Tomografia komputerowa stawu skokowego - jak przebiega, jak się przygotować

Tomografia komputerowa stawu skokowego pozwala szybko i precyzyjnie ocenić stan tej okolicy po skomplikowanym urazie. Ma też co najmniej kilka innych zastosowań.

Stawy skokowe umożliwiają człowiekowi nie tylko skakanie – zgodnie z nazwą – ale też np. wspinanie się na palce, chodzenie czy po prostu stanie. Pozwala na to ich misterna konstrukcja, która z drugiej strony czyni je podatnymi na różnego rodzaju urazy i kontuzje. Problemom w tej okolicy da się zaradzić na wiele sposobów, aby jednak dobrać najlepsze w danym przypadku metody leczenia, najpierw trzeba poprawnie owe problemy zdiagnozować. W tym celu zaś niekiedy konieczne okazuje się wykonanie tomografii komputerowej stawu skokowego, któremu to badaniu poświęcony jest poniższy artykuł.

Z tekstu dowiesz się m. in.:

• jak bada się staw skokowy,
• kiedy i dlaczego warto wykonać tomografię komputerową stawu skokowego – a kiedy lepiej tego nie robić,
• na czym polega TK stawu skokowego z kontrastem,
• jak się przygotować do tomografii kostki,
• w jaki sposób można leczyć schorzenia stawu skokowego,
• ile kosztuje tomografia stawu skokowego i gdzie można ją wykonać,
• jak przebiega to badanie.

Diagnostyka schorzeń stawu skokowego

Na wstępie należy zaznaczyć, że tomografia komputerowa (TK) stawu skokowego, potocznie nazywana czasami „tomografią kostki”, nie jest podstawowym sposobem badania tego obszaru. Kiedy pacjent zgłasza się do lekarza, w pierwszej kolejności specjalista przeprowadza z nim szczegółowy wywiad na temat okoliczności pojawienia się problemu (np. uraz) i ogólnego stanu zdrowia. Podczas wizyty ma miejsce także badanie fizykalne – inaczej: przedmiotowe. Polega ono na dokładnych oględzinach chorego miejsca, umiejętnym go uciskaniu oraz sprawdzaniu ruchomości stawu, m. in. poprzez wydawanie osobie badanej poleceń dotyczących poruszania stopą w konkretnych kierunkach.

USG, RTG

Dopiero bazując na uzyskanych w ten sposób informacjach, lekarz może powziąć pewne podejrzenia co do natury występujących u pacjenta dolegliwości. Jeśli przypuszcza, że przyczyna leży po stronie jednej lub kilku kości, dla potwierdzenia swej teorii (i precyzyjnego zlokalizowania uszkodzeń) zlecić może RTG stawu skokowego. Jeśli natomiast jego zdaniem „winne” są tkanki miękkie – np. któreś z aż 12 współtworzących ów staw więzadeł – lepszym badaniem obrazowym będzie ultrasonografia.

Rezonans

Tylko rezonans magnetyczny jest w stanie ukazać jednocześnie obydwa rodzaje struktur, i to o wiele bardziej precyzyjnie. Jest też jednak dość drogi i stosunkowo słabo dostępny, a w dodatku nie każdy może się mu poddać. Ograniczenia dotyczą przede wszystkim osób, które mają w ciele metalowe implanty lub urządzenia takie jak neurostymulator czy rozrusznik serca. Przeszkodą mogą stać się nawet pewne rodzaje tatuażu lub antykoncepcyjna wkładka wewnątrzmaciczna – jak również niemożność utrzymania ciała przez dłuższy czas w bezruchu, np. z powodu tików nerwowych.

Zalety tomografii komputerowej stawu skokowego

Tomografia komputerowa jest nieco tańsza i przebiega o wiele szybciej od trwającego ok. pół godziny rezonansu kostki – zabiera zaledwie kilka minut, a czas samego naświetlania liczony jest w sekundach. Do czynienia mamy tu bowiem z promieniowaniem rentgenowskim, a nie z silnym polem magnetycznym, które wykorzystuje się w rezonansie i które może zaburzać pracę wspomnianych urządzeń czy sprawiać, że obiekty wykonane z metalu zaczną się przemieszczać lub nagrzewać, prowadząc do uszkodzenia okolicznych tkanek.

Przeciwwskazania do TK stawu skokowego

Niestety, użycie promieniowania jest zarazem największym minusem tomografii komputerowej, zwłaszcza że jego dawka jest zwykle znacznie większa niż w przypadku tradycyjnego rentgena. Zwykle – ale nie zawsze, jako że w badaniach stawu skokowego powoli zaczyna się wykorzystywać nowoczesną technologię CBCT, czyli tzw. tomografię stożkową (ang. Cone-Beam Computed Tomography). Bardziej szczegółowo opisaliśmy ją w artykule „Tomografia komputerowa zębów, szczęki i żuchwy…”, bo też najpowszechniej rozwiązanie to stosowane było dotychczas właśnie w stomatologii. Tu przypomnijmy tylko, że dzięki użyciu wiązki promieniowania o kształcie stożka – a nie wiązki szczelinowej, jak to ma miejsce w klasycznej tomografii – dawka tego promieniowania może być znacznie niższa, bez strat w jakości uzyskanego obrazu. Skróceniu ulega też czas całego badania.

Niemniej, nawet w takiej formie nie należy go zbyt często powtarzać, szczególnie u osób starszych i małych dzieci, które w szczególny sposób narażone są na szkodliwy wpływ promieni jonizujących. Kobiety w ciąży natomiast w ogóle nie powinny poddawać się tomografii, jako że mogłoby to doprowadzić do poważnych zaburzeń w rozwoju płodu. Co więcej, zaleca się, by panie w wieku rozrodczym zgłaszały się na TK kostki w pierwszej połowie cyklu (nawet podczas menstruacji, która nie jest tu przeciwwskazaniem), tak by wykluczyć możliwość zajścia w ewentualną, niepotwierdzoną jeszcze ciążę.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Tomografia stawu skokowego
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Tomografia komputerowa stawu skokowego z kontrastem

Osobne ograniczenia dotyczą sytuacji, w której tomografia komputerowa stawu skokowego wymaga podania kontrastu, czyli specjalnej substancji dodatkowo poprawiającej widoczność badanych struktur. Substancja ta – zwana też środkiem kontrastowym lub środkiem cieniującym – aplikowana jest dożylnie, przez założony pacjentowi na wstępie wenflon, a usuwana z organizmu wraz z moczem, przez nerki. Ów ostatni organ musi więc działać prawidłowo, toteż osobom z ciężką niewydolnością nerek kontrastu podać nie można. Do innych przeciwwskazań należą problemy z tarczycą, układem oddechowym i układem krążenia, a także stwierdzona alergia na jodowe środki kontrastowe (więcej informacji na ten temat znajdziesz w naszym tekście „Tomografia komputerowa z kontrastem – na czym polega, jak się przygotować”).

Przygotowanie do TK stawu skokowego

Kwalifikacja pacjenta do badania z użyciem substancji cieniującej odbywa się na podstawie aktualnych – najlepiej nie starszych niż tydzień – wyników pomiaru stężenia kreatyniny we krwi, który to wskaźnik pozwala ocenić funkcjonowanie nerek. Osoby cierpiące na schorzenia tarczycy powinny ponadto dostarczyć wyniki badań hormonów tego gruczołu (TSH, fT3, fT4).

Na TK kostki z kontrastem należy stawić się na czczo, tj. minimum 6 godzin po spożyciu ostatniego posiłku, za to zwiększając przyjęcie płynów zarówno dzień przed badaniem, jak i po nim, co pozwoli przyspieszyć wypłukiwanie substancji cieniującej. Konieczne może okazać się też odstawienie niektórych leków (np. stosowanej przez cukrzyków metforminy) i przyjęcie innych, zmniejszających ryzyko wystąpienia silnej reakcji alergicznej.

Uwaga: w związku z występowaniem tego ryzyka bezpośrednio po zakończeniu badania z użyciem kontrastu pacjent powinien pozostać przez kilkadziesiąt minut na obserwacji na terenie danej placówki medycznej. Dzięki temu jej personel będzie mógł podjąć skuteczną interwencję, gdyby zaszła taka potrzeba.

Niezależnie zaś od tego, czy środek cieniujący ma zostać podany, czy nie, warto włożyć strój pozwalający sprawnie odsłonić do badania poddawany mu obszar. Wskazane będzie zdjęcie obuwia, zwykle można natomiast pozostać w skarpetkach. Ważne, by w skanowanej okolicy nie znalazły się wykonane z metalu elementy, które – doskonale widoczne na uzyskiwanych obrazach – mogłyby przysłonić struktury interesujące specjalistę. Będzie mu też łatwiej zinterpretować wyniki tomografii, jeśli porówna je z wynikami poprzednich badań obrazowych stawu skokowego danego pacjenta. Koniecznie zatem weź je ze sobą, o ile nimi dysponujesz.

Potrzebne będzie ponadto skierowanie od lekarza, a także dokument tożsamości potwierdzający, że badaniu poddana zostanie osoba wskazana w tymże skierowaniu. Wynika to z faktu użycia szkodliwego promieniowania jonizującego – zgodnie z prawem badania z jego wykorzystaniem wykonuje się wyłącznie na podstawie skierowań; muszą one być też każdorazowo odnotowywane w książeczce zdrowia dziecka, o której zabraniu nie wolno więc zapomnieć, jeśli badany jest niepełnoletni (niezbędna jest wówczas także pisemna zgoda rodziców lub opiekunów prawnych).

Gdzie zrobić TK stawu skokowego i ile to kosztuje
Wymogi te obowiązują również wtedy, gdy koszt procedury ma zostać pokryty przez pacjenta, a nie np. ze środków NFZ. Za tomografię komputerową stawu skokowego w poszczególnych ośrodkach diagnostycznych zapłacić trzeba od ok. 150 zł do nawet 600 zł, przy czym podanie kontrastu to dodatkowe 100-200 zł. Dokładne ceny sprawdzisz i porównasz na stronie: Tomografia stawu skokowego. Za jej pośrednictwem można też od razu umówić się na badanie w wybranej miejscowości.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Tomografia stawu skokowego
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Przebieg tomografii stawu skokowego

Na TK stawu skokowego najlepiej przyjść z wyprzedzeniem wynoszącym 15-20 minut, tak aby na spokojnie wypełnić ankietę dotyczącą stanu zdrowia, przyjmowanych leków, przebytych zabiegów itp. – oraz podpisać zgodę na użycie promieniowania jonizującego. Następnie pacjent zostanie poproszony o przejście do pracowni tomograficznej i odsłonięcie chorej kostki. W tym momencie ewentualnie zakłada się też wenflon, przez który ma zostać podany kontrast. Towarzyszące temu lekkie wkłucie to bodaj największy dyskomfort, jakiego należy się spodziewać – tomografia przebiega zupełnie bezboleśnie.

Badanie CBCT przeprowadzić można w pozycji stojącej, obecnie jednak stawy skokowe skanuje się przede wszystkim przy zastosowaniu tradycyjnego tomografu. To sporych rozmiarów maszyna o kolistym kształcie, do której automatycznie wsuwa się specjalny stół z leżącym na nim na wznak pacjentem. Jego stopa może dodatkowo zostać unieruchomiona na specjalnej podpórce.

Wewnątrz obudowy aparatu krążą lampy rentgenowskie emitujące promieniowanie. Przechodzi ono przez tkanki i dociera do obecnych naprzeciw detektorów, które zamieniają informacje o tym na obraz. Seria powstałych tak cyfrowych zdjęć rentgenowskich – wykonanych z różnych stron i pod różnymi kątami – wędruje do komputera, gdzie zaawansowane oprogramowanie nakłada je na siebie, tworząc trójwymiarowe, bogate w szczegół modele badanych struktur. Modele te są gotowe praktycznie od ręki, wymagają jednak jeszcze sporządzenia fachowego opisu, dlatego po wyniki tomografii kostki (wydawane najczęściej na płycie DVD lub innym nośniku pamięci) można się zgłosić zwykle dopiero po kilku dniach. Dowiedz się więcej z naszego artykułu „Tomografia komputerowa – na czym polega badanie”.

Po co robi się TK stawu skokowego

Tomogramy – bo tak nazywają się obrazy powstałe w wyniku tomografii komputerowej – pozwalają z dużą precyzją stwierdzić występowanie i ocenić stopień nasilenia takich nieprawidłowości w obrębie stawu skokowego jak:

• zmiany zapalne, reumatoidalne, zwyrodnieniowe czy nowotworowe;
• wady wrodzone i rozwojowe – np. szpotawość pięt powodująca „rozchodzenie się” kostek na zewnątrz, a tym samym niewłaściwe obciążanie powierzchni stawowych;
• zwichnięcie kostki – czyli przemieszczenie kości wymagające nastawienia (nie należy go mylić ze skręceniem, które polega przede wszystkim na uszkodzeniu więzadeł);
• jałowa martwica kości – w przypadku kości pięty określana mianem choroby Haglunda, polegająca zaś na obumieraniu tkanki kostnej, do której wskutek zaburzeń przepływu krwi nie docierają niezbędne składniki odżywcze;
• złamania kości – zarówno przeciążeniowe, jak i wskutek urazów mechanicznych.

Urazy, szczególnie te rozległe i skomplikowane, do analizy których nie wystarczy klasyczne RTG, to zresztą główna przesłanka do wykonania TK stawu skokowego. Badanie to często pozwala też rozstrzygnąć wątpliwości istniejące pomimo zastosowania wcześniej innych narzędzi diagnostycznych. Dzięki tomografii chirurg ortopeda jest w stanie ponadto lepiej przygotować się do zabiegu, jak również skontrolować później jego skuteczność.

Warto jednak wiedzieć, że leczenie operacyjne stawów skokowych wdraża się raczej w skrajnych przypadkach. Znacznie częściej zalecane jest połączenie kilku mniej inwazyjnych rozwiązań, do których należą:

• rehabilitacja,
• unieruchomienie kostki – w ortezie stabilizacyjnej lub gipsie,
• jej odciążenie,
• farmakoterapia – leki przeciwzapalne i uśmierzające ból,
• fizykoterapia – przyspieszające regenerację i redukujące ból zabiegi z wykorzystaniem m. in. lasera, zmiennego pola magnetycznego czy bardzo niskiej temperatury (tzw. krioterapia),
• fizjoterapia – np. masaże, terapia manualna,
• zmiana obuwia.

Dobór odpowiednich form leczenia zależy przede wszystkim od postawienia właściwej diagnozy i ustalenia rokowań, w czym tomografia komputerowa stawu skokowego także doskonale się sprawdza. Gdyby natomiast i jej nie udało się odpowiedzieć na wszystkie pytania, pozostaje jeszcze rezonans magnetyczny, który w przeciwieństwie do TK, jak już wspomniano wcześniej, ukazuje nie tylko struktury kostne, lecz również tkanki miękkie.