Zaburzenie osobowości borderline

Zaburzenie osobowości borderline (inaczej nazywane osobowością z pogranicza lub osobowością chwiejną emocjonalnie) jest zaburzeniem umieszczanym przez specjalistów pomiędzy nerwicami a psychozami – oznacza to, że dana osoba radzi sobie lepiej niż osoby cierpiące na psychozę, ale gorzej niż jednostki borykające się z nerwicą.

Cechą charakterystyczną tego zaburzenia jest bardzo duża impulsywność i niekontrolowana emocjonalność, co z kolei wywołuje bardzo gwałtowne, często nieprzemyślane zachowania, które pojawiają się w reakcji na trudne sytuacje życia codziennego, wyzwania i stres. Objawy zdecydowanie zaburzają utrzymanie satysfakcjonujących relacji z innymi oraz utrudniają codzienne funkcjonowanie, co staje się źródłem cierpienia dla osoby z tym typem osobowości.

Jak rozpoznać borderline?

Osobowość z pogranicza bardzo trudno jednoznacznie zdiagnozować. Często jest mylnie rozpoznawana na podstawie jednego z licznych objawów jako nerwica, depresja, zaburzenia lekowe itp. Pełna diagnoza wymaga kilku a nawet kilkunastu spotkań ze specjalistą (zalecana jest tutaj współpraca psychiatry z psychoterapeutą), podczas których widać reakcje osoby badanej oraz jej sposób postrzegania świata. Należy dodać w tym miejscu, iż poziom zaburzenia osobowości typu borderline może mieć różne nasilenie i powodować bardziej lub mniej widoczne objawy, co oczywiście wpływa na wyleczalność.

Główne cechy/objawy występujące w przypadku osobowości borderline to:

• nadmierna impulsywność, nagłe wybuchy złości
• częste i szybkie zmiany nastroju
• niejasność co do swojej tożsamości (trudno im określić co lubią, czym się interesują)
• silne doświadczanie emocji takich jak: złość, strach, ból, smutek, wściekłość, niepewność, frustracja, irytacja, czasem nieuzasadniona euforia
• częste poczucie wewnętrznej pustki,  znudzenia
• kłamanie, kradzieże, bójki
• palenie za sobą mostów, grożenie innym
• sex z nieznajomymi, rozwiązłość seksualna
• okaleczanie się, groźby i próby samobójcze pod wpływem emocji

Z psychologicznego punktu widzenia osoby cierpiące na „borderline” stosują prymitywne mechanizmy obronne oparte przede wszystkim na rozszczepieniu. Na przykład w jednej sekundzie osoba chora może być zachwycona swoim partnerem, widzieć tylko jego pozytywne strony, po czym nagle zmienia swoje postrzeganie o 180o, widzi partnera jako złego, nieczułego, odrzucającego i nie pamięta że jeszcze przed sekundą widziała w nim dobrego człowieka (rozszczepia obraz tej osoby i widzi ją w danym momencie albo jako całkowicie dobrą albo całkowicie złą – nie potrafi połączyć obrazu w sposób realistyczny – większość z nas ma przecież dobre i złe cechy).

W związkach często występuje więc płynna granica między całkowitą miłością a nienawiścią, nadmierna idealizacja partnera a następnie jego całkowita dewaluacja.

Przykładami osobowości chwiejnych emocjonalnie w filmie były: bohaterka grana przez Winonę Ryder w „Przerwanej lekcji muzyki”, postać grana przez Alison Lohman w filmie „Biały oleander” czy grana przez Magdalenę Popławską, Małgorzata z III sezonu serialu „Bez tajemnic”.

Sposoby leczenia zaburzeń osobowości

Podstawową metodą leczenia jest psychoterapia. Według wytycznych opublikowanych przez American Psychiatric Associaton dotyczących leczenia osobowości borderline zaleca się szczególnie dwa rodzaje terapii o empirycznie potwierdzonej skuteczności:  długoterminową terapię psychoanalityczną/psychodynamiczną oraz dialektyczną terapię behawioralną.  Z powodu możliwości wystąpienia bardzo gwałtownych i często niebezpiecznych objawów takich jak okaleczanie się czy podejmowanie prób samobójczych, na pewnych etapach leczenia stosuje się leki. W ten sposób można wytłumić objawy które najbardziej dokuczają na co dzień. Jednak najważniejsze jest aby zachęcić osobę z tym zaburzeniem do podjęcia psychoterapii i długoterminowej pracy nad sobą. Dzięki długotrwałej pracy z terapeutą budowana jest bardziej stabilna struktura osobowości.

Terapia indywidualna może być przerywana czasowymi pobytami w szpitalu ( np. w wyniku samookaleczeń, gróźb czy prób samobójczych). Warto ją wspierać o terapię całej rodziny.

Należy jednak pamiętać o licznych trudnościach w leczeniu. Nierzadko dochodzi do porzuceń terapii przez pacjenta z powodu jego nadmiernej wrażliwości na odrzucenie oraz nadmierne wymagania wobec terapeuty (pacjenci oczekują czasem dostępu do terapeuty 24 godz. na dobę). Terapia indywidualna pacjentów z rozpoznaniem osobowości z pogranicza jest często niezwykle wyczerpująca dla terapeuty, który powinien być pod stałą opieką superwizora z powodu często chaotycznego i burzliwego przebiegu sesji terapeutycznych.

Pomimo długiego czasu trwania (3-5 lat) oraz licznych trudności, w wyniku psychoterapii oraz innych form wsparcia można liczyć na znaczną poprawę funkcjonowania pacjenta na takim poziomie, że może on prowadzić samodzielne, satysfakcjonujące życie. Dobrym przykładem udanej terapii osobowości z pogranicza jest autobiograficzna historia pacjentki opisana w książce „Uratuj mnie. Opowieść o złym życiu i dobrym psychoterapeucie” Reiland Rachel.