Ból nadgarstka - przyczyny, objawy, badania obrazowe

Aby skutecznie pozbyć się bólu nadgarstka lub choćby go złagodzić, trzeba najpierw ustalić, co właściwie go wywołało. Możliwych przyczyn jest zaś bardzo wiele.

Nadgarstek to struktura anatomiczna tworzona przez liczne drobne kości, obecne pomiędzy nimi chrząstki, więzadła, których zadaniem jest podtrzymywanie stawów, mięśnie i łączące je z kośćmi ścięgna, a także nerwy oraz naczynia krwionośne. Ta złożona budowa pozwala nam poruszać dłonią w różnych kierunkach, wykonywać nią precyzyjne działania, chwytać czy dźwigać przedmioty. Ale jeśli chociaż jeden z tych elementów zacznie szwankować, w obrębie nadgarstka pojawić się może ból. Wskazanie owego elementu w tak skomplikowanym układzie nie zawsze jest proste, bez tego zaś wszak trudno podjąć odpowiednie leczenie. Przeczytaj, dlaczego nadgarstek boli i jak stwierdzić, co za to odpowiada.

Z poniższego artykułu dowiesz się ponadto m. in.:

• co sprzyja występowaniu bólu w obrębie nadgarstka,
• jak mogą się objawiać bóle nadgarstka,
• jakie są najczęstsze przyczyny bólu nadgarstka,
• na czym polega zespół cieśni nadgarstka – oraz inne schorzenia tej części ciała;
• kiedy z bólem nadgarstka trzeba zgłosić się do lekarza,
• jak diagnozuje się przyczyny bólu nadgarstka,
• które badania obrazowe warto wykonać, gdy boli nadgarstek,
• jak się leczy ból nadgarstka,
• na czym polega profilaktyka bólu nadgarstka.

Ból nadgarstka – czynniki ryzyka

Do bardziej oczywistych powodów, dla których nadgarstek potrafi boleć, należą oczywiście różnego rodzaju przeciążenia i urazy mechaniczne. Ich wystąpieniu sprzyja uprawianie sportów, szczególnie angażujących ręce oraz tych ekstremalnych, gdzie łatwo o upadek, często odruchowo amortyzowany podparciem na ręce. Na kontuzje narażone są także osoby starsze, o kościach osłabionych wskutek osteoporozy.

Może się również zdarzyć, że nadgarstek boli wskutek relatywnie niegroźnych, ale regularnie się powtarzających tzw. mikrourazów. Wywołuje je wielokrotne powtarzanie tych samych ruchów ręką tudzież długotrwałe utrzymywanie jej w nieprawidłowej pozycji, np. w związku z wykonywanym zawodem, uprawianym hobby czy realizacją obowiązków domowych. Jeżeli w porę nie zostaną podjęte odpowiednie środki zaradcze, a problem będzie narastał całymi latami, doprowadzi to najpewniej do powstania nieodwracalnych zwyrodnień, też przyczyniających się do bólu w obrębie nadgarstka.

Ból ten może wreszcie być wywołany chorobą zapalną o podłożu autoimmunologicznym (sporą rolę w jej rozwoju przypisuje się wówczas utrzymującej się ekspozycji na silny stres), genetycznym lub poinfekcyjnym, jako powikłanie po zakażeniu bakteriami, wirusami bądź innymi patogenami – do czynienia mamy wtedy z tzw. odczynowym zapaleniem stawów.

Rodzaje bólu nadgarstka i objawy towarzyszące

Bywa, że nadgarstek boli tylko podczas wykonywania niektórych czynności, ale dolegliwości mogą też mieć charakter ciągły, a jedynie nasilać się podczas ruchu. Ból niekiedy pojawia się tylko w konkretnej części nadgarstka – czasem zaś promieniuje do dłoni lub przedramienia czy nawet łokcia. Towarzyszyć mu potrafią przykurcze, zaburzenia czucia (np. mrowienie, pieczenie albo cierpnięcie palców), obniżenie sprawności ręki, niestabilność, obrzęk, zaczerwienienie czy ograniczenie ruchomości przegubu (w tym charakterystyczna poranna sztywność stawu), jak również objawy obejmujące cały organizm, czyli chociażby gorączka, osłabienie lub wrażenie rozbicia.

Dlaczego nadgarstek boli – najczęstsze schorzenia

To, w jaki sposób pacjent opisuje doświadczany przez siebie ból nadgarstka, a także okoliczności i dokładne miejsce jego występowania, często jest w stanie podpowiedzieć lekarzowi, o jakie schorzenie może chodzić w danej sytuacji. Poniżej prezentujemy najczęstsze nieprawidłowości odpowiedzialne za pojawienie się bólu w nadgarstku.

Urazy mechaniczne – stłuczenie, skręcenie, zwichnięcie, złamanie nadgarstka

Upadek na dłoń, wypadek komunikacyjny, przekroczenie zakresu ruchomości stawu czy nawet tylko podparcie się na ręce w nieodpowiedni sposób – wszystko to prowadzić może do mniej lub bardziej poważnych urazów nadgarstka. Do tych pierwszych zalicza się stłuczenie. Ból w jego kontekście jest wynikiem przede wszystkim obrzęku uciskającego na okoliczne tkanki i nerwy, jak również uszkodzenia ich samych. Skręcenie nadgarstka polega z kolei na częściowym bądź całkowitym zerwaniu podtrzymujących staw więzadeł (zwłaszcza łódeczkowato-księżycowatego i księżycowato-trójgraniastego), a zwykle też otaczającej go torebki stawowej. Powierzchnie stawowe nie tracą jednak ze sobą kontaktu, jak to ma miejsce przy zwichnięciu – o tyle groźniejszym, że jeśli zwichnięty nadgarstek nie zostanie szybko i umiejętnie nastawiony, to równowaga pomiędzy długością poszczególnych więzadeł może ulec trwałemu zaburzeniu.

Poprzez złamanie nadgarstka rozumieć należy natomiast złamanie którejś z ośmiu tworzących go kości. W 80 proc. przypadków chodzi tu o tzw. kość łódeczkowatą. Co ciekawe, pacjenci doznający tego właśnie urazu zgłaszają się do lekarza często dopiero po kilku dniach, jako że początkowo ruchomość stawu wcale nie musi być ograniczona, nie obserwuje się też deformacji, a ból i tkliwość (zwłaszcza po stronie grzbietowej nadgarstka) narastają stopniowo.

Zmiany zwyrodnieniowe w obrębie nadgarstka

Zwyrodnienia stawów to problem dotykający z reguły osoby po czterdziestce. Wiąże się bowiem z wieloletnim zużyciem chrząstki stawowej, któremu sprzyja gromadzenie się mikrourazów podczas uprawiania konkretnego zawodu czy sportu. Ból w chorobie zwyrodnieniowej zwykle nasila się przy ruchu i łagodnieje w spoczynku, aczkolwiek w zaawansowanym stadium może pojawiać się też w nocy.

Zespół cieśni nadgarstka

Wielokrotne powtarzanie tych samych ruchów – zwłaszcza takich, do których ludzka dłoń nie jest „zaprojektowana” – potrafi sprawić, że przeciążone tkanki zaczynają uciskać na biegnący wewnątrz nadgarstka tzw. nerw pośrodkowy. Skutkiem tego, oprócz bólu (promieniującego nieraz do palców lub przedramienia), jest niemożność zaciśnięcia pięści czy osłabienie chwytu oraz drętwienie bądź mrowienie kciuka, palca środkowego i części palca serdecznego. Dolegliwości wzmagają się nocą, przy zginaniu nadgarstka oraz gdy się go naciska. Nieleczone, schorzenie to może prowadzić do zaniku mięśni. Szczególnie narażone na jego rozwój są:

• osoby, które przez wiele godzin dziennie pracują przy komputerze, korzystając z klawiatury i myszki, rysują, grają na fortepianie i innych instrumentach muzycznych lub szyją;
• kobiety w ciąży i kobiety po pięćdziesiątce – co ma związek z przemianami hormonalnymi;
• osoby cierpiące na chorobę zwyrodnieniową, cukrzycę lub reumatoidalne zapalenie stawów (p. niżej).

Zespół de Quervaina/Choroba de Quervaina

Innym następstwem częstego powtarzania tych samych ruchów może być zespół de Quervaina, nazywany także chorobą de Quervaina albo potocznie: kciukiem matki, jako że stosunkowo często wynika z nadwyrężeń wskutek podejmowania czynności pielęgnacyjnych przy małym dziecku. W chorobie de Quervaina zapaleniu ulegają tzw. pochewki ścięgniste, czyli struktury otaczające ścięgna mięśni kciuka. Ból wówczas pojawia się bądź nasila przy chwytaniu przedmiotów – co obniża sprawność ręki – i może promieniować do przedramienia. W grupie ryzyka, jeśli chodzi o zespół de Quervaina, znajdują się sportowcy, muzycy, malarze, murarze, fryzjerzy, rzeźnicy, mechanicy samochodowi i gospodynie domowe oraz pozostałe osoby, które podejmują zajęcia wymagające ruchów dłonią podczas trzymania przedmiotów lub prostowania kciuka.

Warto wiedzieć
Ponieważ objawiające się bólem problemy z nadgarstkiem często związane są z wynalezionymi przez człowieka technologiami i narzędziami, wielu ekspertów zalicza je do grona chorób cywilizacyjnych.

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)

Jeśli ból pojawia się symetrycznie, tj. w nadgarstkach obu rąk, oraz nasila nocą, a w dodatku towarzyszą mu obrzęk i sztywność stawów (zwłaszcza przez godzinę po przebudzeniu), bardzo możliwe, że przyczyną takiego stanu rzeczy jest reumatoidalne zapalenie stawów. To autoimmunologiczna choroba zapalna pojawiająca się najczęściej między 30. a 50. rokiem życia. W jej przebiegu zwykle pojawiają się też stany podgorączkowe, osłabienie i uczucie ogólnego rozbicia.

Warto wiedzieć
Za przewlekły stan zapalny struktur stawowych i ból w obrębie nadgarstka odpowiedzialne może być też łuszczycowe zapalenie stawów, które występuje u części pacjentów cierpiących na łuszczycę (choroba skóry).

Inne przyczyny bólu nadgarstka

Do schorzeń wywołujących ból nadgarstka, oprócz wymienionych, należą również chociażby:

• gangliony – galaretowate torbiele wyczuwalne pod palcami, a nieraz także widoczne pod skórą, zwykle po grzbietowej stronie nadgarstka. Co charakterystyczne, dają się przesuwać. Są efektem nadprodukcji płynu stawowego wskutek długotrwałych przeciążeń. Nie zagrażają zdrowiu i często stanowią defekt natury jedynie estetycznej, ale potrafią też powodować dyskomfort czy nawet ból, szczególnie po nadwyrężeniu stawu;
• przykurcz Dupuytrena – polega na pogrubieniu tzw. rozcięgna dłoniowego, a objawia się przede wszystkim przykurczem palców, ale nadgarstek też może boleć w przebiegu tej choroby;
• zespół kanału Guyona – ma miejsce, gdy nerw łokciowy w kanale nadgarstka jest uciskany, np. po urazie, w związku z wadą anatomiczną lub innymi nieprawidłowościami. Ból w tym przypadku jest duży, towarzyszą mu też zaburzenia czucia;
• choroba Kienbocka – wywołana niedokrwieniem martwica współtworzącej nadgarstek kości księżycowatej, która zapada się, powodując problemy ze stawem;
• dna moczanowa – choroba metaboliczna, w której na skutek zwiększonego stężenia kwasu moczowego w tkankach odkładają się kryształy moczanu sodu. Objawia się to bólem, obrzękiem i ograniczeniem ruchomości stawów, w tym również nadgarstków;
• zespół Sudecka – rozwija się zwykle po urazie, dając niewspółmierne do jego natężenia dolegliwości, polega zaś na zaburzeniu funkcji współczulnego układu nerwowego kontrolującego m. in. otwieranie i zwężanie naczyń krwionośnych w skórze, co może prowadzić do atrofii (zaniku) mięśni i ubytku kości.

Ból nadgarstka – kiedy wybrać się do lekarza

Jeśli nadgarstek boli wskutek przeciążenia, drobnego urazu, po długotrwałej pracy, dźwiganiu ciężkich przedmiotów czy utrzymywaniu tej samej, niewygodnej pozycji, często wystarczy przez kilka dni oszczędzać tę właśnie część ciała, stosować chłodne okłady, dostępne bez recepty doustne środki przeciwbólowe i przeciwzapalne lub działające miejscowo maści bądź żele. Można też tymczasowo usztywnić rękę, zakładając specjalną opaskę dostępną w aptece albo sklepie ze sprzętem medyczno-rehabilitacyjnym.

Jeżeli jednak:

• ból mimo wszystko po kilku dniach nie ustępuje, a wręcz się nasila, utrudniając albo nawet uniemożliwiając normalne funkcjonowanie;
• pojawiają się zaburzenia czucia lub osłabienie mięśni dłoni;
• występują stany podgorączkowe, ogólne uczucie rozbicia albo poranna sztywność stawów,

wówczas jak najszybciej należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu, fizjoterapeutą lub ortopedą. Do tego ostatniego zaś trzeba niezwłocznie się wybrać po poważnych urazach, a także wtedy, gdy ból po prostu jest bardzo silny i można go opisać jako przeszywający.

Diagnostyka bólu nadgarstka

Aby stwierdzić, co dokładnie wywołało bolesność w nadgarstku, specjalista przeprowadzi przede wszystkim szczegółowy wywiad z pacjentem. Zapyta o ogólny stan zdrowia i przyjmowane na stałe leki, uprawiane sporty i zawód, choroby występujące w rodzinie, okoliczności pojawienia się bólu, jego lokalizację i charakter. Kolejny ważny element wizyty to badanie fizykalne, podczas którego boląca okolica oglądana jest w poszukiwaniu m. in. ewentualnej deformacji, obrzęku czy zaczerwienienia. Badający umiejętnie uciska też nadgarstek, dłoń i przedramię, porusza nimi oraz prosi o badanego o samodzielne wykonanie pewnych czynności (takich jak zaciśnięcie pięści czy utrzymanie ręki w wybranej pozycji).

Warto wiedzieć
Niektóre schorzenia odpowiedzialne za ból nadgarstka od niedawna diagnozować można także przy użyciu dedykowanych aplikacji na smartfony. Opukiwanie ekranu kciukiem ręki trzymającej telefon przez kilkadziesiąt sekund potrafi choćby z 86-procentową skutecznością wskazać zespół cieśni nadgarstka.

Tyle czasem w zupełności wystarczy do rozpoznania przyczyny bólu i podjęcia właściwego leczenia, ale często wskazane jest przeprowadzenie dodatkowych badań. W przypadku chorób zapalnych, jak RZS, są to badania laboratoryjne (m. in. morfologia, OB, CRP, czynnik reumatoidalny RF, przeciwciała), a przy zaburzeniach czucia – badanie przewodnictwa nerwowego (elektromiografia, EMG) potwierdzające np. zespół cieśni. Bodaj najbardziej przydatne w diagnostyce bólu nadgarstka są jednak badania obrazowe.

Ból nadgarstka – badania obrazowe

Jeżeli lekarz na podstawie wywiadu i badania fizykalnego przypuszcza, że problem leży po stronie tkanek miękkich, w pierwszej kolejności zleci zapewne ultrasonografię, czyli skrótowo: USG. Znajduje ona zastosowanie chociażby przy podejrzeniu choroby de Quervaina czy wspomnianego zespołu cieśni, a także w kontekście ganglionów (by przyjrzeć się ich treści i wykluczyć guzy nowotworowe) oraz skręceń nadgarstka z uszkodzeniami więzadeł.

Gdy źródła dolegliwości specjalista upatruje natomiast w zaburzeniach struktury tkanki kostnej, tanim i szybkim odpowiednikiem USG będzie prześwietlenie rentgenowskie (RTG). Uwidacznia ono złamania i inne zmiany pourazowe oraz te powstałe na skutek postępującej choroby zwyrodnieniowej czy reumatoidalnego zapalenia stawów. Czasami wykorzystuje się je ponadto w zespole de Quervaina i do obrazowania ganglionów (p. wyżej). RTG służy ponadto do obserwacji zrastania się kości w toku podjętego leczenia.

Również polegającym na użyciu promieniowania, ale znacznie bardziej dokładnym badaniem jest tomografia komputerowa nadgarstka. Uzyskane w tej technologii obrazy nie tylko zawierają więcej szczegółów, lecz da się je też na siebie nakładać, tworząc trójwymiarowe modele wewnętrznych struktur anatomicznych. Pozwala to dostrzec więcej nieprawidłowości, a tym samym np. lepiej przyjrzeć się skutkom rozległego urazu. Tomografię zleca się więc m. in. wtedy, gdy wynik RTG jest niejasny, aczkolwiek coraz częściej traktowana jest też ona jako badanie pierwszego wyboru, zwłaszcza w podejrzeniu skomplikowanych złamań z przemieszczeniami.

Kiedy rozwiać zaś trzeba wątpliwości pozostające po badaniu USG, pacjenta kieruje się na rezonans magnetyczny nadgarstka. Ponieważ ukazuje on oprócz tkanek miękkich także kości i tkankę nerwową, potrafi znaleźć zastosowanie w diagnostyce zarówno skręceń, jak i złamań oraz innych problemów. Procedura ta zabiera więcej czasu niż tomografia komputerowa, nie angażuje jednak szkodliwego promieniowania, można jej zatem poddawać kobiety w ciąży i małe dzieci.

Warto wiedzieć
Objawy występujące w zespole cieśni nadgarstka mogą być skutkiem ucisku nerwu na innej niż nadgarstek wysokości. Pacjent kierowany jest więc często nie tylko na badania przegubu ręki, ale też na tomografię kręgosłupa w odcinku szyjnym czy rezonans magnetyczny kręgosłupa szyjnego. W skrajnych przypadkach nerw uszkodzony lub uciskany jest jednocześnie na dwóch poziomach (tzw. double crash syndrome), co da się zdiagnozować, tylko wykonując taki właśnie komplet badań obrazowych.

Leczenie bólu nadgarstka

Po ustaleniu przyczyny bólu nadgarstka opracowuje się plan leczenia. Może on obejmować jedną lub kilka z poniższych strategii, jakimi są:

• nastawienie nadgarstka;
• stosowanie doustnych lub działających miejscowo (maści, kremy) preparatów przeciwbólowych i przeciwzapalnych;
• odciążanie chorej ręki, usztywnienie jej niektórych fragmentów – przy użyciu szyny, stabilizatora, ściągacza na nadgarstek czy gipsu;
• fizykoterapia – a więc np. zabiegi krioterapeutyczne (leczenie zimnem), ultradźwiękowe, laserowe czy z wykorzystaniem pola magnetycznego, kąpiele lecznicze;
• rehabilitacja – czyli odpowiednio dobrane ćwiczenia wykonywane w asyście fizjoterapeuty lub samodzielnie, a także masaże, terapia powięziowa, taśmy kinezyterapeutyczne, pinopresura i inne metody usprawniania manualnego;
• rozmasowywanie ganglionu, jego punkcja – czyli nakłucie i odessanie treści;
• dostawowe iniekcje – z osocza bogatopłytkowego, sterydów lub innych środków farmakologicznych;
• zabiegi chirurgiczne – jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi pożądanych efektów lub jeśli doszło np. do złamania z przemieszczeniem.

Wskazane jest ponadto wdrożenie w codziennym życiu zmian mających na celu zapobieżenie dalszym problemom. Chodzi tu m. in. o poprawę ergonomii stanowiska pracy, zakup specjalnej, pionowej myszki komputerowej albo podkładki z podparciem na nadgarstek, robienie przerw w wykonywaniu czynności angażujących ręce czy stosowanie ćwiczeń rozluźniających mięśnie dłoni i przedramienia. Na tym zresztą właśnie w dużej mierze polega również profilaktyka bólu nadgarstka oraz łagodzenie dolegliwości związanych ze zwyrodnieniami, które same w sobie niestety są nieodwracalne.