Anemia – różne oblicza groźnej choroby

Wielu z nas na pewno miało albo ma anemię. O chorobie tej mówimy wtedy, gdy we krwi jest niedostateczna (poniżej normy) ilość czerwonych ciałek (erytrocytów) lub gdy jest zbyt małe stężenie hemoglobiny (przy prawidłowej ilości czerwonych krwinek).

Rodzaje anemii

Anemię z braku żelaza lub złego przyswajanie tego pierwiastka – jest to najczęstsza forma tej choroby. Tego pierwiastka może brakować w okresie wzmożonego zapotrzebowania (np. ciąża i poród, szybki wzrost) oraz kiedy za mało żelaza dociera do organizmu (dieta uboga w żelazo, brak apetytu).

Niedobór żelaza występuje również, gdy traci się sporo krwi (mięśniaki macicy, obfite miesiączki, wrzody żołądka i dwunastnicy, żylaki przełyku, nowotwory przewodu pokarmowego, krwawienia z nosa, płuc czy nerek). Żelazo krąży we krwi transportowane przez białko o nazwie transferyna. Oprócz tego mamy zapasy żelaza w białkach: ferrytynie i hemosyderynie. Zapasy te wystarczają na kilka miesięcy, a nawet na kilka lat. Jeśli jednak nie wchłaniamy żelaza z diety wyczerpujemy te zapasy żelaza. Wówczas mówimy o ukrytym niedoborze żelaza i po pewnym czasie, kiedy jego ilość całkowicie się wyczerpie zaczynamy mieć objawy anemii.

Przyczyną złego przyswajanie żelaza w górnym odcinku jelita cienkiego wynika z uszkodzenia bądź wadliwie działających kosmków jelitowych, uszkodzonej śluzówki, niedostatku dobrych bakterii jelitowych. Do najczęstszych objawów anemii należą: osłabienie, łatwe męczenie się, przyspieszenie akcji serca, duszność po wysiłku, bóle głowy, zaburzenia snu, bladość skóry i błon śluzowych, kłopoty z koncentracją, wypadanie włosów, łamliwość paznokci.

W zapobieganiu anemii i jej leczeniu bardzo ważna jest dobrze zbilansowana dieta, która dostarcza odpowiedniej ilości żelaza oraz składników, które ułatwiają jego przyswajanie i magazynowanie: witaminy B12, kwasu foliowego oraz pierwiastków: miedzi, manganu i kobaltu, a także witaminy C. Najlepsze żelazo to tzw. hemowe, które jest zawarte w produktach pochodzenia zwierzęcego – krwistych mięsach oraz jajach (żelazo najlepiej przyswajalne). Uzupełnieniem dla żelaza zawartego w mięsie jest żelazo roślinne, niehemowe, czyli zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, sałata, szczypiorek, natka z pietruszki) oraz produkty zbożowe z pełnego przemiału – mąki razowe, kasze, płatki owsiane, rośliny strączkowe, kakao oraz orzechy laskowe.

Wchłanianie żelaza z produktów zbożowych i roślin strączkowych jest jednak utrudnione nie tylko ze względu na postać żelaza, ale także na zawartość fitynianów ograniczających przyswajanie żelaza. W diecie dodatkowo ograniczamy herbatę, która zawiera taniny utrudniające przyswajanie żelaza oraz kawę, ze względu na zawartość szczawianów. Unikamy również zupek w proszku, konserw, Pepsi i Coca Coli oraz wędlin peklowanych, które zawierają duże ilości fosforanów, które upośledzają wchłanianie żelaza.

Anemia złośliwa (inaczej choroba Addisona-Biermera) należy do grupy niedokrwistości megaloblastycznych związanej z niedoborem witaminy B12, wynikającymi zarówno z braku dostatecznej ilości tej witaminy w diecie, jak też niewystarczającej ilości kwasu żołądkowego, co upośledza wchłanianie witaminy. Jest to rzadko spotykana choroba i zwykle dotyczy osób w wieku 40-60 lat, najczęściej u ludzi z grupą krwi A. Witamina B 12 nazywana jest też kobalaminą lub „czerwoną witaminą”. Typowe objawy niedoboru witaminy B12 to: niedokrwistość, zmniejszenie liczby krwinek białych i płytek krwi, stany zapalne ust, niemiły zapach ciała, dolegliwości miesiączkowe, pogorszenie nastroju, problemy ze skupieniem się i uwagą, zaburzenia w funkcjonowaniu mózgu i układu nerwowego. Występowanie witaminy B12 w przyrodzie jest ograniczone, ale wystarczą już małe dawki, gdyż jest witaminą niezwykle aktywną. Najbogatszymi źródłami witaminy B12 są algi oraz produkty pochodzenia zwierzęcego: wątroba, nerki, serce, chude mięso, ryby, skorupiaki, sery i jaja. Niewielkie ilości witaminy B12 znajdują się w kiełkach zbóż oraz roślinach strączkowych. Prawidłowy poziom w organizmie jest ważny również ze względu na to, że witamina B12 wpływa na wchłanianie witaminy A i jak już wyżej wspomniano na aktywizację żelaza w organizmie.

Sferocytoza wrodzona, czyli wrodzona żółtaczka hemolityczna lub choroba Minkowskiego Chauffarda. Jest to najczęściej diagnozowana wrodzona niedokrwistość (anemia) hemolityczna. W przebiegu choroby krwinki czerwone (erytrocyty) przyjmują kulisty (sferyczny) kształt, zamiast prawidłowego dwuwklęsłego, co sprzyja ich niszczeniu w śledzionie. Przyczyną choroby jest mutacja w genach kodujących białka strukturalne (białka błony i cytoszkieletu) erytrocytów. W zależności od stopnia ciężkości objawów, można możemy mówić o trzech postaciach choroby: łagodnej, umiarkowanej i ciężkiej. W diecie osoby chorej na sferocytozę zwiększa się ilość kwasu foliowego.