Urografia TK - na czym polega tomografia układu moczowego

Tomografia komputerowa układu moczowego (inaczej: urografia TK) to nowoczesne badanie obrazowe. Dowiedz się, kiedy warto je zrobić i jakich przygotowań wymaga.

Najpowszechniej występujące schorzenia układu moczowego potrafią być dość uciążliwe, ale stosunkowo łatwo daje się je rozpoznać, a tym samym skutecznie leczyć. Często wystarcza jedynie wywiad z pacjentem, uzupełniony ewentualnie badaniem USG. Bywa jednak niekiedy, że problem jest bardziej złożony, a wówczas urolog – czyli specjalista zajmujący się właśnie układem moczowym – sięgnąć musi po zaawansowane narzędzia diagnostyczne, do których zalicza się urografia TK. Poznaj kluczowe informacje na temat tej procedury medycznej, czytając poniższy artykuł. Piszemy w nim m. in.:

• czym się różni klasyczna urografia od urografii TK,
• na czym polega urografia TK z kontrastem,
• czy obrazowanie układu moczowego metodą tomografii komputerowej jest bezpieczne dla zdrowia,
• jak długo czeka się na wyniki urografii TK,
• kiedy warto wykonać tomografię układu moczowego – a kiedy lepiej tego nie robić,
• jak się przygotować do urografii TK,
• jakie schorzenia diagnozuje tomografia układu moczowego,
• gdzie można zrobić urografię TK – i ile to kosztuje.

Na czym polega urografia TK

Słowo „urografia” pochodzi od greckich wyrazów „ouron” i „graphein”, które oznaczają odpowiednio „mocz” oraz „kreślić, rysować”. Nazwa ta dobrze oddaje więc istotę badania pozwalającego zobaczyć układ moczowy. W klasycznej urografii widoczny jest on na kilku – z reguły czterech – zdjęciach RTG wykonanych po podaniu pacjentowi specjalnej substancji zwanej kontrastem. Aplikowany dożylnie środek kontrastowy (inaczej: cieniujący) wraz z krwią wędruje do nerek i dalej, do moczowodów oraz pęcherza moczowego, a dzięki temu, że pochłania promieniowanie rentgenowskie lepiej niż tkanki, czyni wymienione elementy bardziej wyraźnymi na prześwietleniach.

W obrazowaniu układu moczowego metodą tomografii komputerowej (skrótowo: TK) również wykorzystuje się kontrast i promieniowanie. Ale zamiast zaledwie kilku zdjęć RTG robi się ich tu co najmniej kilkadziesiąt, i to w znacznie wyższej rozdzielczości. Zostają one następnie nałożone na siebie, by stworzyć bardzo szczegółowe modele wewnętrznych struktur anatomicznych w dwóch, a czasami nawet w trzech wymiarach. Zajmuje się tym komputer wyposażony w nowoczesne oprogramowanie – i stąd właśnie przymiotnik „komputerowa” w nazwie badania.

Warto wiedzieć
Z racji tego, że obrazowanie układu moczowego techniką tomografii komputerowej staje się coraz szerzej dostępne, nie zawsze wymaga podania kontrastu, a zarazem jest znacznie dokładniejsze od klasycznej urografii, powoli zaczyna ją wypierać. Dla porównania: czułość tradycyjnej urografii w diagnostyce kamicy nerkowej wynosi 44-77 proc., a swoistość 80-87 proc., podczas gdy w przypadku urografii TK wartości te rosną do odpowiednio 51-87 proc. oraz 94-100 proc.

Jak przebiega urografia TK

Sam tomograf, czyli aparat do tomografii, przypomina nieco ogromny pączek z dziurką. W kolistej obudowie maszyny umieszczone są lampy, które emitują promieniowanie, a naprzeciw nich – detektory, które zbierają to promieniowanie, gdy przejdzie ono przez ciało pacjenta, i przekazują pozyskane tak informacje do komputera. Podczas badania pacjent leży na specjalnym stole, ten zaś automatycznie wsuwa się do otworu maszyny, natomiast lampy i detektory poruszają się jednocześnie wokół niego i robią zdjęcia.

Osoba badana zazwyczaj przyjmuje pozycję na wznak, może też jednak zostać poproszona o zmianę ułożenia, również w trakcie samej procedury. Dla wygody ciało stabilizuje się nieraz poduszkami i podpórkami, co przy okazji ułatwia pacjentowi pozostanie w bezruchu. To ważne, bo każde poruszenie grozi rozmazaniem obrazu, obniżając tym samym wartość diagnostyczną badania lub stwarzając konieczność wykonania dodatkowych prześwietleń (czyli narażając pacjenta na przyjęcie większej dawki szkodliwego promieniowania). Aby zniwelować ruch, w pewnych momentach – na polecenie radiologa nadzorującego tomografię – należy wręcz wstrzymać oddech.

Radiolog ów przebywa w oddzielnym pomieszczeniu. W przeciwnym razie każdego dnia pracy, badając wielu pacjentów, narażony byłby na ogromne dawki promieniowania. Cały czas jednak pozostaje z pacjentem w kontakcie wizualnym przez szybę i głosowym przez interkom, czyli system głośników i mikrofonów. W każdej chwili więc można – a nawet trzeba! – poinformować go o wszelkich niepokojących objawach, jakie mogą towarzyszyć podaniu kontrastu.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Tomografia urografia
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Tomografia układu moczowego z kontrastem

Substancja cieniująca aplikowana jest przez wkłuty pacjentowi na wstępie wenflon, przy użyciu automatycznej strzykawki, która uwalnia preparat w odpowiednim momencie. Należy bowiem wiedzieć, że urografia TK z kontrastem dzieli się na cztery fazy, bezpośrednio związane z czasem podania środka kontrastowego. Są to mianowicie:

1. faza angiograficzna – ma miejsce 15-40 sekund po wstrzyknięciu kontrastu, pozwala zaś ocenić położenie i drożność tętnic i żył nerkowych;
2. faza korowa – zachodzi 30-80 sekund po aplikacji kontrastu, a nazwana jest tak od zwiększonej wówczas maksymalnie widoczności kory nerkowej tudzież od różnic korowo-rdzeniowych, które w fazie tej są najbardziej wyraźne;
3. faza nefrograficzna – trwa mniej więcej pół minuty i zaczyna się po 90 sekundach od podania kontrastu. Najlepiej widoczny jest wówczas miąższ nerki, przez co też najwyższe jest prawdopodobieństwo wykrycia w nim najmniejszych zmian czy zaburzeń przepływu krwi przez narząd (fachowo: perfuzji);
4. faza pielograficzna – zwana także wydzielniczą, jako że wydziela się podczas niej mocz zawierający substancję kontrastową, która poprawia wtedy widoczność kielichów, lejków i miedniczek nerkowych. Odbywa się to 3-5 minut po podaniu środka cieniującego.

Czas trwania całej procedury wynosi zwykle do pół godziny, przy czym czas samego naświetlania to zaledwie kilkanaście, maksymalnie kilkadziesiąt sekund.

Czy urografia TK boli

Tomografia komputerowa układu moczowego zasadniczo przebiega bezboleśnie, nie licząc momentu wkłucia wenflonu, które bywa mało przyjemne. W pierwszych paru minutach od podania kontrastu pacjent może doświadczać nudności, czuć rozlewające się po ciele ciepło i metaliczny smak w ustach, a także mieć wrażenie parcia na pęcherz. Ale zwykle to właściwie tyle, jeśli chodzi o ewentualny dyskomfort.

W rzadkich sytuacjach potrafi niestety dojść do reakcji alergicznej na kontrast. Na szczęście szybka interwencja personelu ośrodka diagnostycznego jest w stanie zapobiec jej potencjalnie groźnym powikłaniom. Jeśli więc pacjent odczuwa swędzenie, obrzęk lub trudności w oddychaniu, powinien niezwłocznie to zgłosić. Dla pewności dobrze też pozostać na obserwacji na terenie danej placówki przez co najmniej pół godziny po zakończeniu badania. Później można podjąć codzienne czynności. Przez kolejne 48 godzin zaleca się przyjmowanie zwiększonych ilości płynów, co przyspieszy wypłukiwanie środka cieniującego z organizmu. Kobiety karmiące piersią w tym czasie powinny dodatkowo odciągać pokarm i wylewać go, nie podając dziecku.

Warto wiedzieć
Wyniki urografii TK w postaci obrazów (tzw. tomogramów) i ich opisu bywają gotowe często jeszcze tego samego dnia. Zdarza się też natomiast, że po odbiór należy się zgłosić dopiero po upływie 3-10 dni. Dokładny czas oczekiwania jest różny w różnych placówkach, porównać zaś to można choćby na stronie: Tomografia urografia.

Przeciwwskazania do urografii TK

Tomografia układu moczowego z kontrastem może nie zostać wykonana, jeżeli pacjent:

• cierpi na poważną niewydolność nerek – środek cieniujący wówczas nie spełni swej roli, bo nie będzie w stanie się przedostać przez nerki, może za to pogorszyć jeszcze stan tego narządu, prowadząc do tzw. nefropatii kontrastowej;
• jest uczulony na jod lub bazujące na jodzie środki kontrastowe – a takie właśnie wykorzystuje się w badaniach z użyciem promieniowania jonizującego;
• cierpi na ciężką niewydolność wątroby, niewydolność krążenia lub niewydolność oddechową – w razie wystąpienia silnej reakcji alergicznej ryzyko bowiem byłoby zbyt wysokie;
• pacjent nie wyrazi pisemnej zgody na przeprowadzenie urografii z kontrastem – w przypadku pacjentów nieletnich taką zgodę wyrazić muszą ich rodzice lub opiekunowie prawni;
• pacjent cierpi na niewyrównaną nadczynność tarczycy – spora dawka jodu może bowiem dodatkowo zaburzyć funkcjonowanie owego gruczołu (więcej na ten temat przeczytasz w artykule „Badania laboratoryjne przed podaniem kontrastu”).

Istotnym przeciwwskazaniem do urografii TK jest również ciąża, i to nie tylko wtedy, gdy podczas badania ma zostać użyta substancja cieniująca. Także bowiem samo promieniowanie może zaburzyć prawidłowy rozwój dziecka w łonie matki. Pacjentkom w wieku rozrodczym na wszelki wypadek zaleca się wykonywanie tomografii komputerowej w pierwszej połowie cyklu (najlepiej tuż po miesiączce), tak by wykluczyć możliwość zajścia w międzyczasie w niepotwierdzoną jeszcze ciążę. Jeśli kobieta nie ma pewności, czy doszło do zapłodnienia, przed badaniem należy wykonać test ciążowy.

Z uwagi na promieniowanie urografii TK lepiej też nie powtarzać zbyt często, zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku i dzieci. Wykorzystanie tej technologii powinno zresztą ograniczać się tylko do medycznie uzasadnionych przypadków, w których potencjalne korzyści z badania przewyższają możliwe ryzyko powikłań. Dlatego też obrazowanie układu moczowego metodą tomografii komputerowej wykonuje się wyłącznie na podstawie skierowania lekarskiego – również wtedy, gdy koszt procedury pokryty ma być z kieszeni własnej pacjenta, a nie np. ze środków NFZ.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Tomografia urografia
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Ile kosztuje urografia TK i gdzie można ją zrobić

Za badanie zapłacić trzeba wówczas od 200 zł do nawet 900 zł. Zależy to m. in. od placówki, ale także od tego, czy ma zostać podany kontrast. Jego aplikacja podnosi bowiem rzeczony koszt średnio o 150 zł. Ceny urografii TK w poszczególnych miejscowościach i ośrodkach diagnostycznych porównasz pod adresem: Tomografia urografia. Za pośrednictwem strony można też od razu zarezerwować dogodny termin badania.

Przygotowanie do urografii TK

Aby ograniczyć ryzyko wystąpienia przykrych konsekwencji podania środka cieniującego, jak również maksymalnie zwiększyć widoczność obrazowanych struktur, pacjent powinien odpowiednio przygotować się do procedury. Przygotowanie takie obejmować zaś może:

• oznaczenie poziomu kreatyniny we krwi – pozwala ocenić, czy nerki funkcjonują na tyle sprawnie, by poradzić sobie z kontrastem;
• oznaczenie poziomu hormonów tarczycy – jeśli pacjent cierpi na nadczynność tego gruczołu;
• stosowanie preparatów przeciw wzdęciom na kilka dni przed badaniem – pomaga pozbyć się z układu pokarmowego gazów, które mogłyby wpłynąć na uzyskiwany obraz;
• niespożywanie napojów gazowanych i produktów wzdymających – jw.;
• przejście na lekkostrawną dietę, niekiedy płynną lub półpłynną, należyte wypróżnienie przed badaniem, ewentualne zastosowanie środków przeczyszczających – minimalizuje ryzyko, iż zalegające w przewodzie pokarmowym resztki pokarmu wpłyną na uzyskiwany obraz (przy czym lewatywa zwykle nie jest konieczna);
• przybycie na badanie na czczo – tj. co najmniej 6-8 godzin po spożyciu ostatniego posiłku;
• powstrzymanie się w dniu badania od picia kawy i palenia papierosów;
• odstawienie metforminy (lek stosowany w cukrzycy) na 48 godzin przed podaniem kontrastu i 24 godziny po nim – w porozumieniu z lekarzem prowadzącym;
• podanie leków przeciwalergicznych tuż przed urografią – jeśli u pacjenta stwierdzono już kiedyś wcześniej uczulenie na jod lub kontrast, a jednocześnie jest szansa, że leki tego typu okażą się skuteczne;
• rozszerzenie pęcherza moczowego przez jego napełnienie – w tym celu przed badaniem należy wypić 1,5-2 l wody i nie oddawać moczu.

Większość przyjmowanych na stałe leków można zażyć o zwykłej porze, popijając niewielką ilością wody. Koniecznie trzeba jednak poinformować o nich – podobnie jak o alergiach, chorobach przewlekłych i ostatnio przebytych – lekarza kierującego na badanie lub personel placówki, w której ma się ono odbyć. Specjalista też ustala indywidualnie z każdym pacjentem szczegóły dotyczące jego przygotowania do urografii.

Na badanie zawsze natomiast warto włożyć strój pozbawiony w rejonie miednicy metalowych elementów, takich jak guziki, suwaki czy sprzączki. Mogłyby one bowiem przesłonić badane struktury. Z tego samego względu należy poinformować o ewentualnej obecności implantów, takich jak np. endoproteza stawu biodrowego. Dobrze ponadto zjawić się w ośrodku diagnostycznym z przynajmniej 20-minutowym wyprzedzeniem. Pacjentowi pozwoli to na spokojnie wypełnić ankietę na temat stanu zdrowia i podpisać zgodę na podanie kontrastu, a personelowi – zapoznać się z przyniesionymi przez pacjenta dokumentami. Wśród nich powinny znaleźć się:

• skierowanie;
• dokument potwierdzający tożsamość wskazanej na tym skierowaniu osoby;
• wyniki badań krwi w zakresie stężenia kreatyniny i ewentualnie hormonów tarczycy;
• wyniki wcześniejszych badań, np. USG układu moczowego – o ile pacjent nimi dysponuje;
• wypisy ze szpitala, karty informacyjne lub innego typu dokumentacja dotychczasowego leczenia.

Warto wiedzieć
Badanie obrazowe układu moczowego metodą tomografii komputerowej określane bywa też jako URO CT. Skrót pochodzi od słów „urografia” (lub „urologia”) oraz „computed tomography”, czyli angielskiej nazwy tej techniki obrazowania.

Co można zbadać dzięki urografii TK

Urografia TK pozwala zobaczyć nerki, kielichy i miedniczki nerkowe, moczowody i pęcherz moczowy – wraz z otaczającymi je tkankami – oraz ocenić rozmiary tych elementów, ich położenie, stan czy funkcjonowanie (ukazując choćby niesymetryczne wydzielanie zawierającego kontrast moczu przez obie nerki, co sugeruje upośledzenie czynności jednej z nich). W toku badania zdiagnozować da się m. in. następujące nieprawidłowości:

• kamienie nerkowe, złogi w pęcherzu moczowym;
• wodonercze, czyli zastój moczu w nerce;
• patologiczne zwężenia lub poszerzenia dróg moczowych;
• infekcje, stany zapalne, ropnie;
• torbiele i guzy, w tym złośliwe;
• wady wrodzone i rozwojowe;
• uchyłki ściany pęcherza moczowego – czyli patologiczne uwypuklenia grożące częstszymi infekcjami, kamicą, zaburzeniami w oddawaniu moczu lub uciskiem na inne narządy;
• opóźnione opróżnianie się miedniczki nerkowej, zaleganie moczu po jego oddaniu (mikcji);
• wydostawanie się moczu poza drogi moczowe – np. wskutek urazu.

Wskazania do urografii TK

Badanie wykonuje się więc przy podejrzeniu wymienionych wyżej schorzeń, ale też w sytuacjach takich jak:

• stany pourazowe;
• konieczność zlokalizowania cewników, stentów, drenów, ciał obcych;
• diagnostyka kolki nerkowej (silny ból w okolicy lędźwi), krwiomoczu, problemów z oddawaniem moczu, nawracających zapaleń układu moczowego – zwłaszcza jeśli USG czy tradycyjna urografia nie przyniosły jednoznacznych odpowiedzi, a rezonansu magnetycznego nie da się wykonać np. ze względu na klaustrofobię lub obecność w ciele pacjenta obiektów takich jak neurostymulator, implant ślimakowy, rozrusznik serca, wkładka domaciczna, metalowe endoprotezy, implanty;
• diagnostyka przyczyn nadciśnienia tętniczego – które bywa skutkiem nieprawidłowej pracy nerek;
• obserwacja rozwoju kamicy nerkowej lub raka – urografia TK pozwala ocenić naciekanie nowotworu na okoliczne tkanki i obecność przerzutów w węzłach chłonnych;
• kwalifikacja do zabiegów chirurgicznych, ich planowanie oraz kontrola pooperacyjna;
• monitorowanie stanu nerki po przeszczepie.

Warto wiedzieć
Jeśli zachodzi podejrzenie, że problem dotyczy tyleż układu moczowego, co znajdujących się w jego pobliżu struktur, lekarz może zlecić też obejmujące nieco szerszy zakres badanie, jakim jest tomografia komputerowa miednicy mniejszej.

Przeczytaj również: Urografia MR - na czym polega rezonans magnetyczny układu moczowego