Rezonans magnetyczny serca - jak przebiega, jak się przygotować

Rezonans magnetyczny serca okazuje się nieoceniony przy wielu schorzeniach dotyczących tego narządu. Wymaga jednak ze strony pacjenta pewnych przygotowań.

Rezonans magnetyczny to niezwykle precyzyjna technologia pozwalająca zobaczyć, co się dzieje we wnętrzu ludzkiego ciała. Aby nie doszło do zamazania czy zniekształcenia uzyskiwanego obrazu, podczas badania pacjent powinien pozostawać w bezruchu. Jeszcze do całkiem niedawna problematyczne było więc zobrazowanie dzięki tej metodzie serca, które przecież nieustannie się kurczy i rozkurcza. Na szczęście naukowcy znaleźli na to odpowiedź i dziś rezonans serca należy do najważniejszych procedur we współczesnej kardiologii. Wciąż ma jednak pewne ograniczenia. Więcej przeczytasz w poniższym artykule.

Dowiesz się z niego m. in.:

• na czym polega rezonans magnetyczny (MRI) serca i jaki jest jego przebieg,
• co to jest bramkowanie zapisem EKG,
• czy rezonans serca boli,
• jak długo czeka się na wyniki rezonansu magnetycznego serca,
• na czym polega MRI serca z kontrastem,
• jak należy się przygotować do rezonansu serca,
• kiedy wykonuje się MRI serca - a kiedy lepiej tego nie robić (wskazania i przeciwwskazania),
• czy rezonans magnetyczny serca jest szkodliwy dla zdrowia,
• jaka jest cena MRI serca i gdzie zrobić takie badanie,
• co można wykryć dzięki MRI serca.

Na czym polega rezonans magnetyczny

Rezonans magnetyczny - zwany też z angielska MRI, od słów „Magnetic Resonance Imaging” oznaczających obrazowanie tą techniką - w dużym skrócie opiera się na tym, że w każdej komórce organizmu znajdują się atomy wodoru, które zachowują się w pewien szczególny sposób, jeśli poddać je działaniu silnego pola elektromagnetycznego. Gdy skierujemy na nie w takich okolicznościach wiązkę fal radiowych, to energia tych fal zostanie oddana nieco inaczej przez komórki np. tłuszczowe, a inaczej przez mięśniowe, inaczej przez zdrowe i inaczej przez chore. Dzięki odpowiedniej aparaturze oraz specjalistycznemu oprogramowaniu komputerowemu da się to zaobserwować, poddać analizie i przełożyć na obraz (zob. też „Rezonans magnetyczny - na czym polega badanie”).

MRI serca - przebieg badania

Maszyna do rezonansu jednocześnie wytwarza wspomniane pole elektromagnetyczne, emituje fale radiowe, zbiera informację zwrotną z ciała, a następnie ją przetwarza. Kształtem przypomina zaś zwykle masywny okrąg, do którego wnętrza automatycznie wsuwa się stół z leżącym na nim na wznak pacjentem. Procedura wygląda podobnie niezależnie od tego, jaki konkretnie obszar ciała jest badany. W detalach jednak MRI serca różni się nieco od innych, podobnych badań.

Po pierwsze, stół zostaje umiejscowiony tak, aby urządzenie obejmowało przede wszystkim klatkę piersiową pacjenta. Po drugie, przykleja się do niej elektrody - dokładnie takie same jak do EKG. Wykorzystanie elektrokardiografii do monitorowania pracy mięśnia sercowego pozwala zsynchronizować z jego ruchem działanie całej aparatury. Rozwiązanie to nosi nazwę bramkowania zapisem EKG i właśnie ono pozwala zastosować rezonans do badania bijącego serca. Aby dodatkowo wzmocnić odbierane z tego narządu sygnały, na piersi pacjenta kładzie się też specjalnie skonstruowaną kardiologiczną cewkę odbiorczą w postaci lekkiej płaskiej kratki.

Choć serce może dzięki temu być obrazowane w ruchu, to pacjent przez całe badanie - trwające w zależności od wskazań 30-90 minut - powinien leżeć nieruchomo. Na polecenie osoby nadzorującej cały proces musi również wielokrotnie wstrzymywać oddech. Jedno takie wstrzymanie oddechu (na wydechu) może trwać nawet kilkanaście sekund, ale z reguły nie sprawia to większych trudności, bo przez tzw. wąsy tlenowe, czyli umieszczaną przy nosie wąską rurkę, pacjentowi podaje się tlen.

Badanie jest całkowicie bezbolesne, jednak maszyna do rezonansu podczas pracy wydaje głośne, dość nieprzyjemne dźwięki. Można je wytłumić, wkładając do uszu zatyczki lub specjalne słuchawki, przez które słychać komendy personelu znajdującego się w oddzielnym pomieszczeniu. W razie gdyby działo się coś niepokojącego - lub nawet było osobie badanej po prostu niewygodnie - można i należy to zakomunikować przy użyciu specjalnego sygnalizatora trzymanego w dłoni.

O ile lekarz nie stwierdzi inaczej, praktycznie natychmiast po badaniu można wrócić do codziennych czynności, tj. normalnie jeść i pić czy prowadzić auto. Po wyniki rezonansu serca przeprowadzonego planowo, w trybie ambulatoryjnym, należy się zgłosić dopiero po kilku dniach. Wyniki te przyjmują bowiem postać setek obrazów i sekwencji filmowych zarejestrowanych na płycie DVD lub innym cyfrowym nośniku pamięci - oraz ich specjalistycznego opisu, którego sporządzenie zajmuje nieco czasu.

Czekasz na badanie w ramach NFZ?
Zobacz, gdzie można zrobić je szybciej! Porównaj ceny placówek w Twojej okolicy i poznaj opinie pacjentów. Przekonaj się, ile to tak naprawdę kosztuje.
Sprawdź terminy: Rezonans serca
Nie trać zdrowia na kolejki!
Im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse na sukces!

Rezonans magnetyczny serca z kontrastem

W niektórych przypadkach badanie przeprowadza się z użyciem tzw. kontrastu (inaczej: środka cieniującego), czyli substancji, dzięki której obrazowane struktury stają się jeszcze bardziej wyraźne. Kontrast podaje się dożylnie, przez miękki wenflon założony pacjentowi tuż przed badaniem.

Środki kontrastowe stosowane przy rezonansie magnetycznym są znacznie lepiej tolerowane niż te wykorzystywane w RTG albo tomografii komputerowej. Nawet jednak one stwarzają ryzyko wystąpienia ostrej reakcji alergicznej, w przypadku której konieczna jest profesjonalna interwencja medyczna. Z tego względu po badaniu z kontrastem należy pozostać jeszcze przez 30-60 minut na terenie danej placówki. Później natomiast (i w kolejnych dniach) warto przyjąć spore ilości płynów, tak by przyspieszyć wypłukanie środka cieniującego z organizmu.

Jak się przygotować do MRI serca

Ponieważ jest on usuwany wraz z moczem, przed podaniem kontrastu trzeba się upewnić, że nerki pacjenta działają prawidłowo. W tym celu maksymalnie na kilka dni wcześniej pobiera się krew, aby zmierzyć w niej zawartość kreatyniny. Czasem wskazane jest też oznaczenie tzw. współczynnika GFR, na podstawie próbki krwi oraz moczu. Na badanie ze środkiem cieniującym należy ponadto stawić się na czczo, czyli zjeść ostatni posiłek nie później niż 4-6 godzin przed rezonansem. Leki przyjmowane na stałe można jednak zażyć o zwykłej porze, popijając je niewielką ilością niegazowanej wody.

Na wszelki wypadek dobrze jest poczynić powyższe przygotowania, nawet jeśli podanie środka cieniującego nie jest planowane, jako że może ono okazać się przydatne dopiero podczas badania. Np. wtedy, gdy lekarz zauważy coś niepokojącego, czego nie spodziewał się zobaczyć, i zechce dokładniej się temu przyjrzeć. Niezależnie natomiast od użycia kontrastu przygotowania do rezonansu serca obejmują zazwyczaj:

• niespożywanie kawy, herbaty, czekolady i napojów energetycznych na 2 dni przed badaniem - zwłaszcza jeśli w jego trakcie ma zostać podana pacjentowi adenozyna*;
• powstrzymanie się od wysiłku fizycznego i palenia papierosów co najmniej w dniu badania - podobnie jak wymienione wyżej substancje, czynności te mogą przyspieszać pracę serca i ruchy klatki piersiowej, co zwiększa ryzyko zakłóceń uzyskiwanego podczas badania obrazu;
• włożenie odpowiedniego stroju - do badania nie trzeba się rozbierać, o ile ubranie jest pozbawione metalowych elementów, takich jak suwaki, guziki, haftki i fiszbiny biustonosza czy sprzączki. Z uwagi na konieczność pozostania przez dłuższy czas w jednej pozycji ubiór powinien być wygodny, jak również przewiewny (w pomieszczeniu do rezonansu robi się dosyć ciepło). Bawełniane skarpetki, dres i koszulka będą dobrym wyborem;
• nienakładanie w dniu badania kosmetyków zawierających metaliczne drobiny, które mogłyby zaburzać uzyskiwany obraz - należą do nich zwłaszcza balsamy rozświetlające, produkty do makijażu i lakiery do włosów;
• przyniesienie wyników innych badań obrazowych, np. poprzedniego rezonansu, USG serca czy RTG klatki piersiowej - ułatwią one interpretację wyników badania, które ma zostać wykonane;
• przyniesienie wyników badań laboratoryjnych, wypisy ze szpitala lub innego typu dokumentacja medyczna - jw.;
• przyniesienie skierowania i dowodu osobistego - zwłaszcza jeśli koszt rezonansu ma być refundowany ze środków NFZ (w prywatnych placówkach skierowanie nie zawsze jest wymagane);
• skorzystanie z toalety tuż przed badaniem - ponieważ trwa ono stosunkowo długo i nie należy go przerywać, a napięcie związane z potrzebą pójścia do łazienki może wpłynąć na wynik MRI serca;
• pozostawienie przed wejściem do pracowni rezonansu metalowych przedmiotów, które mogłyby zacząć się przemieszczać pod wpływem pola magnetycznego (np. zegarek, biżuteria, spinki do włosów, wyjmowana proteza, okulary czy klucze), jak również takich, które mogłyby w tym polu zostać uszkodzone (np. telefon, aparat słuchowy, karty płatnicze czy nośniki pamięci);
• częściowe ogolenie klatki piersiowej pacjenta - może okazać się konieczne w przypadku niektórych mężczyzn, aby zamocować elektrody do EKG.

*Adenozyna to lek regulujący i pozwalający lepiej ocenić pracę mięśnia sercowego, m. in. poprzez zapobieganie migotaniu przedsionków (nie jest jednak w stanie przywrócić prawidłowego rytmu serca, jeśli ta praca jest niemiarowa). Adenozynę w MRI serca stosuje się zwłaszcza w diagnostyce choroby wieńcowej, aby porównać tzw. perfuzję, czyli przepływ krwi przez serce, przed podaniem substancji oraz po nim.

Rezonans serca - przeciwwskazania

Szczegółowych informacji na temat tego, jak przygotować się do rezonansu serca, zawsze udzieli lekarz, który kieruje na badanie, ewentualnie personel placówki, w której ma się ono odbyć. Osoby te należy również poinformować o możliwych przeciwwskazaniach do MRI serca, którymi są:

• pierwszy trymestr ciąży;
• obecność w ciele metalowych obiektów, takich jak rozrusznik serca, implant ślimakowy, neurostymulator, pompa insulinowa, stenty, klipsy naczyniowe, wewnątrzmaciczna wkładka antykoncepcyjna, szwy pooperacyjne, płytki ortopedyczne i endoprotezy, ale też śrut, opiłki metali (np. w oku) czy tatuaże z barwnikami zawierającymi metaliczne drobiny - w silnym polu elektromagnetycznym mogłyby się zacząć przemieszczać lub nagrzewać, prowadząc do uszkodzenia okolicznych tkanek. Nie zawsze jednak trzeba rezygnować w ich przypadku z badania. Np. nowoczesne implanty są przystosowane do pracy w polu elektromagnetycznym. Na rezonans koniecznie więc trzeba przynieść dotyczącą ich dokumentację opisującą m. in. materiał wykonania, czas założenia czy stosowne certyfikaty;
• aktywna infekcja w dniu badania;
• przyjmowanie antybiotyków w ciągu ostatnich 2 tygodni;
• klaustrofobia - tunel aparatu do rezonansu jest dobrze oświetlony i wentylowany, mimo to potrafi wywoływać niepokój u osób przejawiających lęk przed zamkniętymi przestrzeniami. Takim osobom można podać środki uspokajające lub usypiające (podobnie jak dzieciom, którym niełatwo wytrzymać przez dłuższy czas w bezruchu);
• zaburzenia rytmu serca, migotanie przedsionków i inne dolegliwości mogące utrudniać wspomniane bramkowanie zapisem EKG;
• ostry zespół wieńcowy, nadciśnienie tętnicze powyżej 200/100 mm Hg - jeśli podczas rezonansu ma zostać podana dobutamina*;
• przeciwwskazania do doraźnego podania metoprololu**;
• stwierdzona alergia na kontrast - jeśli ma zostać podany.

Z reguły tuż przed badaniem pacjent wypełnia specjalną ankietę na temat stanu zdrowia i przyjmowanych leków, w której padają pytania o wyżej wymienione okoliczności.

*Dobutamina to lek przyspieszający pracę serca. Podczas rezonansu podaje się go m. in. po to, by lepiej ocenić żywotność lub niedokrwienie mięśnia sercowego. W tym drugim przypadku stosuje się większe dawki niż w pierwszym, wskazaniem jest zaś wątpliwy wynik tzw. próby wysiłkowej (badanie serca przed wysiłkiem fizycznym i po nim), niemożność jej przeprowadzenia lub nietypowe rozpoznanie choroby wieńcowej.
**Metoprolol to lek z grupy beta-blokerów. Obniża ciśnienie i reguluje pracę mięśnia sercowego, w związku z czym również może ułatwić przeprowadzenie rezonansu magnetycznego serca.

Czy rezonans magnetyczny serca jest bezpieczny dla zdrowia

Nie wszystkie przeciwwskazania mają charakter bezwzględny - niektóre wymagają po prostu zachowania szczególnych środków ostrożności. Rezonans serca sam w sobie należy natomiast do najbezpieczniejszych procedur diagnostycznych pozwalających obrazować ów narząd. Zarówno bowiem pole elektromagnetyczne, jak i fale radiowe wykorzystywane podczas badania są obojętne dla zdrowia. MRI można więc teoretycznie powtarzać dowolną liczbę razy, co okazuje się niezwykle przydatne w ocenie skuteczności leczenia chociażby kardiomiopatii* - a czego nie można powiedzieć np. o RTG czy tomografii komputerowej serca, gdzie stosuje się szkodliwe promieniowanie jonizujące.

*Kardiomiopatie to nieprawidłowości w budowie lub działaniu mięśnia sercowego, które są zwykle skutkiem wad wrodzonych, nadciśnienia lub choroby wieńcowej, same zaś niejednokrotnie prowadzą do rozwoju nieprawidłowości w innych narządach.

Gdzie zrobić rezonans serca i ile to kosztuje

Istotnymi przeszkodami na drodze do częstego przeprowadzania MRI serca mogą jednak być stosunkowo niska dostępność i wysoka cena tego badania. Ośrodków diagnostycznych dysponujących maszynami do rezonansu jest w ogóle znacznie mniej niż tych, które wyposażone są chociażby w tomograf czy aparaturę rentgenowską. Liczba najnowocześniejszych maszyn przystosowanych do obrazowania serca - oraz odpowiednio wykwalifikowanych osób do ich obsługi - jest zaś dodatkowo ograniczona.

Listę placówek oferujących MRI serca, wraz z podziałem na poszczególne miejscowości, znajdziesz pod adresem: Rezonans serca. Na stronie można też od razu umówić się na badanie, porównawszy uprzednio ceny. Za rezonans magnetyczny serca zapłacić trzeba średnio od 600 zł do nawet 1000 zł, przy czym podanie kontrastu dodatkowo podnosi koszty, zwykle o kolejne 100 zł.

Badanie w Twojej okolicy już jutro? To możliwe!
Porównaj ceny i opinie. Znajdź najlepszą dla siebie ofertę i zarezerwuj termin.
Pokaż: Rezonans serca
Uzyskaj diagnozę i rozpocznij leczenie jak najszybciej!

Kiedy wykonuje się rezonans magnetyczny serca

Choć badanie nie należy do tanich, to trzeba pamiętać, że jest niezwykle precyzyjne i pozwala dokładnie przeanalizować nie tylko prawie wszystkie struktury wchodzące w skład mięśnia sercowego, ale też jego działanie. MRI serca często więc zleca się, jeśli tańsze i łatwiej dostępne badania, takie jak RTG albo EKG, nie wystarczają do postawienia jednoznacznej diagnozy. Czasem też rentgena czy bardziej zaawansowanej tomografii serca nie można po prostu wykonać - np. gdy pacjentka jest ciąży. Wtedy pozostaje jeszcze właśnie rezonans.

Wśród licznych wskazań do MRI serca wymienić warto zwłaszcza:

• szmery lub zaburzenia rytmu serca, bóle w klatce piersiowej, duszności i inne objawy mogące świadczyć o problemach z sercem - aby ustalić ich przyczynę i na tej podstawie podjąć odpowiednie leczenie;
• stwierdzone już problemy i przebyte zawały - aby zlokalizować zmiany i ocenić ich rozległość, oszacować ryzyko powikłań, a także monitorować ewentualne postępy zarówno schorzenia, jak i jego terapii;
• planowane zabiegi chirurgiczne - aby lepiej się do nich przygotować lub zakwalifikować pacjenta, m. in. oceniając obszary niedokrwienia czy położenie poszczególnych struktur w przypadku złożonych wad wrodzonych serca;
• kontrole pooperacyjne.

Rezonans magnetyczny serca okazuje się szczególnie użyteczny w trudnych, skomplikowanych przypadkach medycznych, jako że pozwala zobrazować jednocześnie praktycznie wszystkie elementy układu sercowo-naczyniowego - komory, przedsionki, zastawki, tętnice, żyły - a tym samym dzięki zaledwie jednemu badaniu postawić precyzyjną diagnozę. MRI serca może z powodzeniem zastąpić co najmniej kilka innych procedur, takich jak choćby scyntygrafia, pozytonowa tomografia emisyjna (PET) czy wspomniana echokardiografia (EKG).

Rezonans umożliwia przyjrzenie się budowie, wielkości i położeniu poszczególnych fragmentów serca, ocenę jego pracy i perfuzję (ukrwienie) w czasie rzeczywistym, a także rozpoznanie i obserwację patologii takich jak:

• stany zapalne - wirusowe, bakteryjne czy pojawiające się w przebiegu choroby ogólnoustrojowej, jaką jest sarkoidoza,
• blizny, zwłóknienia, martwice (obumarcie) komórek mięśnia sercowego i inne uszkodzenia po zawałach, procesach niedokrwiennych i zapalnych,
• kardiomiopatie - np. przerostowe czy rozstrzeniowe,
• wady serca - wrodzone i nabyte,
• wady zastawek*,
• guzy i przerzuty nowotworowe w obrębie serca - szczególnie w ich przypadku rezonans magnetyczny jest badaniem z wyboru (pozwala chociażby odróżnić guz od tzw. skrzepliny),
• dysfunkcja lub niewydolność mięśnia sercowego - wraz ze wskazaniem konkretnego charakteru przyczyn schorzenia,
• perforacja (przerwanie ciągłości) przegrody międzykomorowej,
• choroby dużych naczyń - w tym chociażby tętniak aorty, czyli jej nadmierne poszerzenie,
• choroba wieńcowa (niedokrwienna) serca*,
• obecność płynu w worku osierdziowym*,
• zapalenie osierdzia i inne choroby tego obszaru – w ich przypadku również MRI bywa procedurą z wyboru.

Na koniec warto zaznaczyć, że rezonans magnetyczny nie zawsze okazuje się najlepszą metodą badania serca. Dzieje się tak chociażby w przypadku schorzeń oznaczonych na powyższej liście gwiazdką, ale też gdy w grę wchodzi ocena naczyń wieńcowych czy diagnostyka obwodowej zatorowości płucnej, kiedy to zastosowanie znajdują raczej odpowiednio tomografia komputerowa serca i tzw. tomografia angio tętnic płucnych. Z drugiej strony rezonans pozwala określić, czy zwężenie naczynia wieńcowego stwierdzone podczas tomografii lub koronarografii (tj. badania takich naczyń) ma jakiekolwiek znaczenie, czy też niekoniecznie.