Tomografia komputerowa barku - jak przebiega, jak się przygotować

Tomografia komputerowa barku pozwala dokładnie ocenić stan tej części ciała np. po urazie czy w przypadku bólu. Przeczytaj, co warto wiedzieć o tym badaniu.

Staw barkowy to dość skomplikowany układ kości (ramiennej, obojczyka, łopatki), mięśni, więzadeł i ścięgien, a także chrząstek, wypełnionych mazią torebek stawowych oraz naczyń krwionośnych i nerwów. Kiedy bark boli, przeskakuje, trzeszczy lub gdy jego ruchomość zostaje ograniczona, koniecznie trzeba ustalić, które z tych elementów zaczęły szwankować. Bez tego trudno bowiem zaplanować skuteczne leczenie. Jednym z kluczowych narzędzi diagnostycznych jest tu zaś tomografia komputerowa stawu barkowego. Poznaj najważniejsze informacje na temat tego badania.

W artykule piszemy m. in.:

• kiedy wykonuje się tomografię komputerową barku – a kiedy lepiej tego nie robić,
• jakie schorzenia można zdiagnozować dzięki TK stawu barkowego,
• na czym polega tomografia stawu barkowego z kontrastem,
• ile kosztuje TK barku – i gdzie można zapisać się na badanie,
• jak się przygotować do tomografii barku,
• co to jest artrografia TK (artro-TK) stawu barkowego,
• na jakiej zasadzie działa tomograf,
• jak po kolei przebiega badanie TK stawu barkowego,
• kiedy można odebrać wyniki tomografii barku.

Wskazania do tomografii komputerowej barku

Kiedy pacjent zgłasza się do lekarza z dolegliwościami w obrębie stawu barkowego, specjalista przeprowadza szczegółowy wywiad – pytając zarówno o ogólny stan zdrowia, jak i okoliczności, w których mogło dojść do zaistnienia problemu – oraz badanie polegające na oględzinach chorego miejsca, umiejętnym uciskaniu go czy poruszaniu nim. Na tej podstawie zazwyczaj da się stwierdzić, czy nieprawidłowości zachodzą po stronie tkanek miękkich, czy raczej kości. W tym pierwszym przypadku wstępną diagnozę weryfikuje się w toku badania USG, w tym drugim natomiast pacjent najczęściej skierowany zostaje na prześwietlenie rentgenowskie. Jeśli to ostatnie nie przyniesie jasnej odpowiedzi na pytanie o przyczynę rzeczonego problemu, w dalszej kolejności pacjent kierowany jest na znacznie bardziej dokładną tomografię komputerową.

TK – jak skrótowo określa się czasem tę procedurę – zleca się też często od razu jako pierwsze badanie po poważnym urazie, aby ocenić zakres uszkodzeń i precyzyjnie zlokalizować chociażby miejsca ewentualnych złamań. Ukazując rozmiary i wzajemne położenie poszczególnych elementów barku, tomografia pozwala ponadto lepiej przygotować się do biopsji czy zabiegu chirurgicznego. Służy również ocenie pooperacyjnej, m. in. po założeniu śrub w związku ze złamaniem kości ramiennej.

Warto wiedzieć
Choć w przypadku bardziej zaawansowanej diagnostyki tkanek miękkich badaniem z wyboru jest zasadniczo rezonans magnetyczny barku, to TK może stanowić dla niego alternatywę, gdy owego badania z różnych względów nie da się przeprowadzić (np. gdy pacjent ma wszczepioną endoprotezę lub rozrusznik serca albo kiedy cierpi na klaustrofobię).

Przeczytaj: Ból barku – przyczyny, objawy, badania obrazowe

Co można zobaczyć dzięki TK stawu barkowego

Tak szerokie zastosowanie tomografii komputerowej barku wynika przede wszystkim stąd, jak wiele różnorodnych patologii można w drodze tego badania stwierdzić. Należą do nich bowiem:

• zmiany pourazowe – m. in. złamania kości (zarówno proste, jak i wieloodłamkowe), przemieszczenia stawu, naderwania i zerwania ścięgien, w tym uszkodzenia tzw. pierścienia rotatorów, zwichnięcia barku, przeciążenie obręczy barkowej;
• przewlekła niestabilność stawu barkowego;
• zmiany zwyrodnieniowe i wady wrodzone;
• nadżerki kostne i choroby kości – jak choroba Pageta czy dysplazja włóknista;
• nowotwory łagodne – jak osteochondroma, czyli wyrośla chrzęstno-kostne;
• nowotwory złośliwe – jak osteosarcoma, czyli kostniakomięsak, ale także przerzuty raka z innych narządów;
• ropnie i stany zapalne;
• problemy z gojeniem lub nadmierny rozrost tkanki bliznowatej po operacji;
• obluzowania protezy – aseptyczne bądź nieaseptyczne, tj. niezapalne bądź zapalne.

Należy przy tym nadmienić, że o ile najczęściej do przeprowadzenia tomografii barku wystarczy samo urządzenie zwane tomografem, o tyle diagnostyka niektórych schorzeń wymaga dodatkowo podania tzw. kontrastu.

Tomografia barku z kontrastem

Mianem środka kontrastowego (inaczej: cieniującego) określa się specjalną substancję, która poprawia widoczność obrazowanych struktur lub wręcz umożliwia zobaczenie pewnych elementów czy procesów chorobowych. Kontrast stosuje się np. w ocenie naczyń krwionośnych i zmian zapalnych lub nowotworowych. Można go podać dożylnie, przez założony pacjentowi na początku badania wenflon, lub bezpośrednio do stawu barkowego, przy użyciu strzykawki.

Warto wiedzieć
Tomografia barku z wykorzystaniem substancji cieniującej nazywana jest niekiedy też artrografią TK stawu barkowego (lub skrótowo: artro-TK).

Przeczytaj: Tomografia komputerowa z kontrastem – na czym polega, jak się przygotować

Gdzie zrobić TK barku i ile to kosztuje

Użycie kontrastu sprawia, że cena tomografii barku rośnie średnio o 100-150 zł. Bez niego koszt procedury waha się pomiędzy 150 zł a 400 zł, zależnie od placówki. Listę ośrodków diagnostycznych wykonujących TK stawu barkowego znajdziesz pod adresem: Tomografia stawu barkowego. Za pośrednictwem strony możesz też od razu zarezerwować dogodny termin badania w wybranej miejscowości, porównawszy uprzednio ceny.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Tomografia stawu barkowego
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Czy tomografia stawu barkowego jest bezpieczna dla zdrowia

Niezależnie od tego, czy TK barku zamierzasz wykonać prywatnie, czy w ramach NFZ, potrzebne ci będzie skierowanie. Wynika to stąd, że podczas tomografii emitowane jest szkodliwe promieniowanie jonizujące, i to w znacznie większej dawce niż w przypadku zwykłego RTG. Wymóg posiadania skierowania ogranicza ekspozycję pacjenta na owo promieniowanie wyłącznie do sytuacji uzasadnionych z medycznego punktu widzenia.

Ryzyko towarzyszące TK stawu barkowego z reguły jest znacznie mniejsze niż korzyści płynące z badania, tego ostatniego nie należy jednak powtarzać zbyt często, szczególnie u dzieci i osób w podeszłym wieku. Kobiety spodziewające się potomstwa w ogóle natomiast nie powinny poddawać się tomografii, jako że promieniowanie może poważnie zaburzyć rozwój płodu. Jest wręcz zalecane, aby panie w wieku rozrodczym zgłaszały się na TK w pierwszej połowie cyklu, co pozwoli wyeliminować podejrzenie, iż pacjentka w międzyczasie zaszła w niepotwierdzoną jeszcze ciążę.

Warto wiedzieć
W wyjątkowych przypadkach teoretycznie możliwe jest wykonanie TK stawu barkowego u ciężarnej, której zakłada się wówczas specjalne ołowiane fartuchy ochronne. Najczęściej jednak badaniem z wyboru w kontekście ciąży jest rezonans magnetyczny.

Osobną grupę przeciwwskazań stanowią te związane z podaniem środka kontrastowego. Jako że jest on wydalany z organizmu wraz z moczem, dokąd trafia przez nerki, ciężka niewydolność tego organu dyskwalifikuje z TK barku przy użyciu kontrastu. Ponieważ zaś główny składnik substancji cieniujących używanych w tomografii to jod, pacjent nie powinien też być uczulony na ten pierwiastek ani cierpieć na nadczynność tarczycy.

Przeczytaj: Badania laboratoryjne przed podaniem kontrastu

Przygotowanie do tomografii komputerowej stawu barkowego

Osobom, u których stwierdzono alergię na kontrast, a które mimo wszystko muszą zostać poddane tomografii z jego wykorzystaniem, wcześniej podaje się czasem silne leki przeciwhistaminowe lub sterydy. Przed aplikacją środka cieniującego – niezależnie od uczulenia – każdy musi także wykonać pomiar stężenia kreatyniny we krwi. Wskaźnik ten informuje bowiem, czy nerki działają wystarczająco sprawnie. Chorych na cukrzycę obowiązywać mogą dodatkowo zmiany w przyjmowaniu leków (konkretnie: metforminy). Na tomografię z kontrastem należy ponadto stawić się na czczo, tzn. po co najmniej 4-6 godzinach od spożycia ostatniego posiłku.

TK stawu barkowego bez kontrastu nie wymaga żadnych szczególnych przygotowań. W dniu badania natomiast warto włożyć wygodny strój pozbawiony w okolicy barku metalowych elementów, a tuż przed tomografią zdjąć biżuterię, okulary czy spinki do włosów. Dobrym pomysłem jest też przyniesienie dla porównania wyników innych badań obrazowych barku, o ile je wykonano.

Przebieg TK barku

Tomografia stawu barkowego, zależnie od wskazań, zajmuje od 10 do 45 minut (dłużej, jeśli np. w związku podaniem kontrastu pacjentowi trzeba założyć wenflon). Samo naświetlanie trwa jednak najwyżej zaledwie kilkanaście sekund. W tym czasie osoba badana powinna leżeć nieruchomo, w przeciwnym razie uzyskiwane w trakcie procedury obrazy – zwane tomogramami – mogą wyjść rozmazane. Niekiedy konieczne bywa nawet wstrzymanie oddechu, o czym poinformuje radiolog nadzorujący badanie. Przebywa on w oddzielnym pomieszczeniu (inaczej wraz z każdym kolejnym pacjentem narażałby się na nową dawkę promieniowania), ale cały czas utrzymuje kontakt z pacjentem za pośrednictwem interkomu, czyli systemu głośników i mikrofonów.

Tomografia stawu barkowego zasadniczo nie boli, aczkolwiek założeniu wenflonu towarzyszy ukłucie, a w momencie iniekcji kontrastu badany może poczuć nagłe, ale szybko ustępujące ciepło, mrowienie lub metaliczny smak w ustach. Niektórzy zgłaszają oprócz tego pewien dyskomfort wynikający z konieczności leżenia na dość twardej powierzchni i ułożenia w odpowiedni sposób barku, który może boleć z racji diagnozowanego problemu. Najczęściej przybiera się jedną z następujących pozycji:

• na wznak, z ramionami wzdłuż ciała;
• na wznak, z ręką ugiętą w łokciu i dłonią pod głową – tzw. odwiedzenie z rotacją zewnętrzną (ang. abduction and external rotation, ABER);
• na wznak, z ręką na piersi i dłonią na przeciwległym barku – tzw. przywiedzenie z rotacją wewnętrzną (ang. flexion in adduction and internal rotation, FADIR);
• na brzuchu – zwłaszcza jeśli pacjent cierpi na klaustrofobię, czyli lęk przed ograniczonymi przestrzeniami.

Osoba badana może zostać poproszona o zmianę pozycji w trakcie badania. Aby ułatwić jej pozostanie w bezruchu, ręce czasem też stabilizuje się przy użyciu specjalnych poduszek, podpórek czy pasków. Procedurze można poddać zarówno tylko jeden bark, jak i oba, dla porównania.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Tomografia stawu barkowego
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Na czym polega tomografia komputerowa stawu barkowego

Tomograf to sporych rozmiarów urządzenie przypominające z wyglądu ogromny pączek z dziurką. I do tego właśnie otworu podczas badania automatycznie wsuwa się stół z leżącym na nim pacjentem. Może on poruszać się zarówno do przodu, jak i do tyłu, podczas gdy umieszczone w obudowie maszyny lampy rentgenowskie i znajdujące się naprzeciw nich detektory wykonują ruch po okręgu. Lampy emitują promieniowanie, które przechodzi przez ciało osoby badanej i dociera do detektorów. Różne rodzaje tkanek – w tym tkanki zdrowe i chore – przepuszczają to promieniowanie z różną intensywnością, dlatego więc możliwe jest ich odzwierciedlenie.

Na podobnej zasadzie wykonuje się zwykłe zdjęcia RTG. Tutaj jednak takich zdjęć powstaje cała seria. Są one przekazywane z detektorów do komputera (stąd przymiotnik „komputerowa” w nazwie badania), gdzie nowoczesne oprogramowanie nakłada je na siebie, tworząc dwu- i trójwymiarowe modele skanowanych w ten sposób struktur anatomicznych.

Po TK barku

Jeśli tomografię stawu barkowego przeprowadzono bez podawania kontrastu, pacjent praktycznie natychmiast może powrócić do codziennych czynności, normalnie jeść, prowadzić auto etc. Jeśli natomiast zaaplikowano mu środek kontrastowy, powinien pozostać na terenie placówki medycznej jeszcze przez co najmniej pół godziny po badaniu. Dopiero po tym czasie wyjmuje mu się z żyły wenflon. Są to środki ostrożności podejmowane na okoliczność wystąpienia rzadkiej, lecz potencjalnie groźnej reakcji alergicznej, która wymaga podjęcia natychmiastowej interwencji.

Choć tomogramy są gotowe właściwie od ręki, to po wyniki tomografii barku można się zgłosić nieraz dopiero po kilku dniach, jako że uzyskane podczas badania obrazy wymagają jeszcze sporządzenia fachowego opisu, a nieraz także porównania z bazą danych referencyjnych (to przykładowe obrazy patologii i zdrowych tkanek). Całość, tj. tomogramy i opis, rejestruje się zwykle na płycie CD lub innym nośniku pamięci, acz coraz częściej spotykanym rozwiązaniem jest też udostępnienie wyników zdalnie, poprzez zalogowanie się na platformie internetowej danego ośrodka.