Czym różni się rezonans magnetyczny od tomografii komputerowej

Mimo pewnych podobieństw rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa są dwoma różnymi badaniami. Każde z nich przeprowadza się w nieco innych okolicznościach.

Rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa to nowoczesne badania obrazowe pozwalające z bardzo dużą dokładnością odwzorować struktury znajdujące się wewnątrz ludzkiego ciała. Każde z badań przebiega w dość podobny sposób, podobnie wyglądają też używane wówczas urządzenia. Wiele osób często więc nie wie, dlaczego czasem wykonuje się rezonans, a kiedy indziej tomografię. Niekiedy zaś obie procedury są wręcz mylone. W poniższym artykule tłumaczymy zatem, na czym polegają różnice pomiędzy nimi.

Z tekstu dowiesz się m. in.:

• które badanie jest bardziej szkodliwe,
• na czym polegają różnice w obrazowaniu metodami rezonansu i tomografii,
• kiedy robi się tomografię komputerową, a kiedy rezonans magnetyczny,
• czym się różni przebieg obu badań - a w czym są podobne,
• co jest droższe: rezonans czy tomografia,
• które badanie jest bardziej nowoczesne.

Tomografia czy rezonans

Niektórzy pacjenci zastanawiają się, które badanie powinni wybrać: rezonans magnetyczny czy tomografię komputerową? Tak naprawdę jednak wybór należy zawsze do lekarza, choćby dlatego, że tomografii zgodnie z prawem nie wolno wykonywać bez skierowania. Wynika to stąd, iż wykorzystuje ona szkodliwe promieniowanie rentgenowskie, które w zbyt dużych dawkach może prowadzić do uszkodzeń DNA w komórkach, a w efekcie m.in. do rozwoju nowotworów czy deformacji płodu w łonie matki. Chodzi przy tym o dawki przyjęte łącznie za całego życia - tomografii nie należy więc wykonywać u jednej osoby zbyt często. Robi się to wyłącznie z uzasadnionych przyczyn medycznych, określonych właśnie na skierowaniu.

Rezonans z kolei wykorzystuje całkowicie niegroźne dla tkanek fale radiowe o odpowiedniej częstotliwości. Aby uzyskać dzięki nim obraz wnętrza ludzkiego ciała, muszą one działać w silnym polu magnetycznym, któremu badanie zawdzięcza swą pełną nazwę. Pole to, wytwarzane przez maszynę do rezonansu, również jest bezpieczne dla organizmu. Może jednak trwale zaburzać funkcjonowanie urządzeń takich jak rozrusznik serca czy pompa insulinowa. Osoby, którym wszczepiono tego typu „gadżety”, nie mogą się więc rezonansowi poddawać.

Co więcej, ryzyko istnieje także w przypadku innych metalowych obiektów umieszczonych wewnątrz ciała. Niektóre implanty, odłamki pocisków czy nawet metaliczne drobiny w barwniku tatuaży mogą podczas badania zacząć się przemieszczać, prowadząc do uszkodzenia okolicznych tkanek - aparat do rezonansu działa na nie bowiem jak wielki magnes. Tomografia komputerowa nie stwarza takich zagrożeń. Metal może tu co najwyżej zaburzać nieco uzyskany obraz struktur anatomicznych; co zresztą dzieje się także przy rezonansie. Na rezonans więc należy włożyć strój pozbawiony metalowych elementów - takich jak suwaki, guziki czy sprzączki - a bezpośrednio przed badaniem zdjąć okulary, zegarek, biżuterię itp. W przypadku tomografii konieczne jest usunięcie ich tylko z badanego obszaru.

Więcej szczegółowych informacji na temat obu technologii znajdziesz w naszych artykułach z serii „Na czym polega badanie”, poświęconych oddzielnie tomografii i rezonansowi.

Tomografia i rezonans - podobieństwa i różnice

Sama procedura każdego z badań przebiega bardzo podobnie. Pacjent kładzie się na specjalnym stole, który automatycznie wsuwa się w otwór masywnej maszyny o okrągłym kształcie*. Osoba nadzorująca badanie przebywa w oddzielnym pomieszczeniu, a z osobą badaną komunikuje się zazwyczaj przez interkom. Może wydawać jej polecenia dotyczące np. chwilowego wstrzymania oddechu. Zarówno bowiem podczas tomografii, jak i podczas rezonansu należy pozostawać całkowicie nieruchomo - w przeciwnym razie uzyskany obraz może być nieczytelny.

O ile jednak we wnętrzu tomografu znajdują się lampy rentgenowskie, które wykonują serię prześwietleń pod różnymi kątami, o tyle aparat do rezonansu wytwarza wspomniane pole magnetyczne i fale radiowe. Towarzyszą temu głośne i dość nieprzyjemne dźwięki. Podczas tomografii to zjawisko zaś nie występuje. Podobne zjawisko podczas tomografii nie występuje.

*Niektóre placówki dysponują tzw. otwartym systemem rezonansu magnetycznego. Aparatura wygląda wówczas nieco inaczej i zapewnia więcej przestrzeni, dzięki czemu zbadać można także osoby bardzo otyłe lub cierpiące na klaustrofobię, czyli lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami. Budowa tomografu ze względu na charakter zastosowanej technologii nie podlega niestety podobnym modyfikacjom.

Kolejną istotną różnicą jest czas badania. Rezonans potrafi trwać nawet ponad dwa razy dłużej od tomografii, dlatego też jeśli konieczna jest szybka ocena stanu pacjenta (np. po wypadku), to właśnie tomografia będzie badaniem pierwszego wyboru. Jest nim też często po prostu jako metoda znacznie tańsza i powszechniej dostępna. Listę placówek, które ją oferują, wraz z podziałem na poszczególne miejscowości, znajdziesz pod adresem https://www.znanylekarz.pl/uslugi-zabiegi/rezonans-magnetyczny. Lista placówek wykonujących tomografię jest z kolei dostępna na stronie https://www.znanylekarz.pl/uslugi-zabiegi/tomografia-komputerowa. Podano tam również ceny każdego z badań, dzięki czemu można je łatwo porównać.

Kontrast

Koszt zarówno tomografii, jak i rezonansu wzrasta, jeśli pacjentowi ma być podany tzw. kontrast, czyli specjalna substancja poprawiająca widoczność obrazowanych struktur. W przypadku tomografii jej kluczowym składnikiem jest jod, w przypadku rezonansu zaś - pierwiastek zwany gadolinem. Oba rodzaje środków kontrastowych mogą wywołać przykrą w skutkach reakcję alergiczną, przy czym ryzyko jej wystąpienia przy rezonansie jest znacznie niższe.

Zastosowanie kontrastu wymaga od pacjenta stawienia się na badanie na czczo. Czasem zaś okazuje się konieczne dopiero w trakcie procedury, dlatego ostatni posiłek warto zjeść nie później niż 6 godzin przed rezonansem lub tomografią. W przypadku tej ostatniej zalecenie takie obowiązuje nawet wówczas, gdy podanie środka kontrastowego nie jest planowane.

Zakres badania

Rezonans i tomografia same w sobie są całkowicie bezbolesne. Oba badania cechują się też bardzo podobnym stopniem dokładności, jeśli chodzi o odwzorowanie wnętrza ciała. Rezonans jednak pozwala zobaczyć wyraźnie również te rodzaje tkanek, z którymi tomografia radzi sobie istotnie gorzej - bywa więc jej uzupełnieniem, pozwalającym uzyskać dokładniejszą diagnozę w razie ewentualnych wątpliwości. Badaniem pierwszego wyboru jest natomiast chociażby wtedy, gdy:

• już na wstępie podejrzewa się nieprawidłowości trudne do wychwycenia przez tomograf (dotyczy to zwłaszcza struktur takich jak szpik kostny, mózgowie, układ nerwowy i krwionośny, mięśnie, stawy, więzadła i ścięgna);
• pacjentka jest w ciąży, nie może więc być eksponowana na promieniowanie RTG (rezonansu na wszelki wypadek nie wykonuje się tylko w pierwszym trymestrze),
• przebadane ma zostać dziecko poniżej 10. roku życia (im młodszy organizm, tym większe ryzyko związane z promieniowaniem).

Tomografię z kolei, w przeciwieństwie do rezonansu, wykonać można u osób ze wszczepionym rozrusznikiem, neurostymulatorem, pompą insulinową czy implantem ślimakowym.

Podsumowanie

Każde z badań ma więc swoje zalety i ograniczenia. Ujęliśmy je dodatkowo w formie poniższej tabeli, aby nieco uporządkować przedstawione do tej pory informacje na temat podobieństw i różnic między tomografią komputerową a rezonansem magnetycznym.

*zależy m. in. od tego, jaki obszar poddaje się badaniu

Trochę historii

Na koniec jeszcze kilka ciekawostek historycznych. Jako że tomografia komputerowa bazuje na technologii rentgenowskiej, wynalezionej pod koniec XIX wieku, uważa się ją za badanie znacznie starsze od rezonansu. Tak naprawdę jednak obydwa wynalazki dzieli zaledwie parę lat! Pierwszy tomograf uruchomiono bowiem w 1971 r., a pierwsze medyczne zastosowanie rezonansu datuje się na 1973 r.

Samo zjawisko rezonansu magnetycznego niezależnie od siebie odkryli w 1946 r. Felix Bloch i Edward Mills Purcell, za co każdy z nich dostał Nobla w dziedzinie fizyki. Tę samą nagrodę, tyle że z obszaru medycyny, przyznano później Paulowi Lauterburowi i Peterowi Mansfieldowi, którzy wprowadzili rezonans do praktyki klinicznej. Również w przypadku tomografii możemy mówić o „podwójnym Noblu”: jego laureatami w dziedzinie medycyny byli twórcy tomografu Godfrey N. Hounsfield i Allen McCormack, ale za odkrycie wykorzystywanego przezeń promieniowania pierwszym w historii Noblem z fizyki nagrodzony został wcześniej też Wilhelm Röntgen.