Czym jest depresja atypowa?

Początki formułowania definicji depresji atypowej sięgają lat 50-tych. Otóż, zaobserwowano wówczas, że część pacjentów ze zdiagnozowaną depresją lepiej reaguje na leczenie inhibitorami monoaminooksydazy (leki antydepresyjne), co w istocie doprowadziło do wniosków, że niektórzy pacjenci nie mają klasycznych (melancholijnych) objawów tego zaburzenia, takich jak: utrata energii, poczucie smutku, problemy ze snem, brak apetytu, poczucie winy czy wreszcie trudności z koncentracją. Pojawiają się u nich natomiast dokładnie „odwrotne” symptomy – nadmierna senność, jedzą znacznie więcej (zwłaszcza pokarmy z dużą zawartością węglowodanów). Ponadto, potrafią także odczuwać pozytywne emocje w odpowiedzi na korzystne wydarzenia w ich życiu, jednocześnie są szczególnie wrażliwi na krytykę i odrzucenie. Depresja atypowa jest jedną z najczęściej występujących odmian depresji, stanowi ona około 30% wszystkich pacjentów z rozpoznaniem tego zaburzenia, a także występuje u około 4% ogółu populacji.

Jakie są przyczyny depresji atypowej?

Choć dokładna etiologia tego zaburzenia nie jest do końca poznana, to przyjmuje się, że za rozwój choroby odpowiedzialna jest zmniejszona aktywność osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, która w następstwie prowadzi do obniżonego poziomu kortyzolu. Niskie stężenie kortyzolu skutkuje z kolei powstawaniem ognisk zapalnych w organiźmie. W badaniach zaobserwowano, że osoby z objawami depresji atypowej mają silniejsze stany zapalne niż osoby z objawami melancholijnymi. Kolejna teoria wskazuje na dysregulację produkcji leptyny, która jest hormonem tłuszczowym i bierze udział w regulowaniu nastroju oraz emocji.

Ponadto istnieją pewne czynniki ryzyka, które sprzyjają rozwojowi choroby:

– w rodzinie występuje lub występowała depresja,

– konflikty wewnętrzne oraz powiązane z nimi emocje,

– znacząca życiowa strata, np.: rozstanie, rozwód, śmierć bliskiej, znaczącej osoby, utrata pracy,

– wszelki rodzaj nadużyć (seksualne, psychiczne),

– poważne choroby somatyczne, takie jak: choroba nowotworowa, infekcja HIV, udar,

– nadużywanie alkoholu i/lub narkotyków.

Jakie są objawy depresji atypowej?

Reaktywność nastroju odróżnia depresję melancholijną od atypowej i jest to warunek konieczny, aby rozpoznać depresję o cechach nietypowych. W depresji z objawami atypowymi zostaje zachowana zdolność cieszenia się z pozytywnych wydarzeń, podczas gdy w depresji melancholijnej dominuje stałe uczucie smutku.

Oprócz reaktywności nastroju muszą być spełnione poniższe kryteria:

– nadmierna senność (hipersomnia) – sen, który trwa dłużej niż 10 godzin na dobę, przynajmniej 3 dni w ciągu 3 miesięcy,

– większe łaknienie (hiperfagia), czyli znaczący wzrost apetytu lub przyrost masy ciała o 3 do 5 kg w ciągu 3 miesięcy),

– „paraliż ołowiany” – jest to wrażenie ciężkości kończyn, które występuje co najmniej  godzinę dziennie, 3 dni w tygodniu, w okresie minimum 3 miesięcy,

– nadwrażliwość na odrzucenie przez inną osobę musi występować w okresie dorosłości przynajmniej przez okres 2 lat.

Leczenie

Badania wskazują, że pacjenci z objawami atypowymi lepiej reagują na leczenie farmakologiczne niż osoby z symptomami melancholijnymi. W leczeniu tego zaburzenia stosuje się antydepresanty, na przykład: moklobemid czy bupropion. Badania wskazują, że terapia poznawczo-behawioralna jest równie skuteczna jak leczenie farmakologiczne, a dobre rezultaty przynosi ponadto łączenie farmakoterapii z psychoterapią.

W trakcie psychoterapii pacjent nazywa oraz modyfikuje własne myśli i wzorce zachowań, a także identyfikuje związki pomiędzy ilością podejmowanych działań a samopoczuciem. Jednym z celów terapii jest przerwanie błędnego koła, w którym brak lub niski poziom aktywności dziennej pacjenta wpływa na wzrost negatywnych emocji (smutek, żal, złość). Podwyższone negatywne emocje jeszcze mocniej demotywują pacjenta do inicjowania działań, w efekcie emocje rosną na sile jeszcze bardziej… Planowanie z pacjentem zadań, które wpływają na lepszy nastrój, aktywizują pacjenta do podejmowania dodatkowych czynności i błędne koło zostaje przerwane.

Ze względu na silne związki depresji atypowej z chorobą afektywną dwubiegunową (typ II) wskazana jest również dalsza diagnostyka w kierunku dwubiegunowości. W przypadku pozytywnego wyniku, zaleca się stosowanie leków o profilu antydepresyjnym i stabilizującym nastrój, na przykład: lit.