Tomografia komputerowa stawu biodrowego - jak przebiega, jak się przygotować

Tomografia komputerowa bioder nie jest podstawowym badaniem obrazowym tego obszaru. Czasem jednak musi być wykonana. Czego się wtedy można spodziewać?

Problemy w obrębie stawu biodrowego objawiają się najczęściej bólem – nie tylko biodra, ale też pachwiny, pośladka, a nawet uda lub kolana – ograniczeniem ruchomości, utykaniem, tzw. chodem kaczkowatym czy trzaskami i przeskakiwaniem stawu. Wymienione symptomy nie pozwalają niestety z całą pewnością określić, co stanowi przyczynę schorzenia. Tym bardziej, że ból może promieniować na biodra też z kręgosłupa czy układu moczowo-płciowego. Brak właściwej diagnozy utrudnia zaś podjęcie skutecznego leczenia. Na szczęście istnieją badania obrazowe, w tym tomografia komputerowa stawu biodrowego, którą wykorzystuje się nie tylko w celach diagnostycznych. W poniższym artykule znajdziesz najważniejsze informacje na temat tego badania.

Z tekstu dowiesz się m. in.:

• jak zbudowany jest staw biodrowy,
• jak bada się stawy biodrowe,
• kiedy i po co wykonuje się tomografię komputerową stawów biodrowych – a kiedy lepiej tego nie robić,
• jak działa tomograf i co można dzięki niemu zobaczyć podczas badania bioder,
• na czym polega TK stawu biodrowego z kontrastem,
• gdzie zrobić tomografię komputerową stawów biodrowych,
• ile kosztuje tomografia biodra,
• jak się przygotować do tomografii komputerowej bioder,
• jak przebiega TK stawów biodrowych,
• jak długo czeka się na wyniki tomografii stawów biodrowych.

Budowa stawu biodrowego

W stawie biodrowym spotykają się kości udowa i biodrowa, która współtworzy miednicę, a której wklęsła część zwana jest panewką. Wnętrze panewki i okalana przezeń głowa kości udowej pokryte są chrząstką. Całość otoczona jest torebką stawową, wypełnioną przez maź. Ta ostatnia wraz z chrząstkami chroni elementy kostne przed ścieraniem i zapewnia płynność ruchu. Staw podtrzymują więzadła, ścięgna i mięśnie, oplata go zaś jeszcze sieć naczyń krwionośnych i limfatycznych, a także połączeń nerwowych.

Diagnostyka schorzeń stawu biodrowego

Nic dziwnego, że na podstawie samych tylko symptomów zgłaszanych przez pacjenta nie tak łatwo się zorientować, która część tego skomplikowanego układu uległa awarii. Lekarz może oczywiście przeprowadzić szczegółowy wywiad na temat stylu życia, okoliczności ewentualnego urazu i ogólnego stanu zdrowia osoby, która się do niego zgłasza – jak również przeprowadzić badanie przedmiotowe, polegające m. in. na oględzinach chorego miejsca, umiejętnym uciskaniu go czy poruszaniu nim. Najczęściej jednak zleca wykonanie badań obrazowych, a zebrane w powyższy sposób informacje służą przede wszystkim do ustalenia, o jakie badania chodzi.

Jeśli wiele wskazuje na to, że problem leży po stronie tkanek miękkich, procedurą z wyboru będzie zapewne USG stawu biodrowego. Z kolei podejrzenie uszkodzenia kości powinno skłonić do zrobienia RTG biodra. Jeden i drugi rodzaj struktur najlepiej widać dzięki rezonansowi magnetycznemu. Jest on bardziej dokładny niż wymienione wcześniej techniki – ale też znacznie droższy i słabiej dostępny. Zleca się go więc głównie wówczas, gdy ultrasonografia czy rentgen nie przyniosą jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o przyczynę dolegliwości.

Tomografia komputerowa (TK) to metoda obrazowania nieco mniej chętnie wykorzystywana w diagnostyce schorzeń stawów biodrowych. Wynika to w dużej mierze stąd, że w pobliżu znajdują się narządy rodne, szczególnie wrażliwe na szkodliwe promieniowanie jonizujące, wykorzystywane podczas tomografii w istotnie większej dawce niż podczas RTG.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Tomografia stawu biodrowego
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Wskazania do tomografii biodra

Czasami jednak rentgen okazuje się niewystarczający do rozpoznania choroby, a rezonans magnetyczny stawu biodrowego nie wchodzi w grę. Może się tak zdarzyć chociażby wtedy, gdy pacjent ma wszczepiony rozrusznik serca czy implant ślimakowy (zob. „Rezonans magnetyczny a urządzenia elektroniczne, implanty i inne obiekty obecne w ciele”). Wówczas pozostaje jeszcze właśnie tomografia komputerowa. Korzystają z niej także pacjenci, którzy nie są w stanie przez dłuższy czas leżeć nieruchomo – np. z powodu choroby Parkinsona czy tików nerwowych. O ile bowiem TK również wymaga bezruchu, aby uzyskiwany obraz wyszedł nierozmazany, o tyle trwa znacznie krócej: skanowanie zabiera nie kilkadziesiąt minut, jak w rezonansie, tylko zaledwie kilkadziesiąt sekund.

Z tego też względu tomografia komputerowa staje się domyślnym badaniem po wypadkach, w których mogło dojść do poważnych uszkodzeń w obrębie bioder. W końcu gdy pacjent trafia na szpitalny oddział ratunkowy, liczy się każda chwila. Ale TK przydaje się również w przypadku planowanych operacji stawów biodrowych, pozwala bowiem lepiej przygotowywać się do nich chirurgom poprzez stworzenie trójwymiarowej mapy struktur wewnętrznych biodra. Co więcej, dzięki połączeniu tomografii z technologią druku 3D od niedawna takie wirtualne mapy można uzupełniać fizycznymi modelami, służącymi chociażby do:

• przeprowadzenia symulacji zabiegu – i przewidzenia potencjalnych komplikacji;
• łatwiejszego wytłumaczenia pacjentowi, na czym ów zabieg ma polegać;
• dobrania endoprotezy o rozmiarze i kształcie odpowiednim dla konkretnego pacjenta – wcześniej trzeba było na wszelki wypadek przygotować co najmniej kilka różnych opcji i podczas operacji dopasować tę właściwą (co wydatnie zwiększało koszty).

A skoro mowa o protezach, to koniecznie należy wspomnieć, że tomografia stawów biodrowych jest najlepszym badaniem do oceny, czy sztuczny staw został dobrze umiejscowiony i spełnia swoje zadanie, jak również do monitorowania stanu zdrowia pacjentów po resekcji kości i wszczepieniu implantu z powodu mięsaka. Klasyczne prześwietlenie rentgenowskie w tych sytuacjach nie zawsze się sprawdza. Obrazy uzyskiwane w drodze rezonansu magnetycznego natomiast z jednej strony są mniej czytelne w miejscach, gdzie implant ma metalowe części, a z drugiej – mogą nie uwzględniać niektórych elementów wykonanych z materiałów innych niż metal.

Na czym polega tomografia komputerowa stawów biodrowych

Na tomogramach, czyli obrazach uzyskiwanych w toku tomografii komputerowej, obiekty metalowe są zaś widoczne bardzo dobrze. Tak dobrze, że nieraz jest to wręcz problem, bo potrafią przesłaniać inne struktury. Na szczęście nowoczesne oprogramowanie urządzeń do TK (tomografów) wyposażone jest w algorytmy, które sobie z owym problemem radzą.

To właśnie temu oprogramowaniu tomografia komputerowa zawdzięcza drugi człon swojej nazwy. Kluczowa jest tu bowiem cyfrowa obróbka obrazów, które przyrównać można do serii prześwietleń rentgenowskich, wykonywanych z różnych stron i pod różnymi kątami. Dopiero ich nałożenie na siebie w specjalnym programie pozwala uzyskać nie tylko płaskie zdjęcia RTG, ale też wcześniej wspomniane trójwymiarowe modele badanych tkanek.

Warto wiedzieć
Co więcej, komputer jest w stanie także wyliczać geometryczne kąty np. antewersji, czyli przodoskręcenia szyjki kości udowej, które powoduje zwrot całej nogi – wraz z kolanem i stopą – do wewnątrz. Schorzenie to rzadko wymaga leczenia chirurgicznego, ale gdy już pacjent musi się takowemu poddać, tomografia bioder okazuje się nieoceniona.

Co można zobaczyć dzięki TK bioder

Wśród wielu nieprawidłowości możliwych do wykrycia i oceny w toku tomografii komputerowej stawów biodrowych wymienić warto:

• zmiany pourazowe, pęknięcia i złamania kości – również skomplikowane, wieloodłamkowe, oraz te niewidoczne w RTG;
• nadżerki – czyli ubytki kostne;
• dysplazję włóknistą i chorobę Pageta – przewlekłe schorzenia kości zaburzające ich strukturę;
• zmiany nowotworowe – zarówno łagodne, jak i złośliwe, w tym ogniska zapalne, przerzuty do kości czy wznowy usuniętych guzów;
• obluzowanie protezy – i inne komplikacje po wszczepieniu implantu;
• zmiany zapalne – także przewlekłe i nietypowe;
• zmiany naczyniowe;
• konflikt panewkowo-udowy – niedopasowanie panewki i kości udowej, skutkujące m. in. ścieraniem się chrząstek, bólem czy ograniczeniem ruchomości stawu;
• zmiany zwyrodnieniowe – TK bywa w ich przypadku uzupełnieniem klasycznej diagnostyki, gdy RTG daje niejednoznaczny wynik;
• ciała obce.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że choć dzięki promieniowaniu rentgenowskiemu najlepiej widać elementy kostne, to nowoczesne, tzw. wielorzędowe tomografy pozwalają zobaczyć też tkanki miękkie znajdujące się wokół kości (lub protez). Ma to znaczenie zwłaszcza dla pacjentów, dla których badaniem z wyboru byłby rezonans, ale którzy nie mogą się mu poddać (p. wyżej).

Tomografia stawu biodrowego z kontrastem

Struktury takie jak nacieki zapalne i nowotworowe czy uszkodzenia naczyń krwionośnych stają się podczas tomografii komputerowej bioder lepiej widoczne, jeśli użyto środka kontrastowego, zwanego inaczej cieniującym albo skrótowo: kontrastem. Substancja ta może być aplikowana dożylnie, przez założony na początku badania wenflon, lub bezpośrednio do stawu, przy pomocy strzykawki. Ten drugi sposób wykorzystuje się z reguły w przypadku wysięku (a zanim odpowiednio udoskonalono oprogramowanie do TK, pomagał również oceniać obluzowanie protez), procedura z jego udziałem określana zaś bywa jako tomografia artrografia stawów biodrowych.

Ile kosztuje tomografia bioder i gdzie ją można wykonać

TK bioder najczęściej nie wymaga podania kontrastu, jednak jeżeli już zachodzi taka potrzeba, to koszt badania rośnie o co najmniej kilkadziesiąt złotych. Ceny tomografii stawu biodrowego wahają się od 150 zł do nawet 600 zł. Porównać je możesz na stronie: Tomografia stawu biodrowego, gdzie znajduje się lista placówek oferujących to badanie, wraz z podziałem na poszczególne miejscowości i opcją rezerwacji dogodnego terminu.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Tomografia stawu biodrowego
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Przygotowania do TK stawów biodrowych

Niezależnie od tego, czy zamierzasz zgłosić się na TK bioder prywatnie, czy też cierpliwie czekać na procedurę opłaconą ze środków NFZ, potrzebne ci będzie skierowanie (z tym że w ramach publicznej służby zdrowia wystawić je może wyłącznie specjalista – lekarz pierwszego kontaktu nie ma takich uprawnień). Wymóg ten wprowadzono po to, by pacjenci byli eksponowani na promieniowanie jonizujące tylko w uzasadnionych medycznie sytuacjach, a nie „na życzenie”.

Oprócz skierowania na tomografię stawu biodrowego przynieść należy również dowód osobisty albo inny dokument potwierdzający tożsamość osoby wskazanej na tym skierowaniu. Jeśli natomiast owa osoba jest niepełnoletnia, trzeba wziąć też książeczkę zdrowia dziecka, w której zgodnie z prawem odnotowuje się każdą procedurę z użyciem promieniowania. Pisemną zgodę na przeprowadzenie takiej procedury wyraża wówczas rodzic albo opiekun prawny.

Aby spokojnie załatwić wszystkie formalności – w tym wypełnić ankietę na temat stanu zdrowia – na TK stawów biodrowych warto przybyć z wyprzedzeniem wynoszącym ok. 15 minut. Personelowi pracowni tomograficznej pozwoli to też uważnie zapoznać się z dotychczasową dokumentacją dotyczącą badanego obszaru, a zwłaszcza z wynikami poprzednich badań obrazowych, które pacjent koniecznie powinien przynieść, o ile takie badania wykonano.

Z okolicy stawów biodrowych usunąć trzeba metalowe obiekty, dobrze jest więc danego dnia zrezygnować ze spodni czy spódnicy zapinanych na suwak lub podtrzymywanych paskiem. Poza tym tomografia komputerowa biodra nie wymaga żadnych szczególnych przygotowań – chyba że planowane jest podanie kontrastu. Wówczas bowiem należy:

• stawić się na badanie na czczo – tj. po co najmniej 6 godzinach od ostatniego posiłku;
• dobrze nawodnić organizm, w ciągu 1-2 dni przed tomografią przyjmując zwiększone ilości płynów – ale zaprzestając picia na 2-3 godz. przed badaniem;
• zmierzyć stężenie kreatyniny we krwi – pozwoli to ocenić, czy nerki, przez które kontrast jest usuwany z organizmu (wraz z moczem), działają prawidłowo;
• zmierzyć stężenie hormonów tarczycy – u pacjentów cierpiących na niektóre schorzenia tego gruczołu;
• odstawić tymczasowo niektóre leki – np. metforminę, stosowaną w cukrzycy.

Szczegółowych wskazówek w zakresie przygotowań do tomografii stawu biodrowego udzieli lekarz kierujący na badanie lub personel placówki, w której ma się ono odbyć.

Przebieg tomografii komputerowej bioder

Po wypełnieniu ankiety, podpisaniu wszystkich zgód i ewentualnym pozbyciu się metalu z okolic bioder pacjent proszony jest o położenie się na specjalnym stole, który automatycznie wsuwać się będzie do wnętrza tomografu. Urządzenie przypomina ogromny pączek z dziurką. W okrągłej obudowie znajdują się lampy rentgenowskie emitujące promieniowanie i umieszczone naprzeciw nich detektory, które zbierają to promieniowanie po przejściu przez ciało osoby badanej i przekazują sygnał do komputera, gdzie następuje jego dalsza obróbka (p. wyżej). Lampy i detektory poruszają się po okręgu, podczas gdy stół z leżącym pacjentem wsuwa się do maszyny.

Cała procedura trwa zwykle kilkanaście minut i jest bezbolesna, choć podanie środka kontrastowego może wywołać przemijające uczucie mrowienia, gorąca lub zimna, a także metaliczny smak w ustach. Gdyby działo się cokolwiek niepokojącego – jak np. duszność, mogąca sygnalizować alergię na kontrast – należy natychmiast zgłosić to specjaliście, który nadzoruje przebieg badania. Przebywa on w oddzielnym pomieszczeniu (inaczej w ciągu dnia pracy co chwila narażony byłby na promieniowanie), ale za pośrednictwem interkomu, czyli systemu głośników i mikrofonów, pozostaje w kontakcie z pacjentem. Może wydawać mu polecenia dotyczące np. przyjęcia odpowiedniej pozycji lub wstrzymania oddechu na czas naświetlania, tak by zminimalizować ryzyko poruszeń.

Warto wiedzieć
W trakcie tomografii komputerowej bioder przeskanować można zarówno tylko jeden staw biodrowy, jak i obydwa, porównawczo. Zależy to od wskazań do badania – podobnie jak pozycja, którą powinien przybrać pacjent. Najczęściej leży on na wznak, z rękami za głową.

Praktycznie natychmiast po badaniu można powrócić do codziennych zajęć, normalnie jeść czy prowadzić auto. Jeśli jednak podano kontrast, lepiej pozostać jeszcze przez kilkadziesiąt minut na terenie placówki diagnostycznej, dzięki czemu jej personel będzie w stanie podjąć skuteczną interwencję w razie rzadkiej, lecz potencjalnie groźnej reakcji alergicznej. W ciągu kolejnych 24-48 godzin należy pić dużo wody, co przyspieszy wypłukiwanie środka cieniującego, kobiety karmiące piersią powinny zaś w tym czasie odciągać i wylewać pokarm.

Wyniki tomografii stawów biodrowych nie zawsze są gotowe do odbioru tego samego dnia. Bywa, że można się po nie zgłosić dopiero po tygodniu. Tomogramy wymagają jeszcze bowiem fachowego opisu, którego sporządzenie niekiedy trwa dłuższą chwilę. Opisane obrazy rejestruje się zazwyczaj na płycie DVD lub innym nośniku pamięci. Coraz częściej są też dostępne online, po zalogowaniu do systemu konkretnej placówki.

Czy tomografia bioder jest bezpieczna dla zdrowia

Promieniowanie jonizujące, na którym opiera się istota tomografii komputerowej, nie jest niestety obojętne dla zdrowia. Korzyści z badania istotnie przewyższają jednak związane z nim ryzyko. Procedury nie należy natomiast powtarzać zbyt często, szczególnie u osób starszych i dzieci. Z uwagi na możliwość poważnego uszkodzenia płodu rozwijającego się w łonie matki, ciężarne zaś w ogóle nie powinny się jej poddawać. Kobietom w wieku rozrodczym zaleca się wręcz wykonywanie TK w pierwszej połowie cyklu, tak by wykluczyć, iż doszło do zajścia w niepotwierdzoną jeszcze ciążę.