w jaki sposób odróżnić u osoby w zaburzeniach depresji klinicznej (siebie samego) zniekształcenia po

Szanowny Panie/Szanowna Pani,

wg koncepcji Aarona Becka, pioniera terapii poznawczo - behawioralnej, dla depresji charakterystyczna jest tzw. triada depresyjnych myśli - automatyczne negatywne myśli (z angielskiego ANTs - automatic negative thoughts) koncentrują się w trzech obszarach - o sobie, o świecie i o przyszłości. Myśli automatyczne, jak sama nazwa wskazuje, pojawiają się w naszej głowie w sposób z gruntu niekontrolowany. Za pomocą ćwiczeń wzmacniających bazującą na uważności tzw. pozycję obserwatora, ego obserwujące - możemy wykształcić umiejętność wychwytywania tych dokuczliwych myśli i weryfikowania ich za pomocą np. dialogu sokratejskiego, czy tzw. dzienniczka myśli CBT (polecam doskonałą książkę "Umysł ponad nastrojem" Padesky, Greenberger, która wyczerpująco omawia te kwestie). Założenie jest takie, abyśmy potrafili mówiąc metaforycznie "być niebem, a myśli swobodnie płynęły po nim jak chmury" czy też "morzem, a myśli to fale - jedna intensywniejsza, inna łagodniejsza" - i nie traktowali tych swobodnie pojawiających się myśli jak "prawdy objawionej", która wpływa na nasze emocje, zachowanie i otoczenie.

Druga kwestia poruszona przez Pana / Panią wydaje się być powiązana z dobrze znanymi w terapii poznawczo - behawioralnej tzw. przekonaniami kluczowymi ( z ang. core beliefs). Zawierają one, powstałe na gruncie naszych przeszłych doświadczeń, poglądów naszych opiekunów, przekazów kulturowych ( w tym medialnych) cząstki naszych własnych "prawd" o świecie, przyszłości, przeszłości i nas samych. Mózg minimalizując wydatek energetyczny kieruje się tymi założeniami, dopasowując do nich nowo napływające elementy rzeczywistości. Celem terapii nie jest drastyczna zmiana światopoglądu klienta / pacjenta, ale uelastycznienie tych przekonań na tyle, aby były bardziej użyteczne w rozmaitych sytuacjach, nie hamowały potencjału jednostki, nie wspierały depresji - jednym słowem "one świadomie służyły nam, a nie my im".

Warto mieć na uwadze, że (pomijając uwarunkowane genetycznie kwestie temperamentalne) w kwestii światopoglądowej urodziliśmy się jako 'tabula rasa" - biała kartka - a większość tego, czego tak zaciekle bronimy jako naszego światopoglądu, została nam wcześniej czy później - zaszczepiona w procesie socjalizacji czy zgeneralizowana na podstawie doświadczeń. Depresja, choć niezwykle dokuczliwa w swej naturze - może być okazją ku temu, aby te przekonania zrewidować.

Po wykonaniu tego typu pracy z własnymi przekonaniami, schematami i automatycznymi myślami i ustąpieniu epizodu depresyjnego (polecana jest w tym względzie konsultacja psychoterapeutyczna i psychiatryczna celem dobrania odpowiedniego leczenia) wzrasta szansa, że będziemy żyć, działać i myśleć w zgodzie ze swoim "prawdziwym ja", a nie zniekształceniami wynikłymi z choroby.

Pozdrawiam serdecznie, mam nadzieje, że moja odpowiedź okaże się jakkolwiek pomocna,

Z wyrazami szacunku,
OBiałek

Dzień dobry, To pytanie jest bardzo ciekawe i wymaga delikatnej analizy, szczególnie w nurcie terapii poznawczo-behawioralnej (CBT). CBT zajmuje się głównie zniekształceniami poznawczymi, które są charakterystyczne dla depresji i innych zaburzeń emocjonalnych. W kontekście odróżnienia zniekształceń poznawczych od filozoficznych przekonań, takich jak pesymizm filozoficzny, kluczowe jest zrozumienie, jak te różne formy myślenia wpływają na emocje, funkcjonowanie i samopoczucie danej osoby.
Różnice między zniekształceniem poznawczym a światopoglądem
Funkcjonalność przekonań: Zniekształcenia poznawcze (np. filtr mentalny, akcentowanie negatywnych aspektów rzeczywistości) mają tendencję do bycia niefunkcjonalnymi i prowadzą do wzrostu negatywnych emocji, takich jak smutek, beznadziejność i lęk. Osoba z depresją, ulegając zniekształceniom poznawczym, zazwyczaj odczuwa brak kontroli nad sytuacją oraz trudno jej zauważyć pozytywne strony czy alternatywne interpretacje. Światopogląd filozoficzny (np. pesymizm filozoficzny) niekoniecznie musi prowadzić do negatywnych emocji. W rzeczywistości, mimo że pesymizm może obejmować realistyczne lub negatywne poglądy na życie, osoba może funkcjonować adaptacyjnie i odnajdywać sens w refleksyjności oraz filozoficznych przemyśleniach. Pesymizm filozoficzny może być konstruktywny, a osoba może czuć się na jego podstawie bardziej świadoma, niekoniecznie przygnębiona.Zmienność w czasie: Zniekształcenia poznawcze często nasilają się podczas epizodów depresyjnych. Osoba, która wcześniej była bardziej optymistyczna, może nagle zacząć postrzegać świat wyłącznie przez pryzmat negatywnych wydarzeń, bez proporcjonalnego spojrzenia na inne aspekty. Zniekształcenia te są często bardziej zmienne, zależne od stanu emocjonalnego i mogą się wyciszyć wraz z poprawą zdrowia psychicznego. Światopogląd filozoficzny jest zwykle bardziej stabilny i konsekwentny. Osoba o pesymistycznym podejściu do życia może akceptować istnienie cierpienia, ale jednocześnie być w stanie czerpać satysfakcję z refleksji nad ludzką kondycją i znajdować w tym wartość. Treść myśli i ich elastyczność: Zniekształcenia poznawcze są często automatyczne, a ich treść bywa skrajna i nieracjonalna. Osoba z depresją może nie być w stanie zauważyć innych perspektyw, nawet gdy jest na nie zwracana uwaga, np. “Zawsze wszystko się nie udaje” lub “Jestem kompletnym nieudacznikiem”. Ważne jest tu także to, że zniekształcenia są trudne do zmiany bez pracy terapeutycznej. Światopogląd filozoficzny, taki jak pesymizm, jest bardziej refleksyjny i poddaje się dyskusji. Osoba może krytycznie analizować własne poglądy i dyskutować o nich w szerszym kontekście bez nadmiernej emocjonalnej reakcji. Może również dopuszczać istnienie pozytywnych aspektów życia, nawet jeśli ich nie akcentuje. Wpływ na codzienne funkcjonowanie: Zniekształcenia poznawcze w depresji często ograniczają zdolność do podejmowania działań, powodują, że osoba wycofuje się z życia społecznego, pracy, czy obowiązków. Mogą także prowadzić do uczucia bezradności, braku sensu i ogólnego pesymizmu, który zaburza codzienną aktywność.Pesymizm filozoficzny może być bardziej adaptacyjny i nie prowadzić do takich dysfunkcji. Osoba może żyć w zgodzie ze swoim światopoglądem, jednocześnie radząc sobie w trudnych sytuacjach i odnajdując sens nawet w niekorzystnych okolicznościach. Filozoficzne przekonania nie muszą prowadzić do apatii, a często pomagają w adaptacji do nieuchronnych trudności. Techniki CBT w odróżnianiu tych dwóch form myślenia. Kwestionowanie myśli automatycznych: W CBT osoba jest zachęcana do identyfikowania swoich myśli i oceniania ich na podstawie dowodów. Pomaga to w rozróżnieniu, czy dane przekonanie jest wynikiem chwilowego zniekształcenia poznawczego, czy też stanowi trwały, przemyślany pogląd. Np. myśl: „Życie jest pełne cierpienia” można ocenić, badając, czy to wynik chwilowego epizodu depresji, czy świadoma refleksja nad kondycją człowieka.Sprawdzanie funkcjonalności myśli: Osoba może ocenić, czy dana myśl wpływa pozytywnie czy negatywnie na jej życie. Jeżeli dana myśl, nawet negatywna, pozwala funkcjonować lepiej i adaptacyjnie, bardziej prawdopodobne jest, że wynika z refleksji światopoglądowej. Jeśli zaś prowadzi do paraliżu, smutku i braku działania, może być wynikiem zniekształcenia poznawczego. Eksperymenty behawioralne: Terapia może także zaproponować eksperymenty, w których osoba próbuje działać wbrew swoim przekonaniom, aby sprawdzić, jakie są tego efekty. To pomaga w odróżnieniu zniekształceń od głęboko przemyślanych filozoficznych przekonań.
Kluczowa różnica między zniekształceniami poznawczymi a światopoglądem filozoficznym leży w ich wpływie na emocje i funkcjonowanie osoby. Zniekształcenia poznawcze w depresji są zwykle bardziej automatyczne, negatywne i prowadzą do problemów w funkcjonowaniu, podczas gdy światopogląd filozoficzny, nawet pesymistyczny, może być refleksyjny, zdrowy i nie prowadzić do dysfunkcji. CBT koncentruje się na kwestionowaniu i sprawdzaniu myśli, co pomaga rozróżnić te dwie formy myślenia.