Zaburzenia koncentracji u dzieci

Kłopoty z koncentracją uwagi u dzieci są w dzisiejszych czasach coraz bardziej powszechne. Wiele dzieci ma trudności z usiedzeniem w jednym miejscu i zajęciu się jednym tylko zadaniem. Zwykle ich reakcje są impulsywne i trudne do skontrolowania. W wyniku tego często nie osiągają oczekiwanych i leżących w zakresie ich możliwości wyników w szkole. Wiele badań wskazuje na to, że zaburzenia koncentracji określane są, jako najczęstsza trudność w procesie nauczania.
Zdolność koncentracji jest to umiejętność skupiania uwagi na jednej konkretnej dziedzinie i intensywne zajmowanie się nią. W tym miejscu warto zauważyć, że istnieją dwa rodzaje uwagi – mimowolna i dowolna. Uwaga mimowolna działa bez zaangażowania woli, czyli nie wymaga włożenia wysiłku w jej utrzymanie. Natomiast uwaga dowolna używana jest wtedy, kiedy dziecko ma postawiony jakiś cel i musi skupić się na jakimś konkretnym, wyznaczonym mu zadaniu. Obecnie dzieci mają bardzo dobrze rozwiniętą uwagę mimowolną, natomiast większym problemem jest uwaga dowolna. W związku z tym może być tak, że dziecko nie ma problemu, aby przez dłuższy czas zajmować się czynnością, która sprawia mu przyjemność lub taką, która sama przyciąga jego uwagę (np. oglądanie telewizji czy granie na komputerze). Kłopoty pojawiają się, kiedy musi skupić się nad monotonnym i niezbyt lubianym przez siebie zadaniem (np. na lekcjach w szkole).

Roztargnione dzieci szybko zwracają uwagę dorosłych. Niestety w tym negatywnym sensie. Są to dzieci, które ciągle o czymś zapominają, zaczynają po kilka spraw na raz, ale żadnej nie kontynuują, nie kończą poleconych im zadań, bo tak naprawdę nie pamiętają, co miały zrobić. Charakteryzuje je tzw. „słomiany zapał” czy „bujanie w obłokach”. Chociaż problemy w koncentracji uwagi stają się znaczącym problemem dopiero w szkole, to jednak już w wieku przedszkolnym można zauważyć pierwsze objawy. Takie maluchy nie umieją zająć się same sobą przez dłuższą chwilę, co chwila biorą do ręki inną zabawkę, nie umieją utrzymać kolejności wykonywanych czynności.

Rodzaje zaburzeń koncentracji u dzieci

Zasadniczo można rozróżnić dwa typy dzieci z zaburzoną koncentracją. Pierwszy z nich to typ dzieci aktywno – impulsywnych, które wykazują tendencję do nadmiernej ruchliwości, braku wytrwałości i ciągłego pośpiechu. Takie dzieci mają kłopoty z zaplanowaniem swojej pracy, zadania wykonują pobieżnie i nie sprawdzają ich, przez co popełniają dużo błędów. Kiedy napotykają trudności często ze złością porzucają daną aktywność. Na lekcjach przeszkadzają, zajmując się wszystkim tylko nie tym, co potrzeba. Drugi typ problemów z koncentracją to pasywno – refleksyjne. Dzieci o takim typie zachowań są powolne i zamyślone, zaabsorbowane swoimi myślami. Zwykle potrzebują dużo czasu zarówno, żeby rozpocząć powierzone mu zadanie, jak i żeby się z nim uporać. Na lekcjach najchętniej oddają się marzeniom, przez co nie są w stanie poradzić sobie z wymaganiami.

Przyczyny powstawania zaburzeń koncentracji

Jedną z głównych przyczyn zwiększenia się skali zjawiska problemów w koncentracji są szybko zachodzące zmiany cywilizacyjne. Przede wszystkim dzieci dorastają otoczone ogromną ilością zabawek i elektronicznych gadżetów, które swoim wyglądem czy dźwiękami „same” zabiegają o uwagę. Media kreują przekonanie, że najważniejsza w życiu jest rozrywka, sukces można osiągnąć łatwo, szybko i bez wysiłku, a wartość człowieka zależy od wartości posiadanych przedmiotów. Rodzina, często zamiast dostarczyć dziecku wsparcia, poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji, powoduje u niego dodatkowy stres w postaci rozwodu rodziców i w jego konsekwencji zmienionych warunków życia. Lęk i troska o rodzinę w poważny sposób zaburza możliwości dzieci do skoncentrowanej i efektywnej pracy. A wszystko to odbywa się w zawrotnym dla dzieci tempie, w ciągłym pośpiechu i braku czasu. W takich okolicznościach dzieciom brakuje jasnego porządku świata, są zagubione w niezrozumiałej dla nich rzeczywistości. Z takim bagażem często trudno im odnaleźć się w szkole, gdzie stawia się im wymagania, których wcześniej nie doświadczyły. Może prowadzić to sytuacji, w której zamiast oczekiwanych sukcesów dziecko doświadczy porażek, na które nie było przygotowane. Wpłynie to z całą pewnością na obniżenie motywacji do nauki dziecka, która ma znaczny udział w możliwościach koncentracji uwagi.

Aby dziecko mogło się uczyć w skupieniu, niezbędne jest więc stworzenie mu odpowiednich warunków do pracy. I nie chodzi tu tylko o spokojny kącik do odrabiania lekcji. Dziecko powinno wyrobić sobie ogólną motywację do nauki, nauczyć się wkładania wysiłku w swoje działania i odkładania swoich zachcianek na później. W wykształceniu tych umiejętności niewątpliwie pomogą mu spokojna atmosfera życia domowego, jasne i spójne zasady wychowawcze oraz stały rytm dnia. Dzieci, które mają zapewnioną równowagę emocjonalną oraz poczucie bezpieczeństwa w rodzinie dużo łatwiej radzą sobie z wymaganiami stawianymi w szkole, gdyż nie muszą się martwić o podstawę swojej egzystencji.
Gdy pojawiają się u dziecka trudności w koncentracji uwagi czasami warto zwrócić się po wsparcie do terapeuty, który najpierw zajmie się emocjami dziecka i jego motywacją do pracy, a w dalszej kolejności wprowadzi programy poprawiające skupienie. Jednak w pracy nad zmianą zachowania dziecka niezastąpiona pozostaje rola rodzica.

Jak samodzielnie pomóc dziecku z zaburzeniami koncentracji?

• Postanów sobie, że co najmniej trzy razy w tygodniu będziesz się bawić ze swoim dzieckiem.
• Przy wyborze zabaw kieruj się przede wszystkim zainteresowaniami, możliwościami i wiekiem dziecka.
• Unikaj przeciążania dziecka. Poziom skomplikowania i czas trwania wybranych gier zwiększaj stopniowo.
• Wymagania wobec dziecka muszą rosnąć stopniowo, gdyż inaczej będzie ono sfrustrowane.
• W zabawach nie zapominaj o swoich zainteresowaniach – dziecko pozna twój świat, a tobie zabawa z dzieckiem sprawi przyjemność.
• Dziecko powinno nauczyć się:
  o czekać na swoją kolejkę,
  o obserwować przebieg gry,
  o radzić sobie z porażkami,
  o przestrzegać reguł.
• Dziecko powinno wytrzymać do końca gry, nawet jeśli wynik końcowy nie będzie dla niego niezadowalający