Rezonans magnetyczny przysadki mózgowej - jak przebiega, jak się przygotować

Rezonans magnetyczny przysadki mózgowej to obecnie najlepsze narzędzie diagnostyczne pozwalające uzyskać obraz tego niewielkiego, lecz jakże ważnego gruczołu.

Przysadka mózgowa jest maleńka jak pestka wiśni. Wytwarzając jednak rozmaite hormony – a także pobudzając do ich produkcji inne gruczoły – zawiaduje funkcjonowaniem niemal całego organizmu. Zależą od niej choćby procesy takie jak wzrost dzieci i młodzieży, wytwarzanie komórek rozrodczych, laktacja, wydalanie moczu, przemiana materii czy nawet odczuwanie emocji. Jeśli w obrębie przysadki rozwinie się nowotwór, równowaga owych procesów może ulec poważnym zaburzeniom. Medycyna zna co najmniej kilka sposobów radzenia sobie z tym problemem. Kluczowe jest jednak postawienie właściwej diagnozy. Tu zaś nieoceniony okazuje się rezonans magnetyczny przysadki mózgowej, któremu poświęciliśmy niniejszy artykuł.

Z tekstu dowiesz się m. in.:

• po co człowiekowi przysadka mózgowa,
• skąd się biorą i na czym polegają schorzenia przysadki,
• dlaczego rezonans przysadki jest najlepszym sposobem jej badania,
• kiedy wykonuje się rezonans przysadki mózgowej – a kiedy nie można tego zrobić,
• czy rezonans przysadki wymaga skierowania,
• jak przygotować się do rezonansu magnetycznego przysadki mózgowej,
• jak przebiega MRI przysadki – i czy badanie jest nieprzyjemne,
• jak długo trwa rezonans przysadki – i jak długo czeka się na wyniki,
• gdzie można zrobić rezonans magnetyczny przysadki,
• jakie są ceny rezonansu przysadki mózgowej.

Przysadka mózgowa – co warto o niej wiedzieć

Przysadka mózgowa znajduje się w głębi czaszki, tuż pod mózgiem, mniej więcej na wysokości oczu. Ma ok. 1 cm średnicy i jest tzw. gruczołem dokrewnym, czyli takim, który wydziela hormony wprost do „roznoszącej” je po całym ciele krwi. Współpracuje na tym polu z podwzgórzem, nieco większym i umiejscowionym nieco wyżej, będącym już częścią mózgowia. Razem odpowiadają za produkcję oraz utrzymanie w równowadze stężenia substancji, których funkcje przedstawia poniższa tabela.

Hormon wzrostu (GH)

Reguluje przemianę materii, wpływa na stan kości i masy mięśniowej, a u dzieci i młodzieży stymuluje ich wzrost.

Prolaktyna (PRL)

Wywołuje laktację (produkcję mleka w piersiach), a poprzez zahamowanie wydzielania estrogenu blokuje owulację i menstruację.

Hormon adrenokortykotropowy (ACTH)

Pobudza korę nadnerczy do wydzielania innych hormonów, np. kortyzolu – hormonu stresu, który w nadmiarze sprzyja m. in. powstawaniu trądziku i rozstępów, wzrostowi ciśnienia i stężenia cukru we krwi czy gromadzeniu tłuszczu.

Hormon tyreotopowy (TSH)

Pobudza tarczycę do wydzielania hormonów regulujących m. in. metabolizm, pracę serca czy procesy umysłowe.

Schorzenia przysadki mózgowej i ich objawy

Jak więc widać, od prawidłowego działania przysadki zależy w ludzkim ciele bardzo dużo rozmaitych czynników. Bardzo różnie mogą więc też manifestować się ewentualne schorzenia tego gruczołu – wrodzone, będące skutkiem urazu, niedokrwienia czy przebytych naświetlań lub zabiegów chirurgicznych. Najczęściej jednak problemy z przysadką mózgową wywołane są rozwijającym się w jej obrębie nowotworem.

Od razu warto podkreślić, że tylko w nielicznych sytuacjach chodzi o nowotwór złośliwy. Zwykle jest to tzw. gruczolak, czyli łagodny guz, który rośnie powoli, ale za to w czterech na pięć przypadków wydziela w nadmiarze któryś z hormonów przysadki (na szczęście rzadko więcej niż jeden). Od tego, jaki to hormon, zależą oczywiście objawy choroby, co zostało ujęte w kolejnej tabeli.

Drażliwość, nerwowość, zaburzenia koncentracji, wzmożona potliwość, nadwrażliwość na ciepło, kołatania serca, drżenie rąk, osłabienie mięśni, spadek masy ciała pomimo apetytu, biegunki, zaparcia, łamliwe paznokcie i włosy, swędzenie skóry, zaburzenia miesiączkowania, niepłodność

Rozrastający się guz przysadki mózgowej może ponadto uciskać na okoliczne naczynia i tkanki, czego efektem są bóle lub zawroty głowy oraz zaburzenia widzenia czy funkcjonowania gałek ocznych i powiek, jako że w pobliżu przebiegają właśnie nerwy wzrokowe. Dopiero tego typu objawy pozwalają z reguły też wykryć guza, który nie jest hormonalnie aktywny.

Wskazania do rezonansu przysadki

Ponieważ przysadka znajduje się wewnątrz czaszki, aby z całą pewnością stwierdzić obecność nowotworu – a także określić jego dokładne położenie i wielkość – wykonać należy badanie obrazowe. A najlepiej rezonans magnetyczny, który jest w stanie ukazać zmiany z dokładnością do 1 mm. To ważne, bo z uwagi na niewielkie wymiary przysadki nawet tzw. mikrogruczolaki, czyli guzy o średnicy nieprzekraczającej kilku milimetrów, mogą wywoływać przedstawione wyżej objawy.

Rezonans przysadki mózgowej zleca się jednak nie tylko wtedy, gdy wydzielanych przez nią hormonów jest za dużo, ale także wówczas, gdy jest ich za mało. Przyczyną takiego stanu rzeczy mogą być bowiem również widoczne dzięki badaniu:

• uciskające przysadkę przerośnięte okoliczne struktury lub nowotwory powstałe w jej pobliżu – np. pojawiający się przede wszystkim u dzieci czaszkogardlak;
• zmniejszony dopływ krwi – zaopatrującej przysadkę w tlen i składniki odżywcze;
• urazy i uszkodzenia – np. wskutek udaru przysadki (jej zawału lub krwawienia do niej);
• stany zapalne i grudki powstające w wyniku choroby zwanej sarkoidozą (ziarniaki).

Niedoczynność przysadki mózgowej potrafi się zaś przekładać np. na trudności z poczęciem dziecka, nadmierne wydalanie moczu (tzw. moczówka prosta) czy spowolniony wzrost u dzieci, a nawet karłowatość. Wszystko to oczywiście tylko dodatkowo pomnaża liczbę potencjalnych wskazań do rezonansu przysadki. Jego wykonanie może zalecić zarówno specjalista od hormonów, czyli endokrynolog, jak i chociażby neurolog czy okulista podejrzewający guza na podstawie badania dna oka.

Uwaga: rezonans magnetyczny przysadki mózgowej uzupełniają badania laboratoryjne mierzące stężenie wydzielanych przez ten gruczoł hormonów we krwi pacjenta. Często zresztą to właśnie ich wyniki skłaniają lekarza do przypuszczeń, że należy przeprowadzić badanie obrazowe. Z drugiej strony nawet jeśli ma ono tylko potwierdzić występowanie domniemanego nowotworu, to wymaga jeszcze sprawdzenia, jakie ów guz produkuje substancje, bo dzięki temu dobrać można odpowiednie leczenie farmakologiczne mające go zmniejszyć przed operacją lub wręcz będące w stanie zastąpić tę ostatnią (np. guzy prolaktynowe zazwyczaj nie wymagają wycięcia).

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że rezonans magnetyczny – zwany także skrótowo RM lub MRI, od angielskich słów „Magnetic Resonance Imaging” oznaczających obrazowanie tą metodą – służy nie tylko do wykrywania problemów w obrębie przysadki mózgowej. Pozwala też m. in. lepiej przygotować się do planowanego zabiegu chirurgicznego*, obserwować ewentualny rozwój guza nieaktywnego hormonalnie (jeżeli nie ma wskazań do jego usunięcia) czy monitorować efekty podjętej terapii.

*Operacje przysadki mózgowej przeprowadza się zwykle przez nos, nie trzeba w tym celu otwierać czaszki. Wymagają jednak ogromnej precyzji. Istotnie łatwiej ją zaś osiągnąć, dokładnie poznawszy dzięki rezonansowi wzajemne położenie elementów anatomicznych znajdujących się w okolicy poddanej zabiegowi.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Rezonans przysadki
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Czy na rezonans magnetyczny przysadki mózgowej trzeba mieć skierowanie

Aby uzyskać szczegółowy obraz przysadki i sąsiadujących z nią struktur w drodze rezonansu, nie jest konieczne użycie szkodliwego promieniowania. Wykorzystuje się tu bowiem zasadniczo obojętne dla zdrowia fale radiowe i pole magnetyczne (o tym, w jaki sposób można dzięki nim zajrzeć do wnętrza ludzkiego organizmu, przeczytasz w artykule „Rezonans magnetyczny – na czym polega badanie”). Teoretycznie więc procedurę można wykonywać odpłatnie bez skierowania i powtarzać dowolnie często, nawet u kobiet w ciąży. Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że osiągnięcie odpowiednio wysokiego stopnia detalu często wymaga zastosowania specjalnej substancji zwanej potocznie kontrastem. Jej podanie wiąże się już natomiast z pewnym ryzykiem, dlatego MRI przysadki mózgowej wykonuje się wówczas tylko z polecenia lekarza.

Przygotowanie do rezonansu magnetycznego przysadki

Środki kontrastowe (określane również niekiedy mianem cieniujących) używane w rezonansie magnetycznym są z reguły znacznie lepiej tolerowane niż te, które wykorzystuje się choćby podczas tomografii. Wciąż jednak mogą wywołać reakcję alergiczną, przeniknąć przez łożysko i do mleka matki, stanowią też pewne obciążenie dla nerek – to przez nie bowiem kontrast, wraz z moczem, usuwany jest później z organizmu. Ze względów bezpieczeństwa do rezonansu przysadki zwykle trzeba się więc odpowiednio przygotować.

Po pierwsze, niezbędne jest wykonanie pomiaru stężenia kreatyniny we krwi, najpóźniej kilka dni przed badaniem. Wskaźnik ten informuje o tym, czy nerki działają prawidłowo. Na sam rezonans należy się stawić na czczo, tj. minimum 6-8 godzin po ostatnim posiłku. Pacjent może za to zostać poproszony o wypicie sporej ilości wody, co – podobnie jak zwiększone przyjmowanie płynów przez 1-2 doby po badaniu – przyspieszy usunięcie kontrastu z ciała.

Przeczytaj także: „Rezonans magnetyczny z kontrastem – na czym polega, jak się przygotować”.

Niezależnie od tego, czy środek cieniujący ma zostać podany, czy nie, podczas przygotowań trzeba mieć na względzie fakt, że do pracowni rezonansu nie wolno wnosić metalowych przedmiotów, które w silnym polu magnetycznym mogłyby się zacząć przemieszczać. O ile zaś ruch drobnych obiektów co najwyżej zostałby zarejestrowany na uzyskiwanym obrazie, obniżając jego czytelność, o tyle gwałtowna zmiana położenia tych większych stanowiłaby poważne zagrożenie zarówno dla pacjenta, jak i dla sprzętu znajdującego się w pomieszczeniu. Najlepiej więc:

• włożyć strój pozbawiony elementów wykonanych z metalu – chodzi tu m. in. o suwaki, guziki, sprzączki, fiszbiny i haftki biustonosza, a nawet cekiny czy metaliczne nadruki;
• zrezygnować w dniu badania z produktów mogących zawierać pyłki metali – są to np. kosmetyki do makijażu, balsamy rozświetlające, lakiery do włosów czy niektóre dezodoranty;
• przed wejściem do pracowni zostawić biżuterię, zegarek, spinki do włosów, klucze, telefon czy portfel – zwłaszcza że karty płatnicze mogłyby ulec dodatkowo rozmagnesowaniu i przestać działać.

Na badanie należy ponadto wziąć: skierowanie, dowód osobisty (lub inny dokument potwierdzający tożsamość wskazanej na tym skierowaniu osoby), wspomniane wyniki pomiaru stężenia kreatyniny, a także – w celach porównawczych – wyniki wcześniejszych badań obrazowych przysadki, o ile miały już one miejsce. Jeśli zaś pacjent ma w ciele jakieś metalowe elementy, powinien przynieść dotyczącą ich dokumentację medyczną.

Przeciwwskazania do rezonansu przysadki mózgowej

Gdyby bowiem elementy te wykonane były z metali o właściwościach ferromagnetycznych, podczas MRI mogłyby się zacząć nie tylko przesuwać, ale również mocno nagrzewać, prowadząc do uszkodzenia okolicznych tkanek. Niektóre nowoczesne implanty produkowane są z takich materiałów i w taki sposób, by nie stanowić w tej sytuacji zagrożenia – osoba nadzorująca przebieg rezonansu musi mieć jednak co do tego zupełną pewność, stąd potrzeba udostępnienia rzeczonej dokumentacji.

Potencjalne niebezpieczeństwo stwarzają:

• implanty, stabilizatory, endoprotezy, śruby, i płytki ortopedyczne,
• sztuczne zastawki, stenty i klipsy naczyniowe,
• rozrusznik serca*,
• neurostymulator*,
• pompa insulinowa*,
• implant ślimakowy*,
• śrut, odłamki pocisków,
• opiłki metali (np. w oku kogoś, kto zawodowo zajmuje się ich obróbką),
• aparat ortodontyczny,
• starsze rodzaje implantów i wypełnień stomatologicznych,
• wewnątrzmaciczna wkładka antykoncepcyjna,
• a nawet makijaż permanentny i tatuaże wykonane przy użyciu metalicznych barwników.

*Wszczepiane na stałe urządzenia elektroniczne w polu magnetycznym dodatkowo mogą ulec rozmagnesowaniu i przestać poprawnie funkcjonować, co potrafi być czasem groźniejsze niż miejscowe poparzenie czy przerwanie ciągłości tkanki.

Gdy pacjent jest „nosicielem” któregoś z wymienionych wyżej obiektów, alternatywą pozostaje jeszcze tomografia komputerowa przysadki mózgowej. Tym bardziej że rezonans tego gruczołu powinno się wykonywać przy użyciu tzw. aparatu wysokopolowego, czyli generującego pole magnetyczne o natężeniu wynoszącym przynajmniej 1,5 T (a najlepiej 3 T – zob. „Czym różni się 1,5 T od 3 T – moc urządzeń do rezonansu magnetycznego”). Ostateczną decyzję o przeprowadzeniu badania jednak zawsze podejmuje mający je nadzorować specjalista. On też decyduje, czy rezonansowi przysadki może się poddać:

• kobieta w ciąży – choć nie stwierdzono negatywnego wpływu pola magnetycznego na płód, to na wszelki wypadek z MRI czeka się do zakończenia I trymestru;
• kobieta karmiąca piersią – jeśli wskazane jest użycie kontrastu, konieczne bywa np. wylewanie odciągniętego pokarmu przez 24-48 godzin po badaniu;
• osoba uczulona na kontrast – jeśli trzeba go podać, wcześniej można ewentualnie zastosować silne leki przeciwalergiczne;
• pacjent z odbiegającymi od normy wynikami pomiaru kreatyniny – czasem badanie można wykonać pod warunkiem użycia mniejszej niż standardowo dawki kontrastu;
• osoba cierpiąca na tiki nerwowe lub np. chorobę Parkinsona – gdyż rozmazane wskutek mimowolnych ruchów skany MRI mogą okazać się nieczytelne.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Rezonans przysadki
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Rezonans magnetyczny przysadki mózgowej – przebieg badania

Względnym przeciwwskazaniem do MRI przysadki potrafi też być klaustrofobia, czyli lęk przed ograniczonymi przestrzeniami. Badanie wymaga bowiem od pacjenta ułożenia się na specjalnym stole, który automatycznie wsuwa się do wnętrza ogromnej maszyny o kolistym kształcie. Jest to dobrze oświetlony i wentylowany, ale jednak dość wąski tunel, a do tego podczas rezonansu robi się dosyć ciepło (temperatura wzrasta powyżej 25 st. C). Ewentualny dyskomfort da się jednak zminimalizować, zamykając oczy lub przyjmując zawczasu środki uspokajające, a także wkładając przewiewny ubiór.

Do uszu można natomiast włożyć zatyczki lub słuchawki, które wytłumią głośne i mało przyjemne dudniące dźwięki, które wydaje aparat do rezonansu. Słuchawki służą też niekiedy – podobnie jak interkom, czyli system głośników i mikrofonów – do komunikacji z lekarzem nadzorującym badanie z sąsiedniego pomieszczenia (musi on tam przebywać, bo komputer pobierający tworzone przez maszynę obrazy nie może stać w zasięgu pola magnetycznego).

MRI przysadki mózgowej z kontrastem przebiega zazwyczaj w dwóch etapach: pierwszy skan wykonywany jest bez użycia środków cieniujących, a drugi po ich aplikacji dożylnej, przez wenflon. Cała procedura trwa średnio 30-40 minut, potem zaś przez mniej więcej tyle samo czasu należy pozostać na terenie danej placówki. Jej personel będzie mógł dzięki temu podjąć natychmiast skuteczną interwencję, w razie gdyby doszło do rzadkiej, lecz groźnej w skutkach reakcji alergicznej.

Ile kosztuje rezonans przysadki mózgowej – i gdzie go zrobić

Wyniki rezonansu przysadki można odebrać dopiero po kilku dniach. O ile bowiem skany gotowe są niemal od ręki, o tyle wymagają one jeszcze sporządzenia specjalistycznego opisu. W niektórych ośrodkach diagnostycznych zabiera to zaledwie 3 dni, w innych – nawet 10. Sprawdzić to możesz pod adresem Rezonans przysadki. Znajduje się tam lista pracowni dysponujących nie tylko odpowiednim sprzętem, ale też oprogramowaniem dedykowanym badaniu przysadki mózgowej (nieco innym niż to stosowane chociażby przy zwykłym MRI głowy). Za pośrednictwem strony można też od razu zarezerwować dogodny termin rezonansu w wybranej miejscowości, porównawszy uprzednio ceny. Te zaczynają się w okolicach 300 zł, sięgać potrafią zaś nawet 1000 zł.