Kształtowanie odporności psychicznej

„Zdrowie psychiczne jest to zdolność do rozwoju w kierunku wszechstronnego rozumienia, przeżywania, odkrywania i tworzenia coraz wyższej hierarchii rzeczywistości i wartości, aż do konkretnego ideału indywidualnego i społecznego”. (Dąbrowski, 1989)

Kształtowanie odporności psychicznej jest bardzo ważne zarówno u dzieci, młodzieży, jak i dorosłych i jest ściśle związane z tematem zdrowia psychicznego. Mając za cel własne zdrowie psychiczne łatwiej jest zadbać o drogę do niego, czyli kształtowanie odporności psychicznej każdego dnia. Pierwszym krokiem jest zdefiniowanie czym właściwie jest wyznaczony wcześniej cel – zdrowie psychiczne:

Bardzo ważną informacją w kontekście kształtowania odporności psychicznej jest uwzględnienie różnych stanów emocjonalnych składających się na zdrowie psychiczne. Często w rozmowach z pacjentami, którzy przychodzą na konsultację lub terapię dostaję pytanie, czy jeszcze są normalni, czy nie zwariowali, czy są zdrowi psychicznie. Wówczas tłumaczę, że doświadczane przez nich trudności, problemy powodują zmiany w postrzeganiu siebie, otoczenia oraz często poczucie bezradności, nierealności sytuacji i jest to naturalna reakcja organizmu na doświadczane zdarzenia w kontekście zdrowia psychicznego.

Według Dąbrowskiego: „Człowiek rozwijający musi czuć się okresowo źle, muszą go dręczyć smutki, niepokoje, depresje, konflikty wewnętrzne i zewnętrzne. Bez takich stanów nie ma rozwoju, nie ma wzrostu świadomości”. (Dąbrowski, 1989)

Słuszna jest uwaga Dąbrowskiego – czymś naturalnym jest doświadczanie różnych stanów emocjonalnych. Jednakże, by człowiek przechodził przez rozmaite sytuacje życiowe w sposób optymalny dla siebie i aktywności społecznej, ważne jest kształtowanie odporności psychicznej już od najmłodszych lat. Istnieje znaczna różnica w doświadczaniu sytuacji trudnych przez osoby, które kształtują swoją odporność psychiczną od osób, które nie dbają o nią. Jak już wcześniej wspomniałam, doświadczanie różnych stanów emocjonalnych jest naturalnym stanem, jednak sposób radzenia sobie z nimi mówi jak dana osoba do tej pory dbała o swoją kondycję psychiczną.

Czym właściwie jest odporność psychiczna?

To nic innego, jak:

• Zdolność do osiągania celów i utrzymywania dobrej formy psychicznej pomimo presji i przeszkód;
• Zdolność do radzenia sobie z kryzysami, niepowodzeniami, klęskami, traumatycznymi przeżyciami;
• Odporność jest rozumiana jako proces, a nie cecha człowieka.

W związku z tym, że odporność psychiczna jest rozumiana jako proces, to możemy mieć wpływ na jej kształtowanie.

Rampe (2016) wymienia 7 filarów odporności psychicznej:

1. Optymizm,
2. Akceptacja,
3. Nastawienie się na osiągnięcie celu,
4. Umiejętność porzucenia roli ofiary,
5. Uświadomienia sobie odpowiedzialności,
6. Budowania sieci kontaktów
7. Planowania przyszłości

Gdy wszystkie 7 filarów jest pielęgnowanych, to mimo niesprzyjających warunków jesteś w stanie przechodzić przez różne sytuacje życiowe w dobrej kondycji psychicznej i realizujesz swoje dalsze działania w zgodzie z celem, czyli zdrowiem psychicznym.

Optymizm: nawet w najtrudniejszej sytuacji życiowej utrzymanie pozytywnego nastawienia i podejmowanie działań, by stan ten utrzymać – szukanie optymalnych rozwiązań.

Akceptacja: akceptowanie siebie, zwłaszcza wtedy, gdy sytuacje życiowe są niesprzyjające. Akceptowanie zdarzeń takimi jakie są, by następnie odważnie podejmować dalsze decyzje kształtowania ich w zgodzie z sobą.

Nastawienie się na osiągnięcie celu**😗* umiejętność wyznaczania celów, posiadania sensu życia, który dodaje sił w chwilach zwątpienia, konsekwentne trzymanie się własnej drogi, aż do uzyskania pożądanego efektu.

Porzucenie roli ofiary: osoba nie analizuje sytuacji życiowych poprzez obarczanie siebie winą. Typowe wyrażenia osoby wchodzącej w rolę ofiary: „ to moja wina”, „gdyby nie ja to wszystko byłoby ok”, „to wszystko przeze mnie”, „jestem głupia”, „nie zasługuję na miłość”. Wchodzenie w rolę ofiary czyni spustoszenie emocjonalne i przez to osłabia percepcję sytuacji. Dlatego tak ważne jest porzucenie tej roli.

Uświadomienie sobie odpowiedzialności: ten filar jest powiązany z porzuceniem roli ofiary. Kiedy porzucasz rolę ofiary zaczynasz uświadamiać sobie odpowiedzialność za własne życie. Opisane nastawienie dodaje siły. Pracujesz nad tym, by poprawić swoją sytuację i w przyszłości nie dopuścić do jej powtórzenia (do powtórzenia negatywnego zdarzenia).

Budowanie sieci kontaktów: tworzenie otoczenia, które jest wzmacniające i wpływa w pozytywny sposób na Twoje samopoczucie, Twój obraz siebie oraz realizację Twoich celów.

Planowanie przyszłości: przygotowanie różnych scenariuszy zdarzeń, zgodnych z wyznawanymi przez Ciebie wartościami (Roszak, 2017).

Jak dbać o 7 filarów odporności psychicznej?

Warto zwróćić uwagę na kilka elementów, jak:

Optymizm: Czytaj inspirujące historie osób, które mimo, ciężkich sytuacji życiowych zaczęły realizować własne życie; Zmniejsz liczbę godzin przed telewizorem (zauważ, że większość treści w telewizji dotyczy nieszczęść); Znajdź zajęcie, które Ciebie rozluźnia (bieganie, spacer, wyjście do restauracji, czytanie książek, wyjście ze znajomymi)

Akceptacja: Jest to praca wewnętrzna, wstając rano zapytaj siebie: Za co siebie cenię? Za co sobie dziękuję? Za każdym razem znajdź coś, za co jesteś sobie wdzięczny. Gdy tylko usłyszysz swój głos wewnętrzny mówiący: „o jej znowu poniedziałek”, „muszę zrobić to i to”, „znowu to samo…” Zatrzymaj się i zacznij wypatrywać zarówno w sobie, jak i w sytuacjach, które są blisko Ciebie pozytywów.

Nastawienie się na osiągnięcie celu: sprawdź jak się czułeś, gdy zrealizowałeś bardzo ważny dla Ciebie cel w przeszłości! Ile dał Ci radości, chęci i odwagi do dalszych działań. Przypomnienie sobie sukcesów z przeszłości daję potężną dawkę motywacji, do realizacji kolejnych celów.

Umiejętność porzucenia roli ofiary: gdy tylko zauważysz, że obwiniasz siebie za zdarzenia życiowe zatrzymaj się i zapytaj siebie samego czy faktycznie chcesz być ofiarą? Czy faktycznie nie masz innego wyjścia? Czy takie podejście Ciebie wzmacnia czy jednak osłabia?

Uświadom sobie odpowiedzialność: pamiętaj Twoje życie to Twój okręt i Ty jesteś jego kapitanem I od Ciebie zależy, w którą stronę popłyniesz, jaki kierunek obierzesz. I wiedz, że dawanie innym swojego statku nie wyjdzie na dobre, gdyż każdy jeden kapitan będzie chciał płynąć po swojemu, co niekoniecznie znaczy, że dotrze do tego samego portu co Ty chciałeś.

Budowanie sieci kontaktów: buduj kontakty odpowiedzialnie. To mają być osoby, które wzmacniają Twoją odporność psychiczną i są dla Ciebie wsparciem i przestrzenią dalszego rozwoju.

Planowanie przyszłości: spytaj siebie czego pragniesz. Wyłącz na chwilę świat rzeczywisty i zapytaj siebie, gdzie siebie widzisz za 5 lat. Stwórz dokładny obraz w głowie i przywołaj uczucia. Zobaczysz jak w świecie rzeczywistym zaczniesz odnajdywać rozwiązania, które do tej pory dla Ciebie nie istniały.

Na koniec rada od eksperta:

Ćwicz się codziennie w kształtowaniu odporności psychicznej i traktuj każdy dzień jak wyzwanie w drodze do celu, jakim jest zdrowie psychiczne (Roszak, 2017).

Źródło:

1. Dąbrowski, W poszukiwaniu Zdrowia Psychicznego, PWN, Warszawa 1989.
2. Rampe, Odporność psychiczna: Siedem filarów: Tajemnica naszej wewnętrznej siły, Studio Emka, Warszawa 2016.
3. Roszak, Droga ważniejsza niż cel, Coaching & Training 4SelfDesigners, Szczecin 2017.
4. Roszak, Szkolenie: Kształtowanie odporności psychicznej_._

Powodzenia!

Ewa Roszak, psycholog.