Tomografia komputerowa nerek - jak przebiega, jak się przygotować

Tomografia komputerowa nerek pozwala odpowiedzieć na wiele pytań, z którymi nie radzi sobie chociażby USG. Poznaj kluczowe informacje na temat tego badania.

Nerki to narząd kojarzony najczęściej z filtrowaniem krwi i produkcją moczu – ale pełni on też wiele innych funkcji. I potrafi świetnie sobie z tym radzić nawet wtedy, gdy spora jego część ulega chorobie lub uszkodzeniu. To teoretycznie dobra wiadomość, bo oznacza, że do życia spokojnie wystarcza zaledwie jedna zdrowa nerka (możliwe jest więc np. oddanie drugiej na przeszczep). Istnieją niestety również niekorzystne skutki takiego stanu rzeczy. Otóż ewentualne schorzenia nerek potrafią długo rozwijać się w ukryciu, nie dając żadnych objawów aż do czasu, gdy problem jest naprawdę poważny. W jego zdiagnozowaniu istotną rolę często odgrywa badanie techniką tomografii komputerowej, któremu poświęcony jest niniejszy artykuł.

Z tekstu dowiesz się m. in.:

• jak diagnozuje się schorzenia nerek,
• na czym polega rola tego narządu w organizmie,
• kiedy wykonuje się tomografię komputerową nerek – a kiedy nie należy tego robić,
• na czym polega TK nerek z kontrastem,
• jak się przygotować do tomografii nerek,
• jaki przebieg ma to badanie,
• ile kosztuje tomografia komputerowa nerek i gdzie można się na nią zgłosić,
• czy na tomografię nerek trzeba mieć skierowanie,
• co można zobaczyć dzięki TK nerek,
• jakie istnieją warianty tego badania.

Jak objawiają się problemy z nerkami

Szacuje się, że uszkodzeniu musi ulec aż 75% całkowitej objętości miąższu nerek, aby choroba tego narządu zaczęła się objawiać. Pewne symptomy mogą wystąpić oczywiście już wcześniej, ale często są one bardzo subtelne i, co gorsza, na pierwszy rzut oka często błędnie przypisywane innym schorzeniom. Oprócz niepokojących odchyleń od normy w zakresie oddawania moczu (jak zbyt duże lub zbyt małe jego ilości względem przyjmowanych płynów, zmiany w wyglądzie lub zapachu, bolesne wizyty w toalecie) do oznak, że coś niedobrego dzieje się z nerkami, należą też niekiedy m. in.:

• obrzęki – przede wszystkim rąk, stóp i okolic oczu,
• świąd, suchość lub bladość skóry, skłonność do siniaków,
• podwyższone ciśnienie krwi,
• bóle kości i stawów,
• nadmierna senność lub bezsenność, zaburzenia koncentracji,
• szybsze męczenie się, ogólne osłabienie, obniżenie odporności,
• zaburzenia smaku, brak apetytu,
• bóle głowy, nudności.

Warto wiedzieć: nerki same w sobie nie bolą, bo nie mają nerwów czuciowych. Za dolegliwości bólowe w okolicy lędźwi mogą odpowiadać inne elementy układu moczowego – choć czasem w powiązaniu z np. ostrym zapaleniem nerek lub kamicą nerkową – ale też problemy z kręgosłupem, mięśniami czy stawami biodrowymi.

Funkcje nerek

Nerki nie tylko odfiltrowują z krwi zbędne produkty przemiany materii, aby mogły one zostać wydalone wraz z moczem, ale też odpowiadają np. za równowagę kwasowo-zasadową całego organizmu czy objętość krążących w nim płynów ustrojowych. Jeżeli nadmiar wody w ciele nie zostaje wydalony wraz z moczem, tworzą się właśnie obrzęki i wzrasta ciśnienie krwi. To ostatnie regulowane jest także przez wytwarzaną w nerkach reninę, zawiadującą jednocześnie stężeniem potasu i sodu, a więc pierwiastków kluczowych dla prawidłowego funkcjonowania układu krwionośnego. Oprócz reniny nerki produkują również kalcytriol, czyli aktywną postać witaminy D3 – istotnej z kolei w kontekście odporności i układu kostnego, jako że wpływa ona na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Trzecia ważna substancja powstająca w nerkach to erytropoetyna (EPO), która zwiększa produkcję czerwonych krwinek, poprawiając naszą ogólną wydolność.

Diagnostyka chorób nerek

Jak więc widać, nerki to niezwykle ważny narząd. Jego zaawansowane upośledzenie lub trwałe uszkodzenie wymaga przeprowadzenia transplantacji, a jeśli to z różnych przyczyn niemożliwe – chociażby tymczasowo – regularnego usuwania z ciała pacjenta toksyn i nadmiaru wody na drodze cokolwiek uciążliwego procesu, jakim jest dializa.

W porę rozpoczęte leczenie potrafi zatrzymać rozwój niektórych schorzeń i ocalić nerki w stopniu wystarczającym do realizowania ich podstawowych zadań. Najpierw jednak trzeba schorzenia te zdiagnozować, co nie jest łatwe, bo jak już wspomniano, całymi latami potrafią nie dawać znać, że jest z nimi coraz gorzej. Zaburzenia czynności nerek rozpoznawane są często przypadkowo, ale szanse na to można zwiększyć, raz do roku profilaktycznie wykonując ogólne badanie moczu.

W tym ostatnim u osób ze zdrowymi nerkami nie powinny występować bowiem chociażby krwinki białe ani czerwone, białko czy tzw. wałeczki ziarniste, czyli cylindryczne twory powstałe w cewkach nerkowych, które w zależności od tego, z jakich komórek bądź ich fragmentów są zbudowane, mogą świadczyć o:

• kłębuszkowym zapaleniu nerek (wałeczki erytrocytowe, zbudowane z krwinek czerwonych),
• śródmiąższowym zapaleniu nerek (wałeczki leukocytowe, zbudowane z krwinek białych),
• uszkodzeniu cewek nerkowych (wałeczki nabłonkowe, zbudowane z fragmentów cewek),
• zespole nerczycowym (wałeczki tłuszczowe),
• ciężkim uszkodzeniu nerek (wałeczki woskowe).

W razie wykrycia ewentualnych nieprawidłowości, jak również przy podejrzeniu dysfunkcji nerek zaistniałym z innych powodów, lekarz zlecić może dodatkowo inne badania laboratoryjne, takie jak:

• posiew moczu – mający na celu identyfikację występujących w moczu bakterii, które mogą być odpowiedzialne za infekcję nerek, i wskazanie, jakimi lekami można je zwalczyć;
• pomiar stężenia we krwi mocznika i kwasu moczowego – pomaga m. in. ocenić funkcję wydalniczą nerek, znaleźć przyczynę kamicy czy wykryć dnę moczanową;
• pomiar stężenia we krwi jonów sodu, potasu, wapnia, chlorków czy fosforu nieorganicznego – pomaga ocenić czynność nerek i wykryć powikłania przewlekłej choroby tego narządu;
• morfologia krwi – może wykazać niedokrwistość będącą powikłaniem przewlekłej choroby nerek;
• pomiar stężenia kreatyniny we krwi – wraz z wyliczeniem tzw. współczynnika przesączania kłębuszkowego GFR, określającego wydolność filtracyjną nerek;
• pomiar stężenia w moczu albuminy i kreatyniny – tzw. wskaźnik ACR, pozwalający wykryć na wczesnym etapie uszkodzenia bariery filtracyjnej nerek;
• pomiar stężenia albuminy w dobowej zbiórce moczu;
• tzw. klirens kreatyniny – polegający na zmierzeniu stężenia kreatyniny zarówno w krwi, jak i w dobowej zbiórce moczu.

Niekiedy do postawienia właściwej diagnozy potrzeba jeszcze badania obrazowego. W takim wypadku najczęściej zleca się tanie i powszechnie dostępne USG Doppler nerek lub obejmujące nieco większy obszar USG układu moczowego. Czasami niestety to nie wystarczy – i wówczas wykonać można jeszcze właśnie tomografię komputerową (TK), która pozwala uzyskać znacznie bardziej dokładny ogląd, wykorzystując w tym celu promieniowanie rentgenowskie.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Tomografia nerek
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Na czym polega tomografia komputerowa nerek

Nie jest to jednak zwyczajne prześwietlenie, ale seria setek zdjęć RTG wykonanych z różnych stron i pod różnymi kątami. Zdjęcia te nakłada się na siebie dzięki zaawansowanemu oprogramowaniu (stąd przymiotnik „komputerowa” w nazwie), tak aby utworzyły dwu-, a nawet trójwymiarowe, niezwykle precyzyjne modele skanowanego narządu.

Tomograf – czyli urządzenie służące do przeprowadzenia badania – to sporych rozmiarów maszyna o kolistym kształcie z otworem w środku. Do owego otworu podczas procedury automatycznie wsuwa się powoli specjalny stół z leżącym na nim pacjentem. Krążą wokół niego wtedy umieszczone w obudowie aparatu lampy rentgenowskie emitujące promieniowanie oraz znajdujące się naprzeciw nich (po drugiej stronie osoby badanej) detektory, które przekazują informacje o obrazie do komputera. Obraz natomiast uzyskiwany jest w ten sposób, że różne rodzaje tkanek pochłaniają promieniowanie w różnym stopniu, dlatego do detektora dociera ono w wybranych punktach z różnym natężeniem. Aby nie uległ rozmazaniu, pacjent powinien pozostawać w bezruchu, a w niektórych momentach nawet wstrzymać oddech. Momenty te sygnalizowane są poprzez zaświecenie się kontrolek na tomografie lub głosowo, w formie poleceń wydawanych przez radiologa, który nadzoruje badanie. Ze względów bezpieczeństwa przebywa on w oddzielnym pomieszczeniu, ale przez cały czas – czyli przez mniej więcej pół godziny – pozostaje z pacjentem w kontakcie za pośrednictwem interkomu.

Tomografia nerek z kontrastem

Tą drogą można, a nawet trzeba zgłaszać wszelkie niepokojące objawy, jakie występują niekiedy po podaniu tzw. kontrastu. Jest to substancja dodatkowo poprawiająca widoczność obrazowanych struktur. Aplikuje się ją dożylnie przez założony na początku badania wenflon. Jej użycie nie zawsze jest konieczne w przypadku tomografii komputerowej nerek – ale często wskazane, bo pozwala z dużą dokładnością zaobserwować ich funkcjonowanie.

To właśnie przez nerki bowiem kontrast jest usuwany z organizmu wraz z moczem. Proces ten przyspiesza się, przyjmując zwiększone ilości płynów w ciągu 1-2 dni po badaniu. Tuż po nim natomiast należy pozostać jeszcze przez kilkadziesiąt minut na terenie danej placówki medycznej, tak aby jej personel był w stanie podjąć szybką interwencję, w razie gdyby wystąpiła bardzo rzadka, lecz potencjalnie groźna reakcja alergiczna na środek kontrastowy (inaczej: cieniujący). To właśnie jej symptomy mogą pojawić się już w trakcie badania, które poza tym samo w sobie dla pacjenta nie jest w ogóle odczuwalne.

Przeczytaj: Tomografia komputerowa z kontrastem - na czym polega, jak się przygotować

Przeciwwskazania do TK nerek

W tomografii komputerowej wykorzystuje się substancje kontrastowe bazujące na jodzie. Stwierdzone w przeszłości uczulenie na nie lub na ten pierwiastek może stanowić przesłankę, aby danej osobie ich nie podawać. Podobnie jak choroby tarczycy, w których nie wolno eksponować się na nadmierne ilości jodu (np. wole toksyczne), a także niewydolność nerek w stopniu, w którym narząd ten nie poradzi sobie z odfiltrowaniem środka cieniującego.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do TK nerek – niezależnie od tego, czy kontrast miałby zostać podany, czy nie – jest zaś ciąża. Promieniowanie jonizujące może bowiem poważnie zaburzyć rozwój płodu w łonie matki. Jego szkodliwy wpływ na DNA komórek sprawia również, że badania nie należy zbyt często powtarzać, zwłaszcza u małych dzieci i osób w podeszłym wieku (jeśli zachodzi konieczność szczegółowego zobrazowania nerek, zarówno pacjenci z tych grup, jak i kobiety w ciąży mogą wykonać droższą i trwającą dłużej, ale też bezpieczniejszą urografię metodą rezonansu magnetycznego).

Do przeciwwskazań względnych należą natomiast klaustrofobia, czyli lęk przed ograniczonymi przestrzeniami – z uwagi na konieczność znalezienia się w dobrze wentylowanym i oświetlonym, ale jednak dość wąskim tunelu tomografu – oraz niemożność utrzymania ciała w bezruchu (np. z powodu tików czy choroby Parkinsona). W przypadku niektórych pacjentów pomocne może okazać się podanie przed procedurą środków uspokajających.

Przygotowanie do tomografii nerek

Tomografia komputerowa nerek bez kontrastu nie wymaga żadnych szczególnych przygotowań. Warto założyć tylko wygodny, luźny strój pozbawiony metalowych elementów takich jak guziki, suwaki czy sprzączki, które mogłyby przesłonić kluczowe struktury anatomiczne na obrazach uzyskiwanych w drodze badania. Dzięki temu nie trzeba się będzie do niego rozbierać.

Gdy planowane jest użycie substancji cieniujących, na tomografię należy stawić się na czczo – tj. spożywszy ostatni posiłek co najmniej 6-8 godzin przed nią – ale w stanie dobrego nawodnienia. Wcześniej trzeba się też upewnić, że nerki działają na tyle sprawnie, aby kontrast nadmiernie ich nie obciążył. W tym celu wykonuje się niektóre z wymienionych wyżej badań laboratoryjnych, przede wszystkim pomiar stężenia kreatyniny we krwi. Wyniki nie powinny w dniu tomografii być starsze niż tydzień. Pacjenci cierpiący na schorzenia tarczycy powinni ponadto zmierzyć poziom TSH, fT3 i fT4 (zob. „Badania laboratoryjne przed podaniem kontrastu”).

Uwaga: tomografia z kontrastem może wymagać tymczasowego odstawienia niektórych leków, np. metforminy stosowanej w terapii cukrzycy. Szczegółowych informacji na ten temat powinien udzielić specjalista kierujący pacjenta na badanie.

Na TK nerek warto zabrać dotychczasową dokumentację medyczną dotyczącą tego narządu, a zwłaszcza wyniki poprzednich badań obrazowych, o ile je zrobiono. Ułatwią one radiologowi interpretację wyników bieżącego badania, a wcześniej podpowiedzą, na co powinien podczas niego zwrócić szczególną uwagę.

W przypadku pacjentów nieletnich niezbędne jest przyniesienie książeczki zdrowia dziecka, w której zgodnie z przepisami odnotować należy każde badanie z użyciem promieniowania rentgenowskiego. Tego typu badania zgodnie z prawem wykonuje się też wyłącznie z polecenia lekarza, na tomografię trzeba więc przynieść skierowanie i dokument tożsamości potwierdzający, że procedurze zostanie poddana osoba wskazana na tym skierowaniu.

Gdzie zrobić tomografię nerek i ile to kosztuje

Jest ono niezbędne także wówczas, gdy koszt tomografii pokryty ma zostać z kieszeni pacjenta, a nie np. ze środków NFZ. Oscyluje on zaś w granicach 300-600 zł, zależnie od placówki. Listę ośrodków diagnostycznych oferujących TK nerek – wraz z cenami do porównania, podziałem na poszczególne miejscowości i możliwością rezerwacji dogodnego terminu badania – znajdziesz na stronie: Tomografia nerek.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Tomografia nerek
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Wyniki tomografii komputerowej nerek

Na stronie przy niektórych placówkach widnieje też informacja o spodziewanym czasie oczekiwania na wyniki. Te ostatnie przyjmują postać zarejestrowanych zwykle na płycie CD zdjęć oraz ich specjalistycznego opisu, którego sporządzenie zajmuje nieco czasu. To dlatego całość odebrać można niekiedy dopiero po kilku dniach od badania.
Uzyskane w jego drodze obrazy pozwalają dokładnie przyjrzeć się wszystkim elementom tworzącym nerki, a także zaobserwować w ich obrębie m. in. następujące nieprawidłowości:

• wady wrodzone i rozwojowe nerek – jak anomalie budowy czy nieodpowiednie położenie;
• torbiele – występują średnio u co drugiej osoby po pięćdziesiątce i zwykle nie generują żadnych dolegliwości; mogą być jednak spowodowane niewydolnością narządową lub grozić poważnymi powikłaniami i wówczas wymagają uważnej diagnostyki;
• zmiany zapalne – tomografię komputerową zleca się w ich przypadku zwłaszcza w kontekście podwyższonego ryzyka powikłań; szczególnie dobrze sprawdza się ona w ocenie ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek, jest też badaniem z wyboru w diagnostyce ropni nerek (tzw. roponercze, będące ciężkim zakażeniem układu moczowego, jest na szczęście rzadkie i dotyczy głównie osób o upośledzonej odporności);
• guzy nerek, również złośliwe – zazwyczaj wykrywane w USG; tomografia natomiast pozwala określić stopień ich zaawansowania, a także obecność ewentualnych przerzutów;
• kamica – TK nerek, zwłaszcza bez użycia kontrastu, świetnie uwidacznia zwapnienia i złogi, które tworzą się niekiedy w drogach moczowych i przypominają kamienie (stąd nazwa choroby).

Tomografia komputerowa jest ponadto najlepszym narzędziem oceny rozległości krwiaków i uszkodzeń nerek po urazach. W zależności od wskazań oprócz klasycznego badania wykonać można też pełną urografię TK, tzw. tomografię angio tętnic nerkowych, skupiającą się właśnie na tych naczyniach, a także tomografię perfuzji nerek, w której dokonuje się ogólnej oceny przepływu krwi przez ów narząd.

Tomografia nerek | Tomografia nerek w Warszawie | Tomografia nerek w Krakowie | Tomografia nerek w Łodzi | Tomografia nerek w Wrocławiu