Kontuzja sportowa i co dalej?

Nigdy nie zapomnę, gdy przez uraz przegrałem medal na Ogólnopolskiej Olimpiadzie Młodzieży. Przegrałem go o całe 7 setnych sekundy. To wtedy dwa tygodnie przez zawodami nabawiłem się kontuzji i zaproponowano mi leczenie – fizykoterapię, maści i odpoczynek.

Za każdym razem było tak samo zakaz treningów, a to kończyło się gorszymi wynikami lub w ogóle brakiem startów. Na szczęście opieka medyczna nie tylko w kadrze ale i w klubach jest coraz lepsza, podobnie jak świadomość trenerów. Gdybym lata temu nie czekał na zmniejszenie się bólu i natychmiast udał do fizjoterapeuty, który zabiegami manualnymi przywróciłby do sprawności moją kontuzjowaną wtedy stopę, miałbym pewnie ten medal.

Terapią manualną możemy nazwać działanie mechaniczne z określoną siłą na określoną tkankę za pomocą kończyn terapeuty w założonym celu . Terapię manualną możemy podzielić na dwie grupy stawową oraz mięśniowo-powięziową.

Techniki stawowe działają bezpośrednio na staw i charakteryzują się pchnięciami z dużą prędkością za to z małą amplitudą. Potocznie zabieg ten nazwany jest „nastawianiem”. Drugą grupą są techniki mięśniowo-powięziowe, które działają na tkankę łączącą stawy, a nie bezpośrednio na staw. Istnieje wiele metod pracy mięśniowo-powięziowych np. Rolfing, Fascial Distortion Model czy metody energizacji mięśni.

Obie grupy mają jeden cel zniwelowanie bólu i powrót funkcji. Osiągają to poprzez bezpośrednie działanie mechaniczne w miejscu patologii oraz m. in. mechanizm neurologiczy działając nawet w miejscach odległych od schorzenia. Poprawę funkcji i zmniejszenie bólu można nazwać krótkoterminowym oddziaływaniem terapii manualnej poprzez zmianę struktury, elastyczności tkanki czy poprawę biomechaniki danego stawu. Działanie na układ nerwowy można nazwać długoterminowym działaniem terapii manualnej. Po zabiegu terapeutycznym nadpobudliwość układu nerwowego możemy obserwować nawet do kilku dni. Zabiegi manualne wpływają na organizm człowieka na drodze jeszcze kilku innych mechanizmów. Należy wspomnieć także o poprawie przepływu płynów, co poprawia procesy regeneracyjne w powięzi i innych tkankach. Wspomaga to także odpowiedni transport tlenu do komórek.

Mimo podziału, oceniając pacjenta wychodzącego z gabinetu , rzadko możemy stwierdzić jakimi technikami był leczony ponieważ efekt i sposób oddziaływania jest ten sam. Plusem technik mięśniowo–powięziowych jest to, że są zdecydowanie bezpieczniejsze dla pacjenta. Jedynym skutkiem ubocznym ich stosowania mogą być bóle mięśniowe spowodowane terapią potocznie nazywane „zakwasami”.

Rola terapii manualnej w praktyce jest oczywista kiedy sportowiec doznaje urazu. Ma ona za zadanie stymulować procesy regeneracyjne organizmu, aby zawodnik wrócił najszybciej do pełnej sprawności. Cel ten można osiągnąć poprzez działanie w dwóch procesach:

• Regeneracji tkanek
• Adaptacji

Terapia manualna poprzez swój wpływ na tkanki organizmu ma dostarczać bodźców pobudzających procesy odbudowy uszkodzonej struktury. W wielu sportach częstą kontuzją jest skręcenie stawu skokowego, przy którym w większości wypadków dochodzi do uszkodzenia więzadła skokowo –strzałkowego przedniego (ATFL). Podczas leczenia zachowawczego (unieruchomienia) dochodzi do zaniku mięśni, osłabieniu wszystkich więzadeł stawu oraz do powstania wielu tzw. zrostów. Leczenie zachowawcze jest niewystarczające dla sportowców z kilku powodów:

• Zbyt długi okres unieruchomienia
• Ponad 50 % zawodników mających z tym urazem miało go już wcześniej
• Istnieje bardzo duże ryzyko ponownego wystąpienia tego urazu

Dzięki terapii manualnej i jej wpływie na odbudowę tkanki w niektórych wypadkach zawodnik może już na drugi dzień po urazie wrócić do treningów (terapia FDM), nie trwoniąc cennego czasu na leczenie. Terapia manualna odgrywa także duża rolę w procesach adaptacji, czyli np. przy leczeniu zachowawczym stwarza takie warunki dla tkanek aby zapobiegać niekorzystnym zmianom.

W obecnych czasach w sporcie najważniejsza jest profilaktyka przeciwurazowa i coraz bardziej doceniana w tym kierunku jest terapia manualna. Dzięki dokładnej diagnostyce sportowca możemy przewidzieć ewentualne problemy, które mogą powstać z pewnych nieprawidłowości i stosując zabiegi manualne wyeliminować je. Przykładem może być sprinter z problemami obrębie odcinka lędźwiowego i stawu krzyżowo-biodrowego. Nieprawidłowa biomechanika stawu SI prowadzi do powstania nadmiernych przeciążeń w obrębie mięśni tylnej grupy uda i predysponuje do uszkodzenia włókien mięśniowych tej grupy. Przywrócenie prawidłowego funkcjonowania stawu, wyeliminuje sumowanie się mikrourazów tylnej grupy mięśni uda sprintera przez co uniknie on kontuzji.

Terapię manualną w sporcie rozpatrujemy w trzech aspektach:

• Tkankowym
• Neurologicznym
• Psychologicznym

Omawiając wielowymiarowy aspekt terapii manualnej w sporcie przedstawię to na przykładzie sportowca ze skręceniem stawu skokowego. Działając zabiegiem manualnym w miejscu urazu w aspekcie tkankowym wpływamy na regenerację tkanki poprzez naprawę struktury włókien więzadeł i mięśni, usprawnienie przepływu płynów ustrojowych czyli zmniejszenie obrzęku co wiąże się ze zmniejszeniem stanu zapalnego oraz przyśpieszeniem regeneracji uszkodzonych włókien. Następnym krokiem będzie działanie w aspekcie neurologicznym. Warunkiem do uniknięcia urazu w przyszłości jest odzyskanie czucia głębokiego, czyli propriorecepcje w miejscu uszkodzenia. W związku z tym nasze zabiegi będą nakierowane na prace kontroli nerwowo-mięśniowej, aby nie doszło do zmiany mechaniki ruchu stawu i tym samym przeciążeń w innych rejonach. Brak odpowiedniej sensomotoryki stawu skokowego, przyczynia się do powstania uszkodzeń tkanek wyżej położonych. Aspekt psychologiczny terapii manualnej, od którego należy zaczynać pracę z zawodnikiem polega na psychologicznych skutkach dotyku i relacjach sportowiec-terapeuta. Wpływa to zarówno na zmiany w sztywności tkanek jak i zachowania pacjenta jak np.:

• Nastrój
• Emocje
• Odczuwanie bólu
• Postrzeganie własnego ciała i urazu

Elementem terapii manualnej, który do tej pory nie był przedstawiony w literaturze jest bezpośredni jej wpływ na wynik sportowy, poprzez poprawę parametrów siły, mocy, kontroli nerwowo-mięśniowej czy wytrzymałości. Wątek ten może mieć ważne znaczenie w dzisiejszym sporcie, w którym ciągle poszukuje się nowych sposobów na poprawę wyniku.