Tomografia komputerowa oczodołów - jak przebiega, jak się przygotować

Tomografia komputerowa oczodołów nie jest podstawowym badaniem obrazowym tej okolicy ciała. W niektórych sytuacjach jednak okazuje się niezastąpiona.

Nieprawidłowości w obszarze oczodołu mogą mieć różne przyczyny. Najczęściej odpowiada za nie przewlekły bądź ostry stan zapalny, czasem natomiast niestety chodzi o proces rozrostowy, czyli rozwijający się nowotwór. Do wizyty u okulisty powinny skłonić takie objawy jak ból, obrzęk, zaczerwienienie, wytrzeszcz, ograniczenie ruchomości gałki ocznej lub zaburzenia widzenia. Bywa, że w celu postawienia precyzyjnej diagnozy – potrzebnej do opracowania planu skutecznego leczenia – po przeprowadzeniu wywiadu i badań podstawowych lekarz kieruje pacjenta na badania obrazowe. Jednym z nich jest tomografia komputerowa oczodołów, której poświęciliśmy niniejszy artykuł.

Z tekstu dowiesz się m. in.:

• na czym polega tomografia komputerowa oczodołów,
• jak przebiega TK oczodołów – i czy badanie jest bolesne,
• jak przygotować się do tomografii oczodołów – i jakie dokumenty zgromadzić,
• na czym polega TK oczodołów z kontrastem,
• o czym trzeba pamiętać po badaniu,
• czy tomografia oczodołów jest bezpieczna dla zdrowia,
• kiedy i po co przeprowadza się tomografię komputerową oczodołów – a kiedy lepiej tego nie robić,
• ile kosztuje tomografia oczodołów – i gdzie można ją wykonać.

Na czym polega tomografia komputerowa oczodołów

Tomografia, podobnie jak RTG oczodołów, do ukazania wewnętrznych struktur anatomicznych wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie. Przy czym o ile klasyczne prześwietlenie pozwala zobaczyć owe struktury z reguły tylko w jednej płaszczyźnie, o tyle TK – bo tak też czasem skrótowo określa się tomografię komputerową – przyrównać można do całej serii zdjęć RTG wykonanych z różnych stron i pod różnymi kątami. Specjalistyczne oprogramowanie nakłada je następnie na siebie, tworząc dwu-, a nawet trójwymiarowe modele obrazowanych elementów, zwane tomogramami.

Jak przebiega TK oczodołów

Lampy rentgenowskie emitujące promieniowanie umieszczone są w kolistej obudowie tomografu, czyli aparatu do tomografii. Naprzeciw nich znajdują się cyfrowe detektory, które zbierają to promieniowanie po przejściu przez ciało pacjenta i przekazują uzyskany sygnał do komputera. Różne rodzaje tkanek, w tym tkanki zdrowe i chore, przepuszczają promieniowanie z różną intensywnością, dlatego właśnie możliwe jest ich odwzorowanie na tomogramach (zob. też „Tomografia komputerowa – na czym polega badanie”).

Osoba badana podczas TK oczodołów leży na specjalnym stole, który automatycznie wsuwa się do wnętrza tomografu, podczas gdy lampy i detektory krążą wokół niego, robiąc dziesiątki zdjęć RTG kolejnym warstwom ciała*. Skanowanie trwa łącznie od kilku do kilkudziesięciu sekund i jest bezbolesne, wymaga za to pozostania w bezruchu, tak aby szczegóły na tworzonych obrazach nie uległy rozmazaniu. Dla lepszej stabilizacji (a także dla wygody) pacjent trzyma głowę na miękko wyścielonej podpórce. Technik nadzorujący badanie może dodatkowo w niektórych momentach poprosić o chwilowe wstrzymanie oddechu.

*Warto wiedzieć
Tomografia oczodołów jest badaniem nie tylko znacznie dokładniejszym niż rentgen, ale też bardziej precyzyjnym niż TK wielu innych rejonów ciała. Wspomniane warstwy (zwane także plastrami) mają tu zaledwie 1-3 mm grubości, a niekiedy nawet mniej, co umożliwia dostrzeżenie naprawdę małych zmian.

Tomografia oczodołów z kontrastem

Specjalista, który czuwa nad przebiegiem tomografii komputerowej, sam przebywa w oddzielnym pomieszczeniu – w przeciwnym razie w ciągu całego dnia pracy byłby co chwila narażony na promieniowanie – cały czas jednak pozostaje w głosowym kontakcie z pacjentem, np. przez interkom, czyli system głośników i mikrofonów. Tą drogą można też (a nawet należy!) zgłaszać wszelkie niepokojące objawy, jakie towarzyszyć potrafią podaniu tzw. kontrastu.

Środki kontrastowe (inaczej: cieniujące) pomagają lepiej uwidocznić zmiany naczyniowe lub nowotworowe. Jeśli zachodzi taka potrzeba, w TK oczodołów aplikuje się je dożylnie, przez założony na początku badania wenflon. Może to wywołać krótkotrwałe uczucie gorąca lub metaliczny posmak w ustach. Gorzej, jeśli dojdzie do rzadkiej, lecz potencjalnie groźnej w skutkach silnej reakcji uczuleniowej, której pierwszą oznaką bywają trudności z oddychaniem. To właśnie tego typu symptomy trzeba zgłosić personelowi pracowni tomograficznej, tak aby w porę podjęto fachową interwencję.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Tomografia oczodołów
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

TK oczodołów – po badaniu

Z uwagi na opisane wyżej ryzyko po tomografii oczodołów z kontrastem pacjent powinien też pozostać przez kilkadziesiąt minut na obserwacji na terenie danej placówki. Dopiero po tym czasie, jeżeli wszystko jest w porządku, usuwa się wenflon. Po TK bez kontrastu natomiast praktycznie od razu można powrócić do codziennych czynności, normalnie jeść czy prowadzić auto. Wyjątek stanowi sytuacja, w której osoba badana przyjęła środki uspokajające, przydatne m. in. w klaustrofobii (lęk związany ze znalezieniem się w dość wąskim wnętrzu tomografu) czy przy nadpobudliwości (mogącej utrudniać utrzymanie ciała w bezruchu). Osłabiają one bowiem refleks i koordynację.

Substancja cieniująca jest usuwana z organizmu przez nerki, wraz z moczem. Aby przyspieszyć ten proces, w ciągu kolejnych 24-48 godzin od badania warto przyjmować zwiększone ilości płynów. W tym samym czasie pacjentki karmiące piersią powinny zaś odciągać i wylewać pokarm.

Przeczytaj: Tomografia komputerowa z kontrastem – na czym polega, jak się przygotować

Przygotowanie do tomografii oczodołów

Aplikacja kontrastu wymaga podjęcia odpowiednich działań nie tylko po tomografii, ale też przed nią. Jeśli w przeszłości u danej osoby stwierdzono alergię na jodowe środki cieniujące (a takie właśnie stosowane są w TK oczodołów), to konieczne może okazać się zastosowanie leków hamujących odpowiedź immunologiczną. Z kolei cukrzycy zażywający metforminę muszą – oczywiście w porozumieniu z lekarzem – ją tymczasowo odstawić.

Na tomografię z kontrastem należy się stawić na czczo, tj. spożywszy ostatni posiłek minimum 4-6 godzin wcześniej. Trzeba również uprzednio sprawdzić, czy nerki pacjenta działają wystarczająco dobrze, by poradzić sobie z odfiltrowaniem środka cieniującego. W tym celu oznacza się stężenie kreatyniny we krwi. Przy niektórych schorzeniach tarczycy wskazane jest ponadto wykonanie badań mierzących poziom hormonów owego gruczołu.

Niezależnie natomiast od tego, czy TK oczodołów ma przebiegać z podaniem kontrastu czy nie, tuż przed badaniem z okolic głowy powinno się usunąć okulary, biżuterię, spinki do włosów oraz inne obiekty mogące zawierać elementy wykonane z metalu. Na tomogramach przysłoniłyby one bowiem skanowane struktury, obniżając wartość diagnostyczną wyników.

Niezbędne dokumenty

Na badanie warto stawić się z wyprzedzeniem wynoszącym ok. 15 minut. Pozwoli to na spokojnie wypełnić ankietę dotyczącą stanu zdrowia i podpisać zgodę na wykonanie tomografii (w przypadku pacjentów nieletnich robi to rodzic lub opiekun prawny), a pracownikom placówki – zająć się formalnościami. Czyli chociażby zapoznać się z przyniesionymi przez pacjenta dokumentami, takimi jak:

• wyniki badań laboratoryjnych – p. wyżej (dotyczy TK z kontrastem);
• wyniki poprzednich badań obejmujących oczodoły – o ile je wykonano;
• skierowanie – z uwagi na użycie promieniowania jest ono niezbędne nawet wówczas, gdy tomografia ma zostać zrobiona prywatnie, a nie na koszt NFZ;
• dowód osobisty – albo inny dokument poświadczający tożsamość osoby wskazanej na skierowaniu;
• książeczka zdrowia dziecka – zgodnie z przepisami należy w niej odnotować każdą procedurę z wykorzystaniem promieniowania (dotyczy pacjentów małoletnich).

Tomografia komputerowa oczodołów a bezpieczeństwo pacjenta

Na promieniowanie jonizujące w dużych dawkach nie wolno się bowiem eksponować zbyt często, szczególnie w dzieciństwie i w podeszłym wieku. Ponieważ jest ono w stanie poważnie zaburzyć rozwój dziecka w łonie matki, kobiety w ciąży w ogóle zaś nie powinny poddawać się tomografii komputerowej. Na wszelki wypadek zaleca się wręcz, by pacjentki w wieku rozrodczym zapisywały się na TK w pierwszej połowie cyklu (nawet podczas menstruacji), tak by wykluczyć niepotwierdzone jeszcze zapłodnienie.

Warto wiedzieć
Oprócz ciąży praktycznie nie istnieją inne bezwzględne przeciwwskazania do TK oczodołów. Osobno rozpatrywać należy jednak kwestię ewentualnych przeciwwskazań do podania jodowych środków kontrastowych (to m. in. alergia, nadczynność tarczycy czy niewydolność nerek).

Dawka promieniowania wykorzystywanego podczas tomografii jest znacznie większa niż przy RTG tego samego obszaru – aczkolwiek najnowocześniejsze tomografy wielorzędowe potrafią istotnie ją zredukować. Ma to znaczenie zwłaszcza w diagnostyce oczodołów, jako że zlokalizowane tam tkanki wykazują tzw. podwyższoną promienioczułość. Ponieważ w związku z tym TK zwiększa nieco ryzyko wystąpienia zaćmy, niektórzy eksperci zalecają, by badanie wykonywać jedynie w ostateczności, gdy inne techniki obrazowania okazują się niewystarczające lub gdy nie można ich zastosować.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Tomografia oczodołów
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Wskazania do tomografii oczodołów

Owe inne techniki to przede wszystkim bezpieczna, ale mniej precyzyjna ultrasonografia gałki ocznej oraz rezonans magnetyczny oczodołów, który niestety nie nadaje się do diagnozowania np. pacjentów z wszczepionymi urządzeniami elektronicznymi (jak rozrusznik serca) lub tych cierpiących na tiki nerwowe czy chorobę Parkinsona (badanie również wymaga pozostania w bezruchu, trwa za to znacznie dłużej).

Trzeba też zdawać sobie sprawę z faktu, że tomografia o wiele lepiej niż rezonans radzi sobie z ukazywaniem struktur kostnych i zwapnień. Wykonuje się ją więc głównie po urazach – przy podejrzeniu pęknięcia lub złamania kości oczodołu – oraz w celu wykrycia i oceny zmian nowotworowych (zarówno ognisk pierwotnych, jak i przerzutów, ze szczególnym uwzględnieniem nacieków kości). TK służy ponadto do lokalizowania ciał obcych, zwłaszcza tych metalicznych (np. opiłków, które mogły się dostać do oka przy obróbce metalu). Potrafi ukazać także patologie naczyń krwionośnych oraz stany zapalne.

Warto wiedzieć
W diagnostyce pourazowej i przy podejrzeniu ciała obcego tomografia komputerowa oczodołów nie wymaga użycia kontrastu.

Gdzie zrobić tomografię komputerową oczodołów – i ile to kosztuje

Na wyniki tomografii oczodołów trzeba nieraz poczekać kilka dni. Same tomogramy są gotowe właściwie od ręki, ale wymagają jeszcze sporządzenia profesjonalnego opisu, a w razie wątpliwości – chociażby porównania z obrazami z bazy danych referencyjnych. Istnieją jednak placówki, w których całość, tj. tomogramy i opis, zarejestrowane zwykle na płycie DVD, odbierzesz jeszcze tego samego dnia.

Czas oczekiwania na wynik TK oczodołów w poszczególnych ośrodkach diagnostycznych sprawdzisz pod adresem: Tomografia oczodołów. Na stronie możesz też umówić się na badanie w wybranej miejscowości, porównawszy uprzednio ceny. Zaczynają się one w okolicach 150 zł, sięgają zaś nawet przeszło 600 zł, przy czym aplikacja kontrastu podnosi koszt procedury przeciętnie o 100-150 zł.