Cukrzyca - informacje, specjaliści, pytania i odpowiedzi

  łac. diabetes

  Choroba obejmująca procesy metaboliczne, która polega na utrzymywaniu się podniesionego poziomu cukru we krwi (hiperglikemia). Rozwija się w wyniku upośledzenia pracy trzustki objawiającym się zmniejszonym wydzielaniem lub nieprawidłowym działaniem insuliny. Cukrzyca jest chorobą dziedziczną. Występuje w postaci cukrzycy typu 1, typu 2,  cukrzycy ciężarnych  i  innych.

  Podziału dokonano ze względu na przyczyny oraz przebieg choroby.

  Wynika z uszkodzenia komórek trzustki polegającego na znikomym wytwarzaniu insuliny lub całkowitym jego braku (komórki beta wysp Langerhansa). Do uszkodzeń dochodzi za sprawą własnego układu immunologicznego, stąd też inna nazwa typu – cukrzyca autoimmunologiczna. Typ ten najczęściej pojawia się u dzieci oraz osób młodszych, co nie wyklucza jednak zapadania na nią również w późniejszym wieku. U dzieci uszkodzenia komórkowe postępują bardzo szybko u dorosłych znacznie wolniej (Latent Autoimmune Diabetes in Adults). Osoby z cukrzycą typu 1 są bardziej podatne również na inne choroby autoimmunologiczne (chorobę Gravesa-Basedowa, chorobę Hashimoto, chorobę Addisona). W przypadku zachorowania na cukrzycę typu 1 konieczne jest dożywotnie stałe przyjmowanie insuliny.

  Jest to najczęściej występujący typ cukrzycy. Polega on zarówno na ograniczeniu wytwarzania insuliny, jak i nieprawidłowym jej działaniu (zwykle jeden z czynników dominuje). W pierwszej fazie choroby ilość wytwarzanej insuliny może być właściwa, z czasem jednak nadmierne obciążenie trzustki, wywołane towarzyszącą chorobie insulinoodpornością, powoduje spadek produkcji tego hormonu. Choroba zwykle rozwija się po 45 r. ż., jednak już znacznie wcześniej pojawia się insulinoodporność. Dowiedziono, iż powstaniu insulinoodporności sprzyja otyłość. W leczeniu zaleca się zazwyczaj na redukcję masy ciała, stosowanie diety cukrzycowej, wysiłek fizyczny oraz przyjmowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych, jednak u części chorych i tak, po pewnym czasie konieczna jest insulinoterapia.

  Objawia się podniesionym stężeniem glukozy we krwi (czasem również obecnością glukozy w moczu), najczęściej w trzecim trymestrze. Dotyczy kobiet, które przed zajściem w ciąże nie miały żadnych objawów cukrzycowych. Choroba trwa w okresie ciąży i całkiem ustępuje po porodzie, by u 30 – 50% kobiet powrócić w ciągu kolejnych 15 lat jako cukrzyca typu 2.  Za przyczynę choroby uznaje się hormony łożyskowe (laktogen, hormon wzrostu). Zachorowanie dla kobiety może oznaczać wywołanie przedwczesnego porodu, stan przedrzucawkowy, zwiększone prawdopodobieństwo cięcia cesarskiego. Natomiast dla płodu wzrost masy urodzeniowej, wielowodzie (prowadzące do przedwczesnego porodu), a w skrajnych przypadkach do wad wrodzonych m. in. cewy nerwowej i serca czy nawet obumarcia płodu. By zapobiegać tym zagrożeniom chore powinny stosować diety lub przyjmować insulinę.

Wśród innych zaburzeń cukrzycowych wymienia się:  

• zaburzenia działania komórek β warunkowane genetycznie (cukrzyca typu MODY opisano mutacje 8 różnych genów (MODY1-8), mutacje genów mitochondrialnych)
• warunkowane genetycznie defekty działania insuliny
• autoimmunologiczna postać cukrzycy zbliżona do cukrzycy typu 1 ujawniająca się w wieku dorosłym (LADA)
• choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki (np. w przebiegu mukowiscydozy, zapaleń, nowotworów, hemochromatozy)
• endokrynopatie (np. choroba Cushinga, nadczynność tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy, glukagonoma, somatostatinoma,akromegalia)
• cukrzyca wywołana przez leki lub inne substancje chemiczne (np. glukokortykoidy, hormony tarczycy, dilantyna, α-interferon)
• cukrzyca wywołana przez zakażenia (np. różyczka wrodzona, wirus cytomegalii)
• inne zespoły o podłożu genetycznym, mogące przebiegać z cukrzycą (zespół Downa, zespół Klinefeltera, zespół Turnera, zespół Pradera-Williego, zespół Wolframa, ataksja Friedreicha, pląsawica Huntingtona, porfirie)
• rzadkie postacie cukrzycy o podłożu immunologicznym
• cukrzyca noworodkowa

• kwasica ketonowa (DKA – Diabetic Ketoacidosis)
• nieketonowy stan hiperosmolarny lub kwasica hiperosmotyczna
• hipoglikemia
• mikroangiopatia (uszkodzenia wzroku, nerek, włókien nerwowych)
• makroangiopatia (choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego, udar mózgu, stopa cukrzycowa)
• zmiany metaboliczne, takie jak nabyta hiperlipidemia,
• spadek odporności.
• gorsze gojenie się ran

Istnieje wiele groźnych powikłań wywołanych cukrzycą, jednak większości można uniknąć prawidłowo kontrolując chorobę. 

  Po zaobserwowaniu objawów, przeprowadzane jest badanie pomiarowe stężenia glukozy we krwi. Poziom cukru we krwi po spożyciu węglowodanów lub niezależnie wskazuje na typ cukrzycy. Najtrudniej zdiagnozować jest cukrzycę typu 2, objawy są mało zauważalne i często przez długi czas nie budzą podejrzeń. Szacuje się, że około 50% chorych nie wie o swojej chorobie. Osoby, u których podejrzewa się cukrzyce poddawane są następującym badaniom:

• oznaczanie poziomu glukozy we krwi na czczo i po posiłkach
• test na wykrycie obecności glukozy w moczu
• oznaczenie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c)
• badanie moczu i osocza krwi pod kątem obecności ciał ketonowych
• patofizjologiczne badanie krwi w celu wykrycia ewentualnej obecności przeciwciał przeciwjądrowych
• krzywa glikemiczna (OGTT – test doustnego obciążenia glukozą)
• reakcja pacjenta na podanie insuliny

  Terapia  cukrzycy polega na leczenie wszystkich zaburzeń towarzyszących chorobie, a nie tylko kontrolowaniu gospodarki węglowodanowej. Zaleca się zmniejszenie masy ciała (u osób z otyłością), zwiększenie aktywności fizycznej, właściwą dietę. W zależności od typu cukrzycy chorym podaje się insulinę (w dopasowanych dawkach), preparaty insuliny lub doustne leki przeciwcukrzycowe (np. metformina, inhibitory alfa-glukozydazy, tiazolidynediony, pochodne sulfonylomocznika i meglitynidy). Ogromną rolę gra samokontrola pacjenta, polegająca na powtarzaniu pomiarów i dostosowywaniu do nich terapii.