Tomografia komputerowa nadgarstka - jak przebiega, jak się przygotować

Tomografia komputerowa nadgarstka to szybkie, nowoczesne badanie obrazowe, dzięki któremu precyzyjnie diagnozować można m. in. skomplikowane złamania kości.

Na co dzień nie myślimy za wiele o naszych nadgarstkach. Nosimy na nich bransoletki, zegarki, perfumy, zapinamy koszule… Ale z tego, jak złożoną i wrażliwą w gruncie rzeczy strukturą jest nadgarstek, zdajemy sobie sprawę na ogół dopiero wtedy, gdy pojawia się ból. Lub gdy trudność zaczynają sprawiać nam codzienne, proste czynności, takie jak chwytanie i podnoszenie przedmiotów czy korzystanie z komputera lub telefonu. Na szczęście współczesna medycyna zna wiele sposobów radzenia sobie z problemami w obrębie nadgarstka. Aby jednak dobrać najlepszą terapię, najpierw trzeba postawić właściwą diagnozę. Na tym polu często zaś nieoceniona okazuje się tomografia komputerowa nadgarstka, której poświęcony jest niniejszy artykuł.

Dowiesz się z niego m. in.:

• jak jest zbudowany nadgarstek,
• jakie problemy mogą pojawić się w obrębie nadgarstka – i jak się je diagnozuje,
• kiedy warto zrobić tomografię komputerową nadgarstka (a kiedy lepiej nie),
• czy tomografia nadgarstka to badanie bezpieczne dla zdrowia,
• czy na TK nadgarstka trzeba mieć skierowanie,
• gdzie wykonać tomografię komputerową nadgarstka – i ile to kosztuje,
• na czym polega TK nadgarstka z kontrastem,
• jak się przygotować do tomografii nadgarstka,
• jak przebiega tomografia komputerowa nadgarstka, ile trwa i czy jest bolesna,
• jak długo czeka się na wyniki TK nadgarstka.

Budowa nadgarstka

Przez nadgarstek biegnie wiele naczyń krwionośnych zaopatrujących komórki dłoni w tlen oraz składniki odżywcze – a także zabierających stamtąd zbędne produkty przemiany materii. Inne ważne „przewody” to nerwy, również działające dwukierunkowo: z jednej strony przesyłają choćby informacje o wrażeniach dotykowych ze skóry palców do mózgu, a z drugiej – impulsy, dzięki którym ręka robi to, co pomyśli głowa.

Aby człowiek mógł precyzyjnie chwytać przedmioty, dźwigać je, operować nimi, drapać się, pisać, jeść i wykonywać tysiące innych czynności, potrzebuje nie tylko całej masy drobnych, sprawnie funkcjonujących mięśni przyczepionych do kości śródręcza i palców, ale też skomplikowanych struktur stawowych pozwalających na ruch w różnych płaszczyznach. Jedną z takich struktur jest właśnie nadgarstek, zbudowany z ośmiu ułożonych w dwa rzędy kości, a stabilizowany przez system więzadeł.

Schorzenia nadgarstka i ich diagnostyka

W tak złożonym, a do tego często i intensywnie eksploatowanym układzie nietrudno o kontuzję czy uraz. Dotyczy to zarówno sportowców, jak i osób, które np. z racji uprawianego zawodu wielokrotnie w ciągu dnia powtarzają te same ruchy ręką. A więc choćby muzyków, fryzjerów, mechaników samochodowych, rzeźników czy pracowników biurowych. Utrzymywanie nadgarstka stale w jednej pozycji lub wciąż odnawiane mikrourazy prowadzić mogą do różnego rodzaju przeciążeń czy zwyrodnień.

Jeśli na podstawie wywiadu z pacjentem oraz badania fizykalnego (polegającego m. in. na wykonywaniu określonych ruchów i umiejętnym uciskaniu nadgarstka) lekarz podejrzewa nieprawidłowości w obrębie tkanek miękkich – np. więzadeł, ścięgien czy nerwów – może zlecić wykonanie USG nadgarstka i dłoni, aby potwierdzić bądź wykluczyć wstępną diagnozę. Gdyby zaś okazało się to niewystarczające, pozostaje jeszcze dokładniejszy, ale też znacznie droższy rezonans magnetyczny.

Jeśli natomiast specjalista przypuszcza, że problem leży przede wszystkim po stronie kości, w których fale ultradźwiękowe się nie rozchodzą, standardowo kieruje pacjenta na rentgen nadgarstka. Jest to procedura niedroga i szeroko dostępna, ma też jednak niestety swoje ograniczenia: niektóre złamania mogą po prostu nie uwidocznić się na prześwietleniu. Znacznie lepszym narzędziem diagnostycznym w tym zakresie jest tomografia komputerowa (TK), wykonywana albo jako ewentualne uzupełnienie RTG, albo wręcz – coraz częściej – jako badanie pierwszego wyboru przy podejrzeniu złamań w obrębie nadgarstka.

Przeczytaj: Ból nadgarstka – przyczyny, objawy, badania obrazowe

Złamania nadgarstka

Wyróżnia się zasadniczo ich trzy rodzaje:

• złamanie Collesa – czyli złamanie nasady dalszej kości promieniowej, ok. 2,5 cm od samego stawu. Przydarza się najczęściej, jest zaś skutkiem podparcia się wyprostowaną dłonią o podłoże podczas upadku;
• złamanie Smitha – to z kolei efekt upadku na grzbiet dłoni;
• złamania kości nadgarstka – najrzadsze i stosunkowo najmniej groźne.

Aż 80% przypadków zaliczających się do tej trzeciej grupy to złamania tzw. kości łódeczkowatej. Powstają zwykle w wyniku upadku na wyciągniętą rękę, przy czym aby do nich doszło, potrzebna jest dwukrotnie większa siła niż przy złamaniu Collesa. Złamanie kości łódeczkowatej niestety zwykle zrasta się bardzo powoli, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia tzw. jałowej martwicy, kiedy to krew nie dopływa do pewnego fragmentu kości, który w związku z tym obumiera.

Nieleczone lub zbyt późno zdiagnozowane złamanie nadgarstka może prowadzić do powikłań takich jak trwale ograniczona ruchomość bądź sztywność stawu. Najbardziej zaś narażone są nań osoby starsze i cierpiące na osteoporozę. Co ciekawe, u tych ostatnich objawy złamania nadgarstka potrafią być słabo nasilone, co niestety utrudnia szybkie postawienie prawidłowej diagnozy.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Tomografia nadgarstka
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Wskazania do tomografii komputerowej nadgarstka

Objawami tymi są zazwyczaj natomiast: zniekształcenie kończyny, obrzęk (opuchlizna), krwiak, zaczerwienienie, zwiększona temperatura i oczywiście ból w miejscu urazu – podczas ruchu, o ile jest możliwy, w spoczynku lub też przy nacisku. Wszystkie wymienione dolegliwości mogą stanowić przesłankę do wykonania TK nadgarstka, zwłaszcza jeżeli wcześniejszy rentgen nie przyniósł odpowiedzi na pytanie o ich przyczynę.

W tomografii uwidaczniają się nie tylko zmiany pourazowe, lecz również m. in.:

• stany zapalne;
• choroba Pageta – w której wyniku kości stają się miękkie, kruche, podatne na złamania;
• dysplazja włóknista – rzadki, łagodny nowotwór kości objawiający się głównie bólem;
• zmiany zwyrodnieniowe;
• nacieki nowotworowe – szerzące się z kości na tkanki miękkie lub odwrotnie.

Badanie zleca się więc także przy podejrzeniu powyższych schorzeń, a czasem też do monitorowania ich ewentualnego rozwoju tudzież kontroli postępów leczenia. Tomografia nadgarstka bywa ponadto nieoceniona, jeśli chodzi o lepsze przygotowanie chirurga do zabiegu w tej okolicy.

Co więcej, nowoczesne, wielorzędowe tomografy (czyli urządzenia służące do przeprowadzania TK) przydają się obecnie również w ocenie niektórych tkanek miękkich, gdzie zasadniczo badaniem z wyboru jest rezonans magnetyczny nadgarstka, ale z jakichś powodów nie można go wykonać. Dzieje się tak chociażby wtedy, gdy w organizmie pacjenta na stałe umieszczone są obiekty wykonane z metalu, takie jak rozrusznik serca czy implanty, które w polu magnetycznym mogłyby się zacząć przemieszczać i rozgrzewać, prowadząc do uszkodzenia tkanek – a także gdy osoba badana nie jest w stanie utrzymać ciała przez dłuższy czas w bezruchu, np. z powodu tików nerwowych czy choroby Parkinsona. Każde poruszenie mogłoby spowodować bowiem rozmazanie uzyskiwanego obrazu. Podobnie zresztą jak w przypadku tomografii komputerowej, ta jednak przebiega znacznie szybciej: całość zajmuje zaledwie kilka minut, samo naświetlanie trwa zaś od kilkunastu do kilkudziesięciu sekund.

TK nadgarstka a promieniowanie

No właśnie – naświetlanie. Trzeba zdawać sobie sprawę, że tomografia komputerowa do obrazowania wewnętrznych struktur organizmu wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie. Przyrównać ją można zresztą do serii szczegółowych zdjęć RTG wykonywanych z różnych stron i pod różnymi kątami, a następnie nakładanych na siebie dzięki specjalistycznemu oprogramowaniu (stąd właśnie przymiotnik „komputerowa” w nazwie tej technologii).

Z użycia promieniowania wynika większość ograniczeń tomografii. Nie można jej mianowicie powtarzać zbyt często, szczególnie u dzieci oraz osób w podeszłym wieku; pacjentki w ciąży zaś w ogóle nie powinny się jej poddawać, jako że promieniowanie może poważnie zaburzać rozwój płodu w łonie matki. Kobietom w wieku rozrodczym zaleca się nawet zgłaszanie na tomografię w pierwszej połowie cyklu (menstruacja nie jest tu przeciwwskazaniem), tak aby wykluczyć ewentualne zajście w niepotwierdzoną jeszcze ciążę.

W związku z zastosowaniem promieniowania zawsze też tomografię nadgarstka wykonuje się na podstawie skierowania od lekarza. Jest ono wymagane nawet wtedy, gdy koszt badania ma zostać pokryty z kieszeni pacjenta, a nie np. ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia (w tym ostatnim przypadku skierowanie musi natomiast wystawić specjalista – lekarz pierwszego kontaktu nie ma odpowiednich uprawnień).

Ile kosztuje tomografia komputerowa nadgarstka i gdzie można ją zrobić

Ceny tomografii nadgarstka zaczynają się już w okolicach 150 zł, potrafią one jednak przekraczać i 600 zł. Można porównać je na stronie: Tomografia nadgarstka. Pod tym adresem znajduje się lista ośrodków diagnostycznych mających w ofercie TK nadgarstka, wraz z podziałem na poszczególne miejscowości, a także możliwością umówienia się online na badanie w wybranej placówce.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że koszt tomografii nadgarstka zależy nie tylko od renomy danej pracowni tomograficznej, ale też od tego, czy podczas badania pacjentowi ma zostać podany tzw. kontrast. Jego ewentualna aplikacja podnosi bowiem cenę badania o jakieś 100-200 zł.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Tomografia nadgarstka
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Tomografia nadgarstka z kontrastem

Mianem kontrastu określa się specjalną substancję, która dodatkowo poprawia widoczność obrazowanych elementów. W kontekście tomografii nadgarstka stosuje się ją przede wszystkim do oceny stopnia zaawansowania tudzież rozległości zmian zapalnych i nowotworowych. Środek kontrastowy (inaczej: cieniujący) podaje się najczęściej dożylnie, przez założony na początku badania wenflon, skąd wraz z krwią dociera do badanej okolicy. Ponieważ kontrast jest usuwany z organizmu przez nerki, wraz z moczem, wcześniej należy się upewnić, że narząd ten działa prawidłowo. W tym celu pacjentowi mierzy się stężenie kreatyniny we krwi. Na samą tomografię z kontrastem należy się zaś stawić na czczo, tj. minimum 6-8 godzin po spożyciu ostatniego posiłku.

Uwaga: stwierdzona w przeszłości alergia na jodowe środki cieniujące, a także niektóre choroby tarczycy – podobnie jak niewydolność nerek – stanowić mogą przeciwwskazanie do TK nadgarstka z użyciem kontrastu (więcej na ten temat pisaliśmy w artykule Tomografia komputerowa z kontrastem – na czym polega, jak się przygotować).

Przygotowania do TK nadgarstka

Jeśli aplikacja kontrastu nie jest planowana, tomografia komputerowa nadgarstka nie wymaga żadnych szczególnych przygotowań. Czasem jednak decyzja o podaniu środka cieniującego zapada już w trakcie badania (np. gdy nadzorujący je specjalista zauważy coś podejrzanego i chciałby uzyskać lepszy ogląd), dlatego zdarza się, że pacjent na wszelki wypadek proszony jest o uprzednie wykonanie pomiaru kreatyniny oraz o przybycie na tomografię z pustym żołądkiem.

Niezależnie zaś od kwestii kontrastu przed badaniem zgromadzić należy następujące dokumenty:

• skierowanie;
• dowód osobisty – lub inny dokument potwierdzający tożsamość osoby wskazanej na tym skierowaniu;
• książeczka zdrowia dziecka – w przypadku pacjentów nieletnich (zgodnie z prawem trzeba w niej odnotować każde badanie z użyciem promieniowania);
• wyniki innych badań obrazowych nadgarstka – o ile zostały wykonane, dla porównania.

Tuż przed tomografią natomiast trzeba już tylko odsłonić nadgarstek, usuwając z jego okolicy zwłaszcza przedmioty metalowe, które na skanach z tomografu mogłyby przesłonić badane struktury (a więc np. zegarek, bransoletki czy pierścionki).

Przebieg tomografii nadgarstka

Badanie przebiega zupełnie bezboleśnie. Ewentualny dyskomfort może wynikać z podania kontrastu, gdyby zaś działo się coś niepokojącego, należy niezwłocznie zgłosić to radiologowi nadzorującemu przebieg tomografii. Ze względów bezpieczeństwa przebywa on w oddzielnym pomieszczeniu, cały czas jednak pozostaje w kontakcie z pacjentem przez interkom (system głośników i mikrofonów), a także wizualnie, przez szybę. „Zadaniem” osoby badanej jest leżenie nieruchomo na specjalnym stole, który automatycznie wsuwa się do wnętrza sporych rozmiarów maszyny o kolistym kształcie. Zamontowane w jej obudowie lampy rentgenowskie krążą wokół stołu, emitując promieniowanie. Przechodzi ono przez ciało pacjenta i – osłabione w różnym stopniu przez różne rodzaje tkanek – pada na umieszczone po drugiej stronie detektory, które przekazują pozyskany tak sygnał do komputera.

Uwaga: w tomografii nadgarstka wykorzystuje się niekiedy technologię CBCT. Skrót ten pochodzi od angielskich słów „Cone-Beam Computed Tomography” oznaczających tomografię komputerową wiązki stożkowej. Wiązka promieniowania ma bowiem kształt stożka, a nie pada prostopadle, jak to ma miejsce w klasycznej TK. Pozwala to uzyskać wysokiej jakości obraz w jeszcze krótszym czasie i zarazem przy użyciu mniejszej dawki rzeczonego promieniowania. W ten sposób obecnie najczęściej wykonywana jest tomografia szczęki i żuchwy, ale w miarę rozwoju oprogramowania i maszyn (wyglądających nieco inaczej, niż to opisano wyżej) coraz częściej CBCT znajduje zastosowanie także w badaniu mniejszych stawów – np. właśnie nadgarstka.

Po kilku minutach jest już po wszystkim i można powrócić do codziennych czynności – tylko po badaniu z kontrastem należy odczekać kilkadziesiąt minut na terenie placówki medycznej. Dzięki temu jej personel będzie w stanie podjąć szybką interwencję w razie wystąpienia rzadkiej, lecz potencjalnie groźnej reakcji alergicznej. Oprócz tego pamiętać należy o przyjmowaniu przez kolejne 24-48 godzin zwiększonych ilości płynów, tak by przyspieszyć wydalanie środka cieniującego z organizmu.

Wyniki tomografii nadgarstka można odebrać zwykle dopiero po 5-10 dniach. O ile bowiem same tomogramy (obrazy generowane przez tomograf) są gotowe niemal od ręki, o tyle wymagają one jeszcze sporządzenia fachowego opisu, a to zajmuje nieco czasu. Całość – czyli opis i skany – wydaje się zasadniczo w formie zapisu na płycie DVD. Niektóre ośrodki diagnostyczne oferują też możliwość uzyskania dostępu do wyników online, tak by pacjent nie musiał zjawiać się w placówce ponownie, jedynie po ich odbiór.