Dorosłe dzieci alkoholików (DDA). Trudny start w rodzinie alkoholowej

Z problematyką uzależnień związane jest pojęcie syndromu DDA (dorosłe dzieci alkoholików). Nie zalicza się go do grupy chorób (tak, jak to jest w przypadku alkoholizmu) ani zaburzeń osobowości. Jest to zespół cech adaptacyjnych, które umożliwiają przetrwanie w rodzinie z problemem alkoholowym. Syndrom ten przejawia się zarówno w schematach funkcjonowania psychospołecznego (tworzenie więzi, pełnienie ról społecznych), jak i na płaszczyźnie poznawczej (sposobu myślenia o sobie i innych). Te utrwalone schematy pozostawiają ślad w psychice i zachowaniu pomimo upływu czasu.

Konsekwencje w dorosłym życiu

Sytuacja przewlekłego napięcia i braku poczucia bezpieczeństwa w rodzinie z problemem alkoholowym sprzyja tworzeniu się obronnych postaw życiowych, służących temu, aby przetrwać w trudnych warunkach, nie dać się skrzywdzić i jak najmniej cierpieć. Dziecko poznaje świat, uczy się relacji międzyludzkich oraz tworzenia więzi poprzez modelowanie w kontakcie z opiekunem. Jeżeli dom przestaje być bezpiecznym miejscem, a emocjonalne potrzeby dziecka nie są zaspakajane, dziecko czuje się niechciane, opuszczone i samotne. Taka sytuacja w dorosłym życiu skutkuje utrwalonym lękiem przed odrzuceniem, nieumiejętnością zbudowania trwałego związku partnerskiego. Pojawia się niepewność, podejrzliwość względem partnera i obawa przed byciem zdradzonym. Rodzi to potrzebę kontroli, która zamiast umacniać związek niszczy go, nieświadome prowadząc do zerwania więzi. U podłoża takiego zachowania stoi przeświadczenie, że ta osoba nie zasługuje na miłość.

Zachowania typowe

Aby doświadczyć uczuć od innej osoby i zostać przez nią docenionym, osoby te zatracają się w niesieniu pomocy innym, nie zwracają uwagi na własne potrzeby i pragnienia. W wyniku czego często bywają wykorzystywane przez innych ludzi, bądź wchodzą w niszczące związki nacechowane przemocą. Charakteryzuje je nadmierna odpowiedzialność i poczucie winy. Nieprzewidywalność zachowań pijących rodziców, częsta zmiana ich nastrojów, atmosfera ciągłego zagrożenia, zmienność zasad i wartości powodują, że dziecko może czuć się zagubione i zdezorientowane. Wykształca się w nim postawa nieufności wobec autorytetu oraz zachowanie nacechowane sztywnością, potrzebą nadmiernego planowania i porządkowania. Brak jest tutaj miejsca na spontaniczność i kreatywność. Działania niezaplanowane, realizowane pod wpływem impulsu mogą wzbudzać lęk oraz powodować wycofanie z kontaktów społecznych.

Mechanizmy obronne

Na drugim biegunie tego kontinuum jest życie w chaosie bez zasad z płynnymi granicami, bądź ich brakiem. Jednym z mechanizmów obronnych stosowanych przez dzieci w celu poradzenia sobie z sytuacją, która przekracza ich możliwości adaptacyjne jest odcięcie się od uczuć i ich stłumienie. W przyszłości powoduje to trudności w rozpoznawaniu i wyrażaniu emocji. Te zamrożone uczucia mogą w dorosłym życiu ujawniać się poprzez objawy somatyczne. Mogą pojawić się zaburzenia lękowe, depresyjne, a także uzależnienie od alkoholu, narkotyków i innych środków zmieniających świadomość. Nie wszystkie osoby dorastające w rodzinie z problemem alkoholowym doświadczają nasilonych objawów syndromu DDA. Większość z nich dobrze radzi sobie ze sobą i potrafi w konstruktywny sposób rozwiązywać sytuacje problemowe.

Nasilenie cech DDA może jednak przeszkadzać np. w osiąganiu celów zawodowych, w nawiązywaniu trwałych i satysfakcjonujących związków. Wówczas taka osoba wymaga pomocy psychologicznej. Może szukać rozwiązania swoich trudności na psychoterapii indywidualnej, bądź w formie spotkań grupowych tzw. grupach dla DDA prowadzonych przez placówki zajmujące się leczeniem osób uzależnionych od alkoholu.