyżej 60. lat. Depresja rzadko jest leczona, gdyż rzadko jest rozpoznawalna, uważa się, iż na starość jest się smutnym, a ktoś siwy, w późnym wieku ma prawo marudzić i na wszystko się skarżyć. Dlatego, jeżeli u bliskiej starszej osoby zaobserwujemy pogorszenie nastroju, zaburzenia snu i apetytu, niepokój, lęk lub spowolnienie ruchów, powinniśmy zasięgnąć porady specjalisty. On najlepiej określi, czy jest to zaburzenie krótkotrwałe, czy też początek ciężkiej choroby (nieleczona depresja u wielu starszych osób prowadzi do samobójstwa) i zaleci odpowiednie leczenie. W wielu przypadkach zastosowanie psychoterapii i połączenie jej z farmakoterapią znacznie poprawia efekty i zapobiega nawrotom w przyszłości. Dzieje się tak wtedy, gdy u podłoża problemu tkwią głęboko zakorzenione przekonania o sobie, innych lub o świecie, które same w sobie sprawiają trudności danej osobie w codziennym funkcjonowaniu, a często nawet powodują znaczne cierpienie psychiczne, trwające latami.

Często także osoby dojrzałe przeżywają niepokój i lęk, który wzmaga się wraz z wiekiem. Związane jest to z zagrożeniem egzystencji materialnej, sprawności fizycznej, zależności od bliskich, śmierci. Dlatego tak ważne jest wsparcie emocjonalne i towarzyszenie seniorom oraz udzielenie im pomocy w pozytywnym bilansowaniu życia, co zmniejsza lęk i napięcie. Szczególnie ważna jest więź z bliskimi osobami oraz wsparcie udzielane przez specjalistów.

Pomoc psychoterapeutyczna powinna być zapewniona w sytuacjach kryzysowych, takich jak – śmierć współmałżonka, wyprowadzka dzieci, poważna choroba. Ale także wówczas, gdy ilość drobnych z pozoru przykrych zdarzeń kumuluje się w jednym czasie – dla seniora może być to trudne do udźwignięcia i poradzenia sobie z tym. W psychoterapii wyszczególniamy terapię indywidualną, która odbywa się w intymnej atmosferze spotkania dwóch osób – co ułatwia otwarcie się i powiedzenie o największych troskach lub terapię grupową, gdzie można spotkać osoby z podobnymi jak nasze problemami i porozmawiać, jak inne osoby sobie z tym radzą i jakie mają doświadczenie.

Jak zmniejszyć zachodzące zmiany?

Starzenie się nie jest łatwym ani przyjemnym procesem. Dotyczy każdego. Nie wszyscy muszą jednak borykać się z problemami opisanymi powyżej, psychoterapeuta pomaga odnaleźć radość życia i optymizm. Aby zapobiegać lub minimalizować zachodzące zmiany psychiczne w wieku 60+, należy prowokować mózg do wysiłku. Rozwijające jest czytanie książek (szczególnie na głos), rozwiązywanie krzyżówek, spędzanie czasu na rozmowach z ludźmi otwartymi i towarzyskimi, w jak największym stopniu starając się być samodzielnym i sprawnym, uprawiając sporty. Mając dużo czasu można go przeznaczyć na rozwijanie hobby, samorealizację poprzez malowanie, podróżowanie, czy pisanie bajek dla dzieci. Dla osób 60+ ważne jest także przebywanie w gronie rówieśników i świadomość, że nie są osamotnieni, mają z kim pożartować i pośmiać się.

The post Zdrowie psychiczne u osób po 60. roku życia appeared first on Blog dla pacjentów.