Niedokrwistość z niedoboru żelaza u dzieci

Żelazo jest mikroelementem, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania ustroju człowieka. Około 75% z puli żelaza w organizmie, znajduje się w związkach, które są aktywne biologicznie: hemoglobinie, mioglobinie, enzymach i transferynie. Pozostała część tworzy pulę zapasową, uwalnianą w przypadku niedoborów, która zawarta jest w ferrytynie czy hemosyderynie i najczęściej jest większa u mężczyzn.

W organizmie człowieka pełni szereg funkcji: jest niezbędne do transportu i magazynowania tlenu, transportu elektronów, desaturacji kwasów tłuszczowych, rozkładu nadtlenku wodoru, jodowania tyrozyny, biosyntezy prostaglandyn, katabolizmu tryptofanu czy detoksykacji związków obcych poprzez cytochrom P450. Zarówno niedobór, jak i nadmiar żelaza mogą powodować dysfunkcję wielu narządów i układów, jednak to niedostateczny poziom tego pierwiastka stwierdzany jest o wiele częściej. Najpoważniejszym schorzeniem wynikającym z tej przypadłości jest niedokrwistość z niedoboru żelaza.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza

Przy niedostatecznym spożyciu żelaza najpierw dochodzi do ujemnego bilansu i zmniejszenia jego zapasów, następnie pojawiają się zmiany biochemiczne, które odzwierciedlają niedostatek żelaza. Następstwem takich zmian jest niedokrwistość. Najczęściej rozwija się ona z powodu niedostatecznego spożycia żelaza z żywności, a czynnikami sprzyjającymi są: zwiększone zapotrzebowanie na żelazo, utrata krwi czy skąpe zapasy żelaza (np. u wcześniaków czy dzieci z niską masą urodzeniową).

Do specyficznych objawów anemii należą: u niemowląt i małych dzieci – mniejsza aktywność, senność, rozdrażnienie, utrata łaknienia; u starszych dzieci – osłabienie, zmęczenie, bóle i zawroty głowy, plamy w polu widzenia, szum w uszach, kołatanie serca. Objawy przedmiotowe to najczęściej: bladość powłok skórnych, bladość spojówek i śluzówek, nadżerki w kącikach ust, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, łamliwość paznokci i włosów, tachykardia.

Do rozpoznania niedokrwistości z niedoboru żelaza pomocne są badania laboratoryjne, w których pojawią się: obniżona ilość hemoglobiny, erytrocytów oraz wskaźniki: MCV i MCHC w morfologii krwi; a także obniżony poziom żelaza czy ferrytyny w surowicy krwi.

Leczeniem niedokrwistości z niedoboru żelaza jest suplementacja tego pierwiastka: dla osób poniżej 14. roku życia – doustnie 4-6 mg żelaza/kg.m.c./dzień przez 2-3 miesiące, nie przekraczając 100-150 mg/dzień; w przypadku nietolerancji środków doustnych lub zaburzeń wchłaniania – domięśniowo 100 mg żelaza/amp. W bardzo ciężkich, skrajnych przypadkach sposobem leczenia może być przetoczenie koncentratu erytrocytarnego.

Ważnym elementem jest także korekta jadłospisu osoby cierpiącej na anemię, aby niedobór i związane z nim objawy nie pojawiły się ponownie. Dieta powinna być bogata w produkty o dużej zawartości żelaza (najbogatsze w żelazo są produkty, których dzieci nie lubią: wątroba wieprzowa, kakao 16%, kiszka kaszana, orzechy pistacjowe, natka pietruszki) które powinny być spożywane razem z pokarmami bogatymi w witaminę C, oraz niełączone z produktami zmniejszającymi wchłanianie żelaza – szczawianami, fitynianami, taninami czy fosforanami.

Wpływ niedoboru żelaza oraz anemii z niedoboru żelaza na rozwój dzieci

Choć badania na temat wpływu niedoboru żelaza oraz niedokrwistości z tego powodu na rozwój psychomotoryczny w okresie niemowlęcym nie są jednoznaczne, to istnieją dowody na obniżenie funkcji poznawczych u takich dzieci. Stwierdzono, że dzieci w wieku 3-6 lat, posiadające niedobór żelaza osiągają niższą punktację w skali neurorozwojowej ze zmniejszeniem koncentracji uwagi i poprawia się ona w przypadku suplementacji żelaza.
Dzieci, u których w okresie niemowlęcym rozpoznaje się niedobory żelaza czy niedokrwistość z powodu jego niedoboru, mają zaburzenia zachowania i gorsze wyniki w ocenie funkcji poznawczych w okresie szkolnym.

Odpowiedni poziom żelaza w organizmie od 1. roku życia przynosi korzyści ze względu na okres szybkiego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. W przypadku niedoboru żelaza, występują zaburzenia: metabolizmu w neuronach, wytwarzania neurotransmiterów, mielinizacji czy funkcjonowanie pamięci.
Jeśli chodzi o starsze dzieci, problemem mogą być zapewne same objawy, takie jak łamliwość włosów i paznokci, które będą wpływać na obniżenie samooceny, co jest niebezpiecznie zwłaszcza w okresie dojrzewania. Senność, uczucie zmęczenia, zawroty głowy mogą także powodować trudności w efektywnym uczeniu się, co również będzie miało wpływ na rozwój dziecka. Objawy te będą także zniechęcać do aktywności fizycznej, co może skutkować rozwinięciem się nadwagi czy otyłości.