Niedoczynność tarczycy a pojęcie choroba Hashimoto?

W 1912 roku japoński chirurg dr Hakaru Hashimoto opisał cztery przypadki Pacjentów z objawami choroby, którą obecnie nazywamy chorobą Hashimoto. Innym stosowanym określeniem jest przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy. Jest to choroba autoimmunologiczna.

Przyczyną jej rozwoju jest powstawanie przeciwciał przeciwko własnej tarczycy (przeciwciała przeciwko peroksydazie- ATPO, i przeciwko tyreoglobulinie- ATG). Przeciwciała prowadzą do stanu zapalnego, powoli – doprowadzając do niszczenia tarczycy i rozwoju jej niedoczynności. Ilość produkowanych hormonów tarczycy ulega stopniowemu zmniejszeniu, a w końcowym etapie dochodzi do pełnej niedoczynności tarczycy.

Czas rozwoju niedoczynności jest u każdej osoby inny. U jednych osób proces niszczenia tarczycy trwa bardzo krótko, u innych pomimo podwyższonego stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych, niedoczynność rozwija się dopiero po długim czasie. Istnieje również grupa osób, u których pomimo stwierdzenia podwyższonego stężenia przeciwciał, nie dochodzi do rozwoju niedoczynności, a nawet po jakimś czasie można zaobserwować ich zanikanie.

Przyczyna powstawania przeciwciał u poszczególnych osób jest obecnie nie do końca wyjaśniona. Istotną rolę odgrywa predyspozycja genetyczna. U osób, u których w rodzinie występuje choroba autoimmunologiczna tarczycy (choroba Hashimoto, choroba Gravesa i Basedowa), jak również inna choroba autoimmunologiczna (np. reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu 1.), predyspozycja do zachorowania jest kilkukrotnie większa. Wiadomo również, że obecnie skłonność do rozwoju choroby Hashimoto jest większa niż przed laty, co może być związane z profilaktycznym jodowaniem soli. Nie oznacza to, że sama profilaktyka jodowa jest błędem, gdyż zapobiega ona rozwojowi endemii wola.

Jak często występuje niedoczynność tarczycy spowodowana chorobą hashimoto?

Choroba Hashimoto jest obecnie najczęściej rozpoznawaną chorobą tarczycy i równocześnie najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy. Częstość występowania ocenia się na około 5% u kobiet i 1% u mężczyzn. Choroba może występować w każdym wieku, jednak coraz częściej jest rozpoznawana u kobiet w okresie miedzy 20 a 50 rokiem życia. Jest to szczególnie istotne z uwagi na niekorzystny wpływ niedoczynności tarczycy na kobiety w okresie rozrodczym (planowanie ciąży, ciąża). Zdecydowanie częściej dochodzi do rozwoju choroby Hashimoto u osób, które już chorują na inną chorobę autoimmunologiczną (celiakia, cukrzyca typu1, reumatoidalne zapaleniem stawów, bielactwo, niedokrwistość Addisona i Biermera).

Objawy choroby Hashimoto

Objawy choroby zależą od stopnia uszkodzenia tarczycy. U części Pacjentów dochodzi do rozwoju wola, czyli powiększenia tarczycy z towarzyszącym uciskiem, miejscowym dyskomfortem, czasami bólem. Jednak u większości osób dochodzi do stopniowego zaniku tarczycy, zmniejszenia rozmiarów. U nielicznych Pacjentów pierwszą fazą choroby jest przemijająca nadczynność tarczycy, którą nazywamy hashitoxicosis. Bardzo istotne na tym etapie jest, aby lekarz zróżnicował tę przemijającą nadczynność od innych przyczyn nadczynności tarczycy (np. choroba Gravesa i Basedowa).

W dalszym etapie pojawiają się objawy typowe dla niedoczynności tarczycy. Pacjenci mogą odczuwać objawy niedoczynności bardzo odmiennie. Niektórzy już przy niewielkim obniżeniu stężenia hormonów tarczycy zgłaszają znaczne pogorszenie samopoczucia (zmęczenie, senność, suchą skórę, wzrost masy ciała, pomimo braku zmiany aktywności życia i jedzenia). Inni zaczynają odczuwać pierwsze objawy dopiero w zaawansowanej niedoczynności tarczycy. Dlatego bardzo istotne jest, aby  lekarz prowadzący w przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów sugerujących występowanie niedoczynności tarczycy, zlecił przynajmniej wyjściowe badanie TSH.

Do najczęściej występujących objawów niedoczynności tarczycy należą:

• wzrost masy ciała
• zmęczenie
• nadmierna senność
• zaburzenia koncentracji
• zaburzenia pamięci
• uczucie zimna
• depresja
• skłonność do zaparć
• sucha skóra
• suche włosy
• zaburzenia miesiączkowania
• niepłodność
• zwiększone ryzyko poronień
• zwolnienie czynności serca

W przypadku braku wdrożenia odpowiedniego leczenia niedoczynność tarczycy może doprowadzić, w najcięższych przypadkach, do rozwoju śpiączki hipometabolicznej, która może stanowić zagrożenie dla życia.

Bardzo istotnym problemem jest rozwój niedoczynności tarczycy u kobiet planujących lub będących w ciąży. Zwiększa się częstość niepłodności, a w przypadku zajścia w ciążę w okresie niedoczynności tarczycy – wzrasta ryzyko poronień oraz późniejszych powikłań ze strony dziecka, w przypadku porodu.

Jak diagnozujemy chorobę Hashimoto?

Podstawowym badaniem jest ocena stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych (ATPO i ATG). Podwyższone stężenie przeciwciał potwierdza występowanie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Rozpoznanie niedoczynności tarczycy jest możliwe na podstawie stwierdzenia podwyższonego stężenia TSH i obniżonego stężenia wolnych hormonów tarczycy (FT4/FT3). Należy pamiętać, że w początkowym etapie rozwoju choroby stężenie FT4/FT3 może jeszcze znajdować się w przedziale normy, ale stężenie TSH już jest wyższe (subkliniczna niedoczynność tarczycy). U każdej osoby należy wykonać badanie usg tarczycy, oceniające wielkość gruczołu, echogeniczność, obecność guzków.

Jak leczyć chorobę Hashimoto?

Podstawowym i jedynym sposobem leczenia niedoczynności tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto jest podawanie hormonów tarczycy. Lek należy przyjmować regularnie, w dawkach ustalonych przez lekarza, minimum 30 – 40 minut przed śniadaniem. Bardzo istotne jest, aby w okresie planowanej ciąży oraz w ciąży odpowiednio zwiększyć dawkowanie leku.

Skuteczne leczenie jest monitorowane poprzez okresową kontrolę hormonalną, w większości przypadków cykliczne sprawdzanie stężenia TSH (plus ewentualnie FT4) pozwala uzyskać optymalne dobranie dawki leku.