Uzależnienie problem społeczny, rodzinny i osobisty

Co to jest uzależnienie, czy można się z niego „wyleczyć”, dlaczego jedna osoba się uzależni, a druga – w bardzo podobnych okolicznościach – nie? Na takie pytania szukamy odpowiedzi. Szuka rodzina, sam uzależniony, otoczenie, społeczeństwo, bo uzależnienie stało się problemem społecznym. Kiedyś problem zamykano w czterech ścianach, dlatego, że jest to sprawa wstydliwa. Ból, rozpacz cierpienie, często osobiste i rodzinne tragedie – pozostawały sprawą wąskiego grona – rodziny. Obecnie zarówno osoby uzależnione, jak ich bliscy mogą otrzymać profesjonalne wsparcie.

Co trzeba wiedzieć o uzależnieniu?

• Uzależnienie to choroba (choroba chroniczna, na całe życie).
• Uzależnienie da się leczyć.
• Z uzależnieniem można żyć (i być szczęśliwym).

Jak zrozumieć uzależnienie i osobę uzależnioną?

Współczesna psychologia traktuje pojęcie uzależnienia szeroko, zakładając, że obejmuje ono także szerszym kontekście „(…)wypadki, kiedy ludzie czują się zmuszeni angażować się w ryzykowne, „wymykające się spod kontroli” zachowania (…)”.

Uzależnienie to silna, natrętna, nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji.

Potocznie terminu „uzależnienie” używa się głównie w stosunku do osób, które nadużywają alkoholu (alkoholizm, uzależnienie od alkoholu), narkotyków (narkomania, uzależnienie od narkotyków), leków (lekomania), palą papierosy (nikotynizm). Uzależnienie obejmuje również kategorię nałogowych zachowań, a mianowicie: uzależnienie od gier hazardowych, Internetu, zakupów, pracy, sportu, oglądania telewizji, seksu, opalania (tanoreksja).

Środki psychoaktywne można podzielić na pobudzające – „stymulanty” i obniżające nastrój „depresanty”.

Jak żyć z osobą uzależnioną?

Bardzo często przed pytaniem „jak?” pojawia się „czy?”. Czy można, czy warto trwać w związku z uzależnionym. W przypadku rodziny pierwotnej (relacja rodzic-dziecko, brat-siostra) zazwyczaj niemożliwe jest oderwanie się, odizolowanie od problemu. Nie tylko w sensie fizycznym, ale biologicznym („więzy krwi”), ale przede wszystkim emocjonalnym. W relacji partnerskie i małżeńskiej – formalnie i fizycznie – można się rozstać, jednak przeszkoda są również emocje oraz zjawisko współuzależnienia (to temat osobnego artykułu).

O uzależnieniu mówi się, że to „choroba uczuć”. Łatwiej zrozumieć zachowania bliskiej Ci osoby uzależnionej przez ten pryzmat. Osoba uzależniona nie radzi sobie z uczuciami. Co to znaczy? Ze trudniej jej znieść ból, cierpienie, odrzucenia, bezradność. W przypadku uzależnień od substancji – wówczas pije alkohol, bierze narkotyki bądź leki. Kiedy jest pod wpływem środka psychoaktywnego – odczuwa ulgę, przestaje cierpieć, bać się, odczuwać samotność czy odrzucenia. Nazywamy to nałogową regulacją uczuć.

A dlaczego osoby uzależnione piją/biorą kiedy… „jest dobrze”? Z tego samego powodu. Z powodu uczuć. Radość może być jeszcze większa (aż do euforii), poczucie satysfakcji z powodu osiągniętego sukcesu jest silna emocją, którą też się „zapija”. Do tego dochodzi kolejny element. Nagroda. Uzależniony „nagradza” się po wysiłku, po ciężkiej pracy, po okresie napięcia i skupienia. Nagradza się również po… okresie abstynencji. I tego właśnie bliscy nie mogą zrozumieć. Przecież było już dobrze, a znowu „zapiła”, znowu zaczął brać narkotyki.

Osobę uzależnioną należy postrzegać przez jej kruchy system emocjonalny, Nie można jej mierzyć miarą osoby „emocjonalnie trzeźwej”.

Jak zatem żyć z taką osobą? Jeśli podejmie terapię – pamiętać o tym, że sam uzależniony bierze odpowiedzialność tak za swoje picie, jak i za swoje trzeźwienie. Wspierać, ale tak z boku.

A jeśli dalej jest w aktywnym nałogu? Postawić granice, nie godzić się na: ukrywanie, zatajanie tego, że mąż pije, że syn zażywa narkotyki, ze córka bierze dopalacze, że żona uzależniona jest od leków. Nie tłumaczyć, nie załatwiać zaniedbanych spraw. W jaki sposób pomóc sobie i bliskiej osobie uzależnionej. Najlepiej poprosić o wsparcie i profesjonalną pomoc. Zarówno dla uzależnionego i jak i dala rodziny, bo proces zdrowienia dla jednych i drugich jest równie ważny i bywa równie trudny.