Alergia - informacje, specjaliści, pytania i odpowiedzi

gr.  allos – inny +  ergos – reakcja

Nazywana również uczuleniem czy nadwrażliwością patologiczna reakcja tkanek na czynnik zewnętrzny zwany alergenem. Reakcja jest odpowiedzią układu immunologicznego polegającą na wytwarzaniu przeciwciał, które po związaniu z substancją alergenną tworzą stan zapalny (wydzielane są wtedy mediatory reakcji zapalnej takie jak histamina,  leukotrieny  czy  cytokiny). Łagodną formą może być katar lub łzawienie, ale najgroźniejsza jest ostra reakcja objawiająca się wstrząsem anafilaktycznym, który w skrajnych przypadkach prowadzi do śmierci. Dawniej uważano, że za wszelką nadwrażliwość odpowiedzialne jest nieprawidłowe produkowanie przeciwciał klasy IgE. Obecnie wiadomo, iż istnieje pięć odmiennych typów nadwrażliwości, dlatego pojęcie nadwrażliwości jest znacznie szersze niż sama alergia.   Kluczową rolę w alergiach odgrywają:

• komórki tuczne znajdujące się w tkankach i błonach śluzowych
• bazofile magazynujące histaminę
• eozynofile współdziałające z komórkami tucznymi w zwalczaniu ataku alergenu, ale ich nadmiar we krwi może prowadzić do różnych uszkodzeń np. nabłonka oddechowego w przypadku astmy oskrzelowej
• limfocyty Th2, które nadzorują i stymulują wydzielanie komórek tucznych, bazofili oraz eozynofili 

  Gdy po zetknięciu z alergenem aktywują się komórki tuczne oraz bazofile, wydzielana jest głównie histamina. Zespół reakcji medycznie nazywany anafilaksją ma burzliwy przebieg i jest potocznie utożsamiany z alergią. Może on mieć niewielki zasięg i objawiać pokrzywką lub świądem, albo obejmować cały organizm wywołując groźny dla życia wstrząs anafilaktyczny.  

  Często nieuznawany za reakcje alergiczną, pojawia się u około 50% alergików. Może atakować błony śluzowe zarówno górnych, jak i dolnych dróg oddechowych (astma oskrzelowa, pyłkowica), skóry itd. Prawdopodobnie odpowiadają za nią cytokiny, które aktywują proporcjonalnie do reakcji pierwotnej, bazofile, eozynofile, neutrofile oraz leukocyty, przyciągając je ponownie do miejsca pierwotnego ataku antygenu.

  Nie są całkowicie sprecyzowane, wymienia się kilka czynników:

• genetyczne – występowanie alergii u rodziców stwarza 60% zagrożenie dla potomstwa
• środowiskowe, wśród których wyróżnia się:
  • wpływ karmienia piersią, gdzie wydłużanie czasu karmienia i opóźnienie wprowadzania innych pokarmów w połączeniu z odpowiednią dietą matki wspiera prawidłowy rozwój układu odpornościowego dziecka i zmniejsza ryzyko alergii
  • hipotezę higieniczną wskazującą na ochronny wpływ niektórych infekcji
  • zanieczyszczenie środowiska (spaliny, dym tytoniowy, środki chemiczne, konserwanty)

Najczęściej spotykane alergeny

• pyłki roślin (leszczyna, brzoza, wierzba, czarny bez, trawy, pokrzywa itd.)
• pleśń
• leki (penicylina, antybiotyki β-laktamowe, sulfonamidy, salicylany, środki znieczulenia miejscowego)
• produkty spożywcze (takie jak: orzechy, białko jaj, mleko, soja, kukurydza, czekolada)
• jad owadów
• zwierzęta i ich wydzieliny (głównie połączenie śliny, nabłonka i sierści, a także roztocza)

  Wykrycie alergenu nie jest łatwe. Kluczową rolę ogrywa wywiad, podczas którego podejmowane są próby skojarzenia występowania konkretnego czynnika z pojawieniem się reakcji. Na podstawie danych z wywiadu przeprowadzane są testy skórne, badania serologiczne i testy (próby) ekspozycyjne, których dodatni wynik potwierdza obecność alergii i wskazuje alergen ją wywołujący.

  Najlepiej wyeliminować alergen, ale nie zawsze jest to możliwe. Najczęściej konieczne jest leczenie farmakologiczne, polegające na zmniejszaniu natężenia reakcji alergicznej. Leki powodują zahamowanie wydzielania substancji napędzających reakcję. Najczęściej stosowane grupy leków to:

• leki przeciwhistaminowe – blokują końcowy etap reakcji lub działają przeciwzapalnie (klemastyna, prometazyna, cetyryzyna, loratadyna, desloratadyna, azelastyna, azatydyna)
• leki przeciwleukotrienowe – działają w ścianach oskrzeli (zileuton, genleuton, montelukast, zafirlukast)
• kromony – hamują wydzielanie histaminy
• glikokortykosteroidy – sterydowe leki o działaniu przeciwzapalnym

  Można również poddać się immunoterapii (tzw, odczulaniu) polegającemu na kontrolowanym wystawianiu na działanie alergenu w stopniowo zwiększanych dawkach, co prowadzi do zmniejszenia nasilenia reakcji lub całkowitego ustąpienia objawów.

  Obecnie alergie występują u 30% społeczeństwa. Najczęściej spotykana jest pyłkowica (około 20% populacji), astma oskrzelowa (5-8% populacji). Najrzadziej występuje atopowe zapalenie skóry (dorośli poniżej 1% i kilka procent wśród dzieci). Dzieci urodzone w miesiącach bezpośrednio poprzedzających sezon pylenia są bardziej narażone na wystąpienie alergii (szczególnie na pyłki roślin).