Skuteczne metody leczenia depresji

Depresja już dziś uważana jest za jedną z najbardziej dokuczliwych i częstych zaburzeń psychicznych nękających zachodnie społeczeństwa. Przewiduje się, że ilość osób cierpiących na zaburzenia nastroju niestety nie będzie spadać, m.in. ze względu na stres, coraz szybszy styl życia i mniejsze wsparcie społeczne. Dziś szacuje się, że depresja dotyka ok. 20% populacji, z czego częściej kobiety (10-25%) niż mężczyzn (5-12%) (Kaplan, Sadock i Sadock, 2001). W świetle tych statystyk bardzo ważne jest opracowywanie skutecznych metod leczenia depresji. Jaka jest nasza wiedza w tym obszarze na dzień dzisiejszy?

Brytyjska organizacja NICE – National Institute for Health and Care Excellence, publikuje aktualne standardy leczenia poszczególnych chorób somatycznych i zaburzeń psychicznych. W Polsce nie mamy odpowiednika takiej organizacji, nie znajdziemy też oficjalnych rekomendacji na wzór tych, które prezentuje NICE. Jednakże, ponieważ brytyjskie wskazówki publikowane są w oparciu o wyniki aktualnych badań prowadzonych na całym świecie, możemy także w naszym kraju traktować je, jako wiążące sugestie oparte na naukowych dowodach.

Cóż takiego NICE rekomenduje w przypadku chorych na depresję?

• Osobom odczuwającym objawy tzw. depresji subklinicznej, czyli niespełniającej wszystkich kryteriów zaburzenia, bądź też cierpiącym na depresję o nasileniu od lekkiego po umiarkowane NICE rekomenduje udział w indywidualnej, grupowej lub komputerowej terapii poznawczo-behawioralnej, w zorganizowanych programach zwiększających aktywność fizyczną lub w grupie wsparcia. Ich leczenie można wesprzeć lekami antydepresyjnymi, lecz nie jest to konieczne.
• Osoby, których nasilenie depresji jest umiarkowane lub silne powinny poddać się leczeniu farmakologicznemu w połączeniu z intensywną terapią poznawczo-behawioralną lub interpersonalną.
• Jeżeli umiarkowanie nasilonej depresji towarzyszy chroniczna choroba somatyczna, rekomendowany jest udział w psychoterapii poznawczo-behawioralnej (indywidualnej lub grupowej). Gdy nasilenie depresji jest poważne, oprócz terapii poznawczo-behawioralnej konieczne będzie włączenie leków antydepresyjnych.

Podsumowując, tzw. metodą z wyboru w przypadku depresji w różnym nasileniu jest psychoterapia poznawczo-behawioralna lub interpersonalna. Gdy nasilenie objawów staje się co najmniej umiarkowane lub silne, konieczne jest leczenie farmakologiczne.

Czytaj również: Stres – nieodłączny element naszego życia

Wskazówki NICE bazują oczywiście na wynikach badań przeprowadzonych na próbach klinicznych i nie uwzględniają dostępu do rekomendowanego specjalisty. W naszych polskich realiach niejednokrotnie łatwiej będzie nam uzyskać pomoc psychiatry, niż psychoterapeuty we wskazanych nurtach, szczególnie gdy poszukujemy usługi refundowanej przez NFZ. W ten sposób po raz kolejny teoria mija się z praktyką, a osoby cierpiące na depresję poza dużymi miastami i z mniejszymi możliwościami finansowymi mogą nie być w stanie skorzystać z psychoterapii.

Warto zdawać sobie sprawę z tego, czym charakteryzują się rekomendowane metody leczenia depresji. Spróbujmy zatem krótko je przejrzeć.

Farmakoterapia

W leczeniu depresji najczęściej stosuje się leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny (SSRI). Wywołują mniej objawów niepożądanych, a dodatkowo pomagają w zmniejszeniu nie tylko objawów depresyjnych, ale także lękowych, które często (w 80-90% przypadków) towarzyszą depresji. W przypadku, gdy nie następuje poprawa, kolejnym wyborem lekarza bardzo często będą bupoprion, wenlafaksyna, nefazodon, mirtazapina, reboksetyna. Rzadziej sięga się po trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (MAO), ze względu na ich poważne objawy niepożądane. W przypadku depresji opornej na leczenie wskazane jest leczenie za pomocą elektrowstrząsów. Co ważne, leczenie farmakologiczne koniecznie trzeba kontynuować jeszcze przez 5-6 miesięcy od ustąpienia objawów, w przeciwnym wypadku wzrasta mocno ryzyko nawrotu choroby (za Kaplan, Sadock i Sadock, 2001).

Psychoterapia

Terapia poznawczo-behawioralna – skupia się na wyłapywaniu negatywnych myśli i przekonań pacjentów, odpowiedzialnych za nasilanie negatywnych emocji oraz prowadzących do włączenia nieadaptacyjnych sposobów radzenia sobie z nimi: wycofania z aktywności, ruminowaniu, itd. Skuteczność terapii potwierdzona została w wielu badaniach naukowych. Równie skuteczna jest terapia behawioralna, skupiająca się na zmianie zachowania pacjenta – jego behawioralnej aktywizacji. Terapia obejmuje zwykle ok. 20 sesji. W 20 badaniach terapia ta okazała się znacznie skuteczniejsza od placebo, czy warunków oczekiwania na terapię, jak również trochę bardziej skuteczna od farmakoterapii (13 badań) i innych rodzajów terapii (22 badania)(za: Popiel, Pragłowska, 2008)

Terapia interpersonalna – jest to również krótkoterminowa terapia o potwierdzonej w badaniach skuteczności, skupiająca się na aktualnych problemach pacjenta, szczególnie w obszarze relacji z bliskimi: utracie bliskiej osoby, konflikcie z najbliższymi, zmianie roli życiowej lub trudnościach w komunikacji. Terapeuci interpersonalni skupiają się na rozwiązywaniu bieżących problemów pacjentów, bez analizowania przeszłych doświadczeń (za: Woydyłło, 2013). Metaanaliza badań przeprowadzona w 2013 roku (Barth, Munder, Gerger, Nuesch, Trelle, Znoj, Juni i Cuijpers, 2013) ujawniła, że terapia interpersonalna jest znacznie skuteczniejsza od terapii wspierającej oraz oczekiwania na terapię. Jej skuteczność jest porównywalna z terapią poznawczo-behawioralną.

O autorze

Maria Cyniak-Cieciura – psycholog, terapeuta, Warszawa